نگاهی به مجموعه داستان «دوبلینیها» به قلم جیمز جویس
15داستان با لحظات تجلی و شهود
جیمز جویس، نویسنده بزرگ ایرلندی، از جمله نویسندگانی بود که کوشید توجه داستاننویسان مدرن را از رویدادهای بیرونی و عناصر مرتبط به پیرنگ و بدنه داستان به رویدادها و منحنیهای درون ذهن شخصیتهای داستان منتقل کند.
از این رو همه تحولات و رویدادهای ذهنی شخصیت اصلی داستان نسبت به همه مسائل بیرونی که برای او رخ میدهد، ارجحیت دارند. به همت این نویسنده مفهوم جدید و نوینی از داستان کوتاه شکل گرفت.بهگونهای که دیگر ماجرامحور بودن داستان، عنصر اصلی پیرنگ نبود، گویی که در ظاهر هیچ اتفاق خاصی درعالم بیرون نیفتاده ودرعوض بیشتر اتفاقهای مهم وبزرگ یاحتی تمامی آنها درذهن آدمهای داستان رخ میدهد.جیمز جویس این رویداد درونی را تجلی یا شهود مینامد. هدف وی از استفاده از این واژه، اشاره به لحظهای از شهود و تجلی شخصیت است.یعنی همان چیزی که در ضمیر ناخودآگاهش پنهان مانده و در زمانی که رویدادی غیرمترقبه رخ میدهد، آشکار میشود.مجموعه داستان «دوبلینیها» شامل 15داستان کوتاه که درهرکدام ازآنها حداقل دارای یک لحظه تجلی یاشهود است.نقطه اتصال، انسجام و یکپارچگی داستانهای این مجموعه، زادگاه جویس یعنی دوبلین (پایتخت ایرلند) است.بستری که همه داستانها درآنجا اتفاق میافتند. ایرلند و دوبلین در زندگی جویس نقش بسزایی داشتند و احساسات متناقضی چون عشق و نفرت نسبت به این دو مکان همواره در داستانهای او محسوس هستند. فضای سنگین، محدود، مادیگرا و سرکوبگر دوبلین و زندگی سخت شهروندانش عاملی بود برای اینکه جویس بیشتر عمرش را در اروپا بگذراند.
داستانهای این مجموعه به چهار بخش: کودکی، نوجوانی، جوانی و زندگی بزرگسالی تقسیم میشوند. در آثار جویس، توصیف دقیق حقایق و واقعیتهای شهر دوبلین به تصویر کشیده میشوند؛ چنان که خواننده در خلال خواندن داستان، شهر را بهوضوح و بهطور ملموس میبیند. اما نکته حائز اهمیت آنجاست که جویس توصیفات را تنها برای خود توصیفات به کار نبرده است که هر کدام از این جزئیات ارائهشده از دوبلین نقشی نمادین را ایفا میکنند بهطوری که با خواندن تمامی داستانهای آن خواننده وارد فضایی میشود که در آن کوچهها بنبست، خانهها خالی، اتاقها تاریک و پلکانهای درسایه همگی فضایی را ترسیم میکنند که پوچی، بیهودگی، سرکوب عاطفی و بیبصیرتی اخلاقی رابه طرزی نمادین بازمینمایند.این مجموعه توسط محمدعلی صفریان و صالح حسینی ترجمه و در نشر نیلوفر به چاپ رسیده است.
سعیده اسداللهی - منتقد ادبی