بررسی اهداف و چشم‌انداز برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان درمناطق محروم
محرومیت‌زدایی با نسخه فناوری
کشور ایران با اقلیمی پهناور و گسترده به لحاظ جغرافیایی مناطق متنوع و متعددی را در برگرفته است. این وسعت حیرت‌انگیز که غرور ملی‌مان را به وجد می‌آورد و پیشینه غنی و سرشاری به لحاظ تمدن رقم می‌زند، ممکن است آفاتی را هم در پی داشته باشد؛ به هر روی به دلیل برخی از محدودیت‌ها، تعداد محدودی پایگاه تجمیع امکانات ممکن است در کشور شکل بگیرد و به این ترتیب برخی از نواحی با فاصله گرفتن از این مراکز، اشکال مختلفی از محرومیت را تجربه کنند.
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با تدوین برنامه‌ای ملی درتلاش است از ابزار علم و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان برای رفع این معضل بهره بجوید.
برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در مناطق محروم درسال۱۴۰۲ تشکیل شده است. نگرشی که در بدو شکل‌گیری این برنامه، در این گزاره خلاصه می‌شود که اگر محرومیت محصول مشکلات اقتصادی واجتماعی است، علم، فناوری و نوآوری می‌توانند به عنوان عناصر قدرت نقش مهمی در زدودن این محرومیت ایفا کنند. چشم‌انداز کلی این برنامه به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شد: اقتصاد روستایی، زیرساخت، توسعه زیست‌بوم علم و فناوری دراین مناطق و سیاست‌گذاری. دفتر برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان درمناطق محروم درتلاش است تا با تحقق اهداف و چشم‌اندازهای ترسیم شده، برخی چالش‌های مناطق محروم را رفع کند.
افزایش تاب‌آوری اقتصاد روستایی
باتوجه به ظرفیت‌های بومی مناطق کم‌برخوردار،می‌توان با فعال‌سازی الگوهای به‌روز دنیا، نظیرتوسعه فناورانه زنجیره ارزش، اقتصاد مناطق کم‌برخوردار را بهره‌ور‌تر کرد که این مهم دردستور کاربرنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان درمناطق محروم قرار گرفته است.با این نگرش می‌توانیم موجب برطرف شدن دسته‌ای ازنیازهای روستایی وخودکفایی باشیم تا تاب‌آوری نیز افزایش یابد و ثروت‌زایی بیشتری در منطقه رقم بخورد.
زیرساخت؛ یکی از معضلات بنیادی
دسترسی به منابع آب و انرژی و همچنین نیاز به امکاناتی نظیر مسکن، ساختمان‌های درمانی، بازارگاهی و...که در مناطق محروم به وفور رؤیت می‌شود ازمعضلاتی است که برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان درمناطق محروم قصد دارد درراستای برطرف شدن‌شان بکوشد. در این حوزه هم اگر راه‌حل‌ها مبتنی بر محصولات دانش‌بنیان وطرح‌های نوآورانه و فناورانه باشد، این مشکلات به اشکال ساده‌تری قابل برطرف شدن خواهد بود. برای مثال درحوزه مسکن روستایی، اگر فناوری‌های جدیدتری که در ساختن مسکن سریع و ارزان قابل استفاده هستند به کار گرفته شود، این فرصت به‌وجود می‌آید تا خانه‌های روستایی مقاوم‌تر و ارزان‌تری نسبت به مسکن‌های مناطق شهری داشته باشیم.
تأمین منابع زیرساختی در نواحی کم‌برخوردار
به دلیل وسعت ایران، برخی مناطق دسترسی خوبی به زیرساخت‌های علم و فناوری ندارند. برای مثال به دلیل دورافتادگی و شرایط استانی برخی مناطق، دسترسی آنها به زیست‌بوم علم و فناوری وضعیت خوبی ندارد. برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در مناطق محروم دراین حوزه تمهید خاصی اندیشیده که قراراست به صورت آزمایشی دراستان هرمزگان مورد بهره‌برداری قرارگیردوآن ایجاد صندوق معین منطقه‌ای است؛ دستگاه‌های محرومیت‌زدا نظیر ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، بنیاد مستضعفان و...منابع زیادی را به رفع محرومیت درچنین مناطقی اختصاص داده‌اند وبخش‌های عمده‌ای ازمنابع استانی هم معطوف به این معضل شده است اما خروجی این رویکرد چندان رضایت‌بخش نبوده است؛ اگراین منابع به حوزه اقتصاد دانش‌بنیان وارد شود،به‌نظرمی‌رسد اتفاقات بهتری رخ دهد. حالا با ایجاد توافق‌نامه چندجانبه استانی،می‌توان بخشی از این منابع را به حوزه دانش‌بنیان اختصاص داد تا با کمک معاونت علمی، بتوان منابع لازم جهت توسعه زیرساخت‌ها را فراهم کرد.
اصلاح برخی از سیاست‌گذاری‌ها
در رویکردهای سیاست‌گذارانه مشکلاتی وجود داشته که موجب شده در راستای رفع مشکلات مناطق کم‌برخوردار، به مؤلفه دانش و فناوری چندان توجهی نشود. به‌نظر می‌رسد ازمناسب‌ترین الگوهایی که به‌واسطه آن می‌توان سطح درگیری مردم مناطق کم‌برخوردار با مسائل اقتصادی را بالا برد،افزایش تعداد تعاونی‌ها درحوزه اقتصاد دانش‌بنیان باشد؛ با این‌که درکشور شاهد حدود100هزار تعاونی هستیم، اما حدود 100تعاونی درحوزه دانش‌بنیان شکل گرفته است. درهمین راستا سند «توسعه تعاونی‌های دانش‌بنیان: رشد و ارتقاء» درحال تدوین است که قرار است تا انتهای سال از آن رونمایی شودوقراراست ارتباط میان تعاونی‌ها واقتصاد دانش‌بنیان را تقویت کند.
صادق کاشفی - خبرنگارپیشران
برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در مناطق محروم درسال۱۴۰۲ تشکیل شده است. نگرشی که در بدو شکل‌گیری این برنامه، در این گزاره خلاصه می‌شود که اگر محرومیت محصول مشکلات اقتصادی واجتماعی است، علم، فناوری و نوآوری می‌توانند به عنوان عناصر قدرت نقش مهمی در زدودن این محرومیت ایفا کنند. چشم‌انداز کلی این برنامه به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شد: اقتصاد روستایی، زیرساخت، توسعه زیست‌بوم علم و فناوری دراین مناطق و سیاست‌گذاری. دفتر برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان درمناطق محروم درتلاش است تا با تحقق اهداف و چشم‌اندازهای ترسیم شده، برخی چالش‌های مناطق محروم را رفع کند.
افزایش تاب‌آوری اقتصاد روستایی
باتوجه به ظرفیت‌های بومی مناطق کم‌برخوردار،می‌توان با فعال‌سازی الگوهای به‌روز دنیا، نظیرتوسعه فناورانه زنجیره ارزش، اقتصاد مناطق کم‌برخوردار را بهره‌ور‌تر کرد که این مهم دردستور کاربرنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان درمناطق محروم قرار گرفته است.با این نگرش می‌توانیم موجب برطرف شدن دسته‌ای ازنیازهای روستایی وخودکفایی باشیم تا تاب‌آوری نیز افزایش یابد و ثروت‌زایی بیشتری در منطقه رقم بخورد.
زیرساخت؛ یکی از معضلات بنیادی
دسترسی به منابع آب و انرژی و همچنین نیاز به امکاناتی نظیر مسکن، ساختمان‌های درمانی، بازارگاهی و...که در مناطق محروم به وفور رؤیت می‌شود ازمعضلاتی است که برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان درمناطق محروم قصد دارد درراستای برطرف شدن‌شان بکوشد. در این حوزه هم اگر راه‌حل‌ها مبتنی بر محصولات دانش‌بنیان وطرح‌های نوآورانه و فناورانه باشد، این مشکلات به اشکال ساده‌تری قابل برطرف شدن خواهد بود. برای مثال درحوزه مسکن روستایی، اگر فناوری‌های جدیدتری که در ساختن مسکن سریع و ارزان قابل استفاده هستند به کار گرفته شود، این فرصت به‌وجود می‌آید تا خانه‌های روستایی مقاوم‌تر و ارزان‌تری نسبت به مسکن‌های مناطق شهری داشته باشیم.
تأمین منابع زیرساختی در نواحی کم‌برخوردار
به دلیل وسعت ایران، برخی مناطق دسترسی خوبی به زیرساخت‌های علم و فناوری ندارند. برای مثال به دلیل دورافتادگی و شرایط استانی برخی مناطق، دسترسی آنها به زیست‌بوم علم و فناوری وضعیت خوبی ندارد. برنامه ملی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در مناطق محروم دراین حوزه تمهید خاصی اندیشیده که قراراست به صورت آزمایشی دراستان هرمزگان مورد بهره‌برداری قرارگیردوآن ایجاد صندوق معین منطقه‌ای است؛ دستگاه‌های محرومیت‌زدا نظیر ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، بنیاد مستضعفان و...منابع زیادی را به رفع محرومیت درچنین مناطقی اختصاص داده‌اند وبخش‌های عمده‌ای ازمنابع استانی هم معطوف به این معضل شده است اما خروجی این رویکرد چندان رضایت‌بخش نبوده است؛ اگراین منابع به حوزه اقتصاد دانش‌بنیان وارد شود،به‌نظرمی‌رسد اتفاقات بهتری رخ دهد. حالا با ایجاد توافق‌نامه چندجانبه استانی،می‌توان بخشی از این منابع را به حوزه دانش‌بنیان اختصاص داد تا با کمک معاونت علمی، بتوان منابع لازم جهت توسعه زیرساخت‌ها را فراهم کرد.
اصلاح برخی از سیاست‌گذاری‌ها
در رویکردهای سیاست‌گذارانه مشکلاتی وجود داشته که موجب شده در راستای رفع مشکلات مناطق کم‌برخوردار، به مؤلفه دانش و فناوری چندان توجهی نشود. به‌نظر می‌رسد ازمناسب‌ترین الگوهایی که به‌واسطه آن می‌توان سطح درگیری مردم مناطق کم‌برخوردار با مسائل اقتصادی را بالا برد،افزایش تعداد تعاونی‌ها درحوزه اقتصاد دانش‌بنیان باشد؛ با این‌که درکشور شاهد حدود100هزار تعاونی هستیم، اما حدود 100تعاونی درحوزه دانش‌بنیان شکل گرفته است. درهمین راستا سند «توسعه تعاونی‌های دانش‌بنیان: رشد و ارتقاء» درحال تدوین است که قرار است تا انتهای سال از آن رونمایی شودوقراراست ارتباط میان تعاونی‌ها واقتصاد دانش‌بنیان را تقویت کند.
صادق کاشفی - خبرنگارپیشران