نگاهی به فعالیت شرکتی دانش‌بنیان در زمینه بررسی تقلبات و اصالت‌سنجی محصولات غذایی و زیستی
مهر اصالت دانش‌بنیان‌ها بر مواد غذایی
اصالت‌سنجی و حصول اطمینان از سلامت مواد غذایی امری مهم و ضروری است که باید به صورت مداوم روی محصولات غذایی انجام شود. به‌خصوص مواد غذایی که از مسیر واردات تأمین می‌شوند و ارزبری بالایی برای کشور دارند، باید به‌صورت مداوم بررسی شوند تا از بروز تقلب جلوگیری شود.
این موضوع باپیچیدگی‌های زیادی همراه است ونیاز به انجام آزمون‌های مختلفی دارد.شرکت دانش‌بنیان«دانا ژن پژوه»درزمینه شناسایی تقلبات، منشا تراریختگی، فلزات سنگین وسموم وآفات کشاورزی فعالیت می‌کند وبا انجام آزمون‌های زیستی کنترل سلامت و امنیت مواد غذایی را هدف قرار می‌دهد.شرکت دانش‌بنیان دانا ژنپژوه درسال۱۳۹۰ تأسیس شده است واز آن زمان درزمینه شناسایی تقلبات و پایش اصالت موادغذایی و زیستی فعالیت می‌کند.این شرکت درسال۱۳۹۱ موفق به اخذ مجوزهای سازمان غذا ودارو و اداره کل استاندارد شده و ازسال۱۳۹۲ تاکنون نیز درخصوص تایید منشا و تراریختگی گواهی دانش‌بنیان دریافت کرده است. دکتر وحیده هدایتی،مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان درباره فعالیت‌ها و چشم‌اندازهای این شرکت به پیشران توضیح می‌دهد: «اقداماتی که تاکنون از چشم‌انداز اولیه ما عملی شده، راه‌اندازی بخش آزمون‌های مولکولی بسیار قوی است.هرچند که بخش‌های میکروبی و شیمیایی به‌خاطر تأمین بودجه وسایرچالش‌ها هنوزراه‌اندازی نشده‌اند.»دکترهدایتی دررابطه باخدمات بخش مولکولی این‌مجموعه می‌افزاید: «آنچه که خدمت منحصربه‌فردشرکت مااست این است که علاوه‌بر تراریختگی دانه‌ها می‌توانیم محصولاتی که بسیار فرآوری شده‌اند و مقدار دی‌ان‌ای کمی درون‌شان وجود داردرا هم از لحاظ تراریختگی بررسی کنیم ومهم‌تر ازهمه تراریختگی روغن‌ها را چه خام و چه فرآوری‌شده شناسایی کنیم. غیر از تشخیص نمونه‌های تراریخته می‌توانیم نوع رخداد یا ژنی که وارد این گیاهان شده است را هم تشخیص دهیم و مجاز یا غیرمجاز بودن آنها را معلوم کنیم.»
پایش فناورانه محصولات غذایی
مشخص‌کردن حلیت محصولات غذایی وحتی دارویی، تقلبات روغن‌هاوزعفران از جمله خدماتی است که این شرکت دانش‌بنیان ارائه می‌دهد. برای مثال درمحصولاتی که ازژلاتین استفاده می‌شود،مشخص‌شدن نوع حیوان وحلال یا حرام بودن آن از جمله فعالیت‌های این شرکت دانش‌بنیان است.همچنین دکترهدایتی دررابطه باشناسایی تقلبات روغن توضیح می‌دهد:«برخی افراد سودجو از روغن‌هایی که ارزش و اهمیت پایین‌تری دارند مثل ذرت، کلزا، آفتاب‌گردان و سویا استفاده می‌کنند و در این صورت ما می‌توانیم آنها را شناسایی کنیم.» به گفته دکتر هدایتی این شرکت دانش‌بنیان دارای هفت ثبت اختراع ملی است که سه اختراع مربوط به طرح ملی ماهی و آبزیان بوده وچهار موردهم مربوط به شناسایی تقلبات‌روغن‌است.این پژوهشگرزیست‌فناوری مولکولی درخصوص دیگر دستاوردهای این شرکت می‌گوید: «از کارهای دیگر شرکت که ثبت اختراع شده و منحصربه شرکت ماست، شناسایی تقلبات زعفران به روش مولکولی است. بیشترین تقلب در زعفران استفاده از گلرنگ است که شبیه زعفران است و قیمتی حدود یک‌دهم زعفران دارد و رنگی مشابه تولید می‌کند. همچنین ممکن است درون پودر زعفران کاکل ذرت یا زردچوبه بریزند. ما می‌توانیم اینها را به‌صورت مولکولی شناسایی کنیم.» دو ثبت اختراع دیگر این شرکت نیز در خصوص شناسایی تقلبات و اختلاط پسته با باقالی و بادام با بادام‌زمینی است. هدایتی توضیح می‌دهد: «در بیشتر تقلبات معمولا مصرف‌کننده فقط از لحاظ هزینه ضرر می‌کند اما در مورد تقلبات پسته و باقالی، بادام و بادام‌زمینی علاوه‌بر تفاوت قیمت، سلامت مصرف‌کننده هم تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.»
بررسی سلامت و کیفیت مواد غذایی وارداتی باید الزامی شود
نبود الزام در بررسی مواردی مثل تراریختگی روغن‌های وارداتی از جمله معضلاتی است که از سال ۱۳۹۷ در ایران به‌وجود آمده. دکتر هدایتی در این‌باره توضیح می‌دهد:«درآن سال به دلیل مشکلاتی که سازمان غذا‌ودارو دربررسی تراریختگی روغن‌های وارداتی با برخی از آزمایشگاه‌ها داشت کلا صورت مسئله را پاک کرد و روغن را ازالزام خارج کردوحتی به ماگفتنداگر چک بکنید مجوزتان باطل می‌شود.» این درحالی است که الزام چنین آزمون‌هایی درکنارحصول اطمینان برای واردکنندگان محصولات و همچنین مصرف‌کنندگان، موجب اشتغالزایی تخصصی در شرکت‌هایی مثل شرکت دانش‌بنیان دانا ژنپژوه می‌شود.
امین‌رضا کیفرگیر - خبرنگارپیشران
پایش فناورانه محصولات غذایی
مشخص‌کردن حلیت محصولات غذایی وحتی دارویی، تقلبات روغن‌هاوزعفران از جمله خدماتی است که این شرکت دانش‌بنیان ارائه می‌دهد. برای مثال درمحصولاتی که ازژلاتین استفاده می‌شود،مشخص‌شدن نوع حیوان وحلال یا حرام بودن آن از جمله فعالیت‌های این شرکت دانش‌بنیان است.همچنین دکترهدایتی دررابطه باشناسایی تقلبات روغن توضیح می‌دهد:«برخی افراد سودجو از روغن‌هایی که ارزش و اهمیت پایین‌تری دارند مثل ذرت، کلزا، آفتاب‌گردان و سویا استفاده می‌کنند و در این صورت ما می‌توانیم آنها را شناسایی کنیم.» به گفته دکتر هدایتی این شرکت دانش‌بنیان دارای هفت ثبت اختراع ملی است که سه اختراع مربوط به طرح ملی ماهی و آبزیان بوده وچهار موردهم مربوط به شناسایی تقلبات‌روغن‌است.این پژوهشگرزیست‌فناوری مولکولی درخصوص دیگر دستاوردهای این شرکت می‌گوید: «از کارهای دیگر شرکت که ثبت اختراع شده و منحصربه شرکت ماست، شناسایی تقلبات زعفران به روش مولکولی است. بیشترین تقلب در زعفران استفاده از گلرنگ است که شبیه زعفران است و قیمتی حدود یک‌دهم زعفران دارد و رنگی مشابه تولید می‌کند. همچنین ممکن است درون پودر زعفران کاکل ذرت یا زردچوبه بریزند. ما می‌توانیم اینها را به‌صورت مولکولی شناسایی کنیم.» دو ثبت اختراع دیگر این شرکت نیز در خصوص شناسایی تقلبات و اختلاط پسته با باقالی و بادام با بادام‌زمینی است. هدایتی توضیح می‌دهد: «در بیشتر تقلبات معمولا مصرف‌کننده فقط از لحاظ هزینه ضرر می‌کند اما در مورد تقلبات پسته و باقالی، بادام و بادام‌زمینی علاوه‌بر تفاوت قیمت، سلامت مصرف‌کننده هم تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.»
بررسی سلامت و کیفیت مواد غذایی وارداتی باید الزامی شود
نبود الزام در بررسی مواردی مثل تراریختگی روغن‌های وارداتی از جمله معضلاتی است که از سال ۱۳۹۷ در ایران به‌وجود آمده. دکتر هدایتی در این‌باره توضیح می‌دهد:«درآن سال به دلیل مشکلاتی که سازمان غذا‌ودارو دربررسی تراریختگی روغن‌های وارداتی با برخی از آزمایشگاه‌ها داشت کلا صورت مسئله را پاک کرد و روغن را ازالزام خارج کردوحتی به ماگفتنداگر چک بکنید مجوزتان باطل می‌شود.» این درحالی است که الزام چنین آزمون‌هایی درکنارحصول اطمینان برای واردکنندگان محصولات و همچنین مصرف‌کنندگان، موجب اشتغالزایی تخصصی در شرکت‌هایی مثل شرکت دانش‌بنیان دانا ژنپژوه می‌شود.
امین‌رضا کیفرگیر - خبرنگارپیشران