یادگیری متفاوت بچه‌های خاص
آغاز فصل درس و مدرسه و نشستن بچه‌ها سر کلاس درس ممکن است برای بسیاری از والدین آغاز دردسرهای فراوان باشد! از رفت‌و‌آمد، سرویس و تغذیه مدرسه گرفته تا موضوعاتی که به شکلی مستقیم‌تر به درس خواندن و یادگیری بچه‌ها ربط دارد.
در این میان برخی نگرانی‌های ما پدر‌و‌مادرها آن‌قدرها هم جدی نبوده و لازم نیست برای درس و مدرسه بچه‌ها این همه حساسیت به خرج دهیم. گاهی این نگرانی‌ها جدی است! کافی است تاشمامتوجه شویدفرزندتان نسبت به سایر همکلاسی‌هایش در یادگرفتن دروس و مفاهیم مشکل دارد و این مسأله سرآغاز چالشی است که البته راه‌حل‌هایی داردواگر بدانیم باید چگونه با اختلال یادگیری در بچه‌ها به‌خصوص بچه‌های کلاس‌اولی یا پیش‌دبستانی مواجه شویم بخش مهمی ازمسیرراپیموده‌ایم و بسیاری ازنگرانی‌هایمان حل می‌شود.
نگران نباشید
اول از همه باید بدانید که اگر فرزند شما هم با اختلال در یادگیری مواجه است، نگران نباشید؛ این چالشی است که بخشی از بچه‌ها دراین سنین باآن مواجهند.گرچه اختلال یادگیری درکودکان کلاس اول می‌تواندچالش‌های زیادی رابرای آنها وخانواده‌هایشان به‌وجود آورد.بااین‌که هربچه‌ای هرازگاهی درانجام تکالیف شب مشکل دارد، اگر یک حوزه خاص ازیادگیری به‌طورمداوم مشکل‌ساز شود، می‌تواند نشان‌دهنده نوعی اختلال یادگیری باشد.
بچه‌هایی باهوش، اما کمی متفاوت
بااین‌حال، به یاد داشته باشید که این کودکان، باهوش و توانمند هستند. با تشخیص زودهنگام، مداخله مناسب و حمایت‌های لازم، می‌توانند بر این چالش‌ها غلبه کنند ودرمدرسه وزندگی به موفقیت برسند. به زبان ساده، کودکان و بزرگسالان دارای اختلال یادگیری چیزها را متفاوت می‌بینند،می‌شنوند و درک می‌کنند. این مسأله باعث ایجاد مشکل در یادگیری اطلاعات و مهارت‌های جدید و استفاده از آنهامی‌شود. متداول‌ترین اختلالات یادگیری مشکلات در خواندن، نوشتن، ریاضیات، استدلال، شنوایی و گفتار است.
اختلال یادگیری چیست؟
اصلا اختلال در یادگیری چیست و چگونه متوجه شوم فرزندم با این مشکل مواجه است؟ ناتوانی‌های یادگیری یا اختلالات یادگیری، اصطلاحی مادر برای طیف گسترده‌ای از مشکلات یادگیری است. ناتوانی یادگیری ارتباطی با هوش یا انگیزه ندارد. کودکان دارای اختلال یادگیری تنبل یا خنگ نیستند، اما نوع پردازش اطلاعات در ذهن آنها فرق می‌کند. در‌واقع اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول به‌عنوان مشکل در یک زمینه تحصیلی (خواندن، نوشتن یا مهارت‌های ریاضی) تعریف می‌شود. توانایی کودک برای دستیابی در زمینه تحصیلی خاص، پایین‌تر از حد انتظار برای سن، سطح تحصیلی و سطح هوش اوست. شرایط دشواری که کودک تجربه می‌کند، به‌اندازه‌ای جدی است که در پیشرفت تحصیلی یا فعالیت‌های عادی زندگی روزمره باتوجه به سن او اختلال به‌وجود می‌آورد.
انواع اختلالات یادگیری
اختلالات یادگیری انواع گوناگونی دارد.بعضی کودکان درخواندن مشکل دارند وبرخی دیگر درحل مسائل ریاضی.با تمام اینها بسیاری از متخصصان سلامت روان،هفت اختلال زیررابه‌عنوان اختلالات یادگیری منحصربه‌فرد درنظرمی‌گیرند.اختلالات یادگیری از یک کودک به کودک دیگر بسیار متفاوت هستند.ممکن است یک کودک با خواندن و هجی کلمات مشکل داشته باشد، درحالی‌که کودک دیگر عاشق کتاب باشد، امانتواند ریاضی رادرک کند.کودک دیگری ممکن است دردرک صحبت بادیگران یابرقراری ارتباط باصدای بلند مشکل داشته باشد.مشکلات بچه‌ها دراین زمینه بسیارمتفاوت هستند،اما همه آنها ازاختلالات یادگیری ریشه می‌گیرند.
اختلال در پردازش شنوایی و دیداری
دراین نوع اختلال معمولا اصوات واطلاعات بصری که ازابزارهای اصلی آموزش هستند، درهاله‌ای از ابهام و درحالتی محو وجود دارند. این اختلال لطمه بسیار جدی و زیادی به آموزش کودکان درگیر با این مشکل وارد می‌کند.
روش‌های درمانی
اگر فکر می‌کنید فرزند شما مبتلا به اختلال یادگیری است، حتما با یک مشاور مشورت کنید و از این مسأله مطمئن شوید. علاوه بر این می‌توانید با راهکارهایی به بچه‌ها کمک کنید تابراین اختلال فائق شوند.پس ازتشخیص توسط متخصصان، ممکن است به مراحل درمانی شامل گفتاردرمانی، فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بهبود مهارت‌های حرکتی نیاز باشد.با آن‌که اختلالات یادگیری دائمی هستند، اما برای کمک به فرزندتان برای جبران اختلال یادگیری و رفع مشکل، کارها و راهکارهای زیادی موجود است. این کارها بر عهده خود والدین، خدمات دولتی موجود و معلم‌های دلسوز و آگاه است.
توجه به نیازهای عاطفی و روانی کودک
کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است با شنیدن عبارت‌هایی مثلا ازطرف کودکان دیگراحساس کنند کم‌هوش، دست‌وپا چلفتی یا مستعد شکست‌خوردن هستند.به همین خاطرهم غیر ازآموزش ویادگیری تحصیلی،برآوردن نیازهای عاطفی و روانی کودک هم بسیار مهم است.
تقویت عزت‌نفس کودک
باید توجه داشته باشید که تأکید روی نقاط قوت کودک و تلاش برای تمرکز نکردن بیش از حد بر مشکل کودک، بسیار مهم است. همه کودکان استعداد و توانایی‌های طبیعی خود رادارند. کودکی که در یادگیری خواندن مشکل دارد ممکن است در طراحی، سرودن شعر، انجام آزمایشات علمی یا شوت‌کردن توپ عالی باشد. کودکان دارای اختلالات یادگیری بیشتر از دیگران به تقویت عزت‌نفس، ستایش از توانایی‌هایشان و فرصت‌هایی برای درخشش نیاز دارند.
کمک گرفتن از مشاور
مواجهه باکودکان دارای مشکل یادگیری می‌تواندنگرانی‌های خاص خودش رابه شماتحمیل کند.این کودکان نیازمند توجه بیشتر هستند و اگر فرزندان بیشتری داشته باشید، می‌تواند حساسیت آنها را برانگیزد.به همین دلیل اگر متوجه این اختلالات در فرزندتان شدید بهتر است از گروه‌های حمایتی یا مشاوره کمک بگیرید تا با چالش‌های کمتری مواجه شوید.
شایع‌ترین انواع اختلالات یادگیری در کودکان و دانش‌آموزان
نارسا‌خوانی: این اختلال باعث می‌شود بچه‌ها در زمان خواندن مطالب کلمات، صداها، حروف و به‌صورت کلی زبان نوشته‌ها در نظر شخص رمزآلود نمایان شود. تقریبا 86درصد کودکان مبتلا به ال‌دی در تشخیص و درک حروف، ایده‌ها و کلمات ناتوان بوده و دارای اختلال دیسلکسیا هستند.
اختلال نوشتاری: برای برخی بچه‌ها هم نوشتن کار سختی است.ضعف در هرگونه نوشتن مطالب ساده از جمله غلط املایی فراوان حروف و کلمات به شکلی ناموزون و دست خطی نامطلوب اختلال نوشتن نامیده می‌شود. به‌عبارت دیگر فرد مبتلا به این اختلال قادر به تمرکز کردن برای نوشتن افکار ذهنی خود در داخل دفتر نیست.
ضعف شدید در حل معادله‌های ریاضی
هرچند ریاضی و معادلات عجیب و غریبش برای بیشتر بچه‌ها چالش‌برانگیز است و تعداد کمتری از بچه‌ها از این درس لذت ببرند، اما گاهی وقت‌ها بچه‌ها درمواجهه با این درس با اختلال یادگیری دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. دیسکالکولی اختلالی بسیارمهم که منجر به ناتوانی شدید در درک اصول ریاضی ومعنی عددهاست. این اختلال دردانش‌آموزان موجب می‌شود تا ریاضیات را همواره به شکل معادلاتی حل‌نشدنی تصور کنند.
ناتوانی در فراگرفتن غیرکلامی و نقص تمرکز
یکی ازاختلالات شایع ناتوانی در درک زبان بدن و حتی اطلاعات غیرکلامی است. این اختلال از دشوارترین چالش‌ها برای افراد مبتلا محسوب می‌شود.علاوه‌بر این، توجه وتمرکز کردن درذهن این دسته ازافراد بسیارسخت وکاری غیرعملی به نظر می‌آید. درنهایت باید بدانید که تمامی اختلالات ذکر شده به معنای تنبلی وفقدان هوش طبیعی نیست.این دسته از دانش‌آموزان برای یادگیری فقط به پشتیبانی و راهنمایی‌های متفاوت‌تر نیاز دارند.
عوامل تأثیرگذار بر بروز اختلالات یادگیری
مواردی که باعث بروز اختلالات یادگیری می‌شوند عبارتند از:
سابقه خانوادگی و ژنتیک: اگر یکی از خویشاوندان خونی مانند والدین مبتلا به اختلال یادگیری باشد، احتمال ابتلای کودک نیز به این اختلال افزایش می‌یابد.
خطرات دوران بارداری و نوزادی: اختلالات یادگیری با رشد ضعیف جنین در رحم و قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری، زایمان زودرس و وزن بسیار کم نوزاد هنگام تولد مرتبط هستند.
آسیب روانی: آسیب روانی می‌تواند شامل تجربه‌ای استرس‌زا یا سوء‌استفاده عاطفی در دروان کودکی باشد. این آسیب بر نحوه رشد مغز تأثیر می‌گذارد و خطر ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش می‌دهد.
ضربه جسمی: آسیب‌های سر یا بیماری‌های سیستم عصبی در ایجاد اختلالات یادگیری نقش دارد.
قرارگرفتن در معرض موادسمی: قرارگرفتن درمعرض سطوح بالای سموم،مانند سرب، احتمال ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش می‌دهد.
آیا کودکان دچار اختلال یادگیری کم‌هوش هستند؟
این که کودکان مبتلا به اختلال یادگیری از نظر هوشی نسبت به سایرین در سطح پایین‌تری قرار دارند، به‌هیچ عنوان درست نیست. اکثر این کودکان دارای هوش بالا هستند.آنهافقط دربرخی ازمهارت‌ها دچارمشکل‌‌اند.به‌عنوان مثال،یک کودک ممکن است در آزمون هوشی کامل،۱۱۲ امتیاز بگیرد،اما نمره ریاضی او ۹ باشد.
نقش آگاهی والدین و معلم
یادتان باشد کودکان دارای اختلال یادگیری می‌توانند یاد بگیرند و یاد می‌گیرند.یک کودک دارای اختلال یادگیری می‌تواند در مدارس معمولی مثل دیگر کودکان ثبت‌نام شود، ولی با توجه به نیاز موجود وتشخیص واهمیت والدین آگاه،معلمی خصوصی و باتجربه برای آموزش بهتر یا حتی یک کاردرمانگر داشته باشد.
زهرا احمدزاده - خبرنگار چاردیواری
نگران نباشید
اول از همه باید بدانید که اگر فرزند شما هم با اختلال در یادگیری مواجه است، نگران نباشید؛ این چالشی است که بخشی از بچه‌ها دراین سنین باآن مواجهند.گرچه اختلال یادگیری درکودکان کلاس اول می‌تواندچالش‌های زیادی رابرای آنها وخانواده‌هایشان به‌وجود آورد.بااین‌که هربچه‌ای هرازگاهی درانجام تکالیف شب مشکل دارد، اگر یک حوزه خاص ازیادگیری به‌طورمداوم مشکل‌ساز شود، می‌تواند نشان‌دهنده نوعی اختلال یادگیری باشد.
بچه‌هایی باهوش، اما کمی متفاوت
بااین‌حال، به یاد داشته باشید که این کودکان، باهوش و توانمند هستند. با تشخیص زودهنگام، مداخله مناسب و حمایت‌های لازم، می‌توانند بر این چالش‌ها غلبه کنند ودرمدرسه وزندگی به موفقیت برسند. به زبان ساده، کودکان و بزرگسالان دارای اختلال یادگیری چیزها را متفاوت می‌بینند،می‌شنوند و درک می‌کنند. این مسأله باعث ایجاد مشکل در یادگیری اطلاعات و مهارت‌های جدید و استفاده از آنهامی‌شود. متداول‌ترین اختلالات یادگیری مشکلات در خواندن، نوشتن، ریاضیات، استدلال، شنوایی و گفتار است.
اختلال یادگیری چیست؟
اصلا اختلال در یادگیری چیست و چگونه متوجه شوم فرزندم با این مشکل مواجه است؟ ناتوانی‌های یادگیری یا اختلالات یادگیری، اصطلاحی مادر برای طیف گسترده‌ای از مشکلات یادگیری است. ناتوانی یادگیری ارتباطی با هوش یا انگیزه ندارد. کودکان دارای اختلال یادگیری تنبل یا خنگ نیستند، اما نوع پردازش اطلاعات در ذهن آنها فرق می‌کند. در‌واقع اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول به‌عنوان مشکل در یک زمینه تحصیلی (خواندن، نوشتن یا مهارت‌های ریاضی) تعریف می‌شود. توانایی کودک برای دستیابی در زمینه تحصیلی خاص، پایین‌تر از حد انتظار برای سن، سطح تحصیلی و سطح هوش اوست. شرایط دشواری که کودک تجربه می‌کند، به‌اندازه‌ای جدی است که در پیشرفت تحصیلی یا فعالیت‌های عادی زندگی روزمره باتوجه به سن او اختلال به‌وجود می‌آورد.
انواع اختلالات یادگیری
اختلالات یادگیری انواع گوناگونی دارد.بعضی کودکان درخواندن مشکل دارند وبرخی دیگر درحل مسائل ریاضی.با تمام اینها بسیاری از متخصصان سلامت روان،هفت اختلال زیررابه‌عنوان اختلالات یادگیری منحصربه‌فرد درنظرمی‌گیرند.اختلالات یادگیری از یک کودک به کودک دیگر بسیار متفاوت هستند.ممکن است یک کودک با خواندن و هجی کلمات مشکل داشته باشد، درحالی‌که کودک دیگر عاشق کتاب باشد، امانتواند ریاضی رادرک کند.کودک دیگری ممکن است دردرک صحبت بادیگران یابرقراری ارتباط باصدای بلند مشکل داشته باشد.مشکلات بچه‌ها دراین زمینه بسیارمتفاوت هستند،اما همه آنها ازاختلالات یادگیری ریشه می‌گیرند.
اختلال در پردازش شنوایی و دیداری
دراین نوع اختلال معمولا اصوات واطلاعات بصری که ازابزارهای اصلی آموزش هستند، درهاله‌ای از ابهام و درحالتی محو وجود دارند. این اختلال لطمه بسیار جدی و زیادی به آموزش کودکان درگیر با این مشکل وارد می‌کند.
روش‌های درمانی
اگر فکر می‌کنید فرزند شما مبتلا به اختلال یادگیری است، حتما با یک مشاور مشورت کنید و از این مسأله مطمئن شوید. علاوه بر این می‌توانید با راهکارهایی به بچه‌ها کمک کنید تابراین اختلال فائق شوند.پس ازتشخیص توسط متخصصان، ممکن است به مراحل درمانی شامل گفتاردرمانی، فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بهبود مهارت‌های حرکتی نیاز باشد.با آن‌که اختلالات یادگیری دائمی هستند، اما برای کمک به فرزندتان برای جبران اختلال یادگیری و رفع مشکل، کارها و راهکارهای زیادی موجود است. این کارها بر عهده خود والدین، خدمات دولتی موجود و معلم‌های دلسوز و آگاه است.
توجه به نیازهای عاطفی و روانی کودک
کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است با شنیدن عبارت‌هایی مثلا ازطرف کودکان دیگراحساس کنند کم‌هوش، دست‌وپا چلفتی یا مستعد شکست‌خوردن هستند.به همین خاطرهم غیر ازآموزش ویادگیری تحصیلی،برآوردن نیازهای عاطفی و روانی کودک هم بسیار مهم است.
تقویت عزت‌نفس کودک
باید توجه داشته باشید که تأکید روی نقاط قوت کودک و تلاش برای تمرکز نکردن بیش از حد بر مشکل کودک، بسیار مهم است. همه کودکان استعداد و توانایی‌های طبیعی خود رادارند. کودکی که در یادگیری خواندن مشکل دارد ممکن است در طراحی، سرودن شعر، انجام آزمایشات علمی یا شوت‌کردن توپ عالی باشد. کودکان دارای اختلالات یادگیری بیشتر از دیگران به تقویت عزت‌نفس، ستایش از توانایی‌هایشان و فرصت‌هایی برای درخشش نیاز دارند.
کمک گرفتن از مشاور
مواجهه باکودکان دارای مشکل یادگیری می‌تواندنگرانی‌های خاص خودش رابه شماتحمیل کند.این کودکان نیازمند توجه بیشتر هستند و اگر فرزندان بیشتری داشته باشید، می‌تواند حساسیت آنها را برانگیزد.به همین دلیل اگر متوجه این اختلالات در فرزندتان شدید بهتر است از گروه‌های حمایتی یا مشاوره کمک بگیرید تا با چالش‌های کمتری مواجه شوید.
شایع‌ترین انواع اختلالات یادگیری در کودکان و دانش‌آموزان
نارسا‌خوانی: این اختلال باعث می‌شود بچه‌ها در زمان خواندن مطالب کلمات، صداها، حروف و به‌صورت کلی زبان نوشته‌ها در نظر شخص رمزآلود نمایان شود. تقریبا 86درصد کودکان مبتلا به ال‌دی در تشخیص و درک حروف، ایده‌ها و کلمات ناتوان بوده و دارای اختلال دیسلکسیا هستند.
اختلال نوشتاری: برای برخی بچه‌ها هم نوشتن کار سختی است.ضعف در هرگونه نوشتن مطالب ساده از جمله غلط املایی فراوان حروف و کلمات به شکلی ناموزون و دست خطی نامطلوب اختلال نوشتن نامیده می‌شود. به‌عبارت دیگر فرد مبتلا به این اختلال قادر به تمرکز کردن برای نوشتن افکار ذهنی خود در داخل دفتر نیست.
ضعف شدید در حل معادله‌های ریاضی
هرچند ریاضی و معادلات عجیب و غریبش برای بیشتر بچه‌ها چالش‌برانگیز است و تعداد کمتری از بچه‌ها از این درس لذت ببرند، اما گاهی وقت‌ها بچه‌ها درمواجهه با این درس با اختلال یادگیری دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. دیسکالکولی اختلالی بسیارمهم که منجر به ناتوانی شدید در درک اصول ریاضی ومعنی عددهاست. این اختلال دردانش‌آموزان موجب می‌شود تا ریاضیات را همواره به شکل معادلاتی حل‌نشدنی تصور کنند.
ناتوانی در فراگرفتن غیرکلامی و نقص تمرکز
یکی ازاختلالات شایع ناتوانی در درک زبان بدن و حتی اطلاعات غیرکلامی است. این اختلال از دشوارترین چالش‌ها برای افراد مبتلا محسوب می‌شود.علاوه‌بر این، توجه وتمرکز کردن درذهن این دسته ازافراد بسیارسخت وکاری غیرعملی به نظر می‌آید. درنهایت باید بدانید که تمامی اختلالات ذکر شده به معنای تنبلی وفقدان هوش طبیعی نیست.این دسته از دانش‌آموزان برای یادگیری فقط به پشتیبانی و راهنمایی‌های متفاوت‌تر نیاز دارند.
عوامل تأثیرگذار بر بروز اختلالات یادگیری
مواردی که باعث بروز اختلالات یادگیری می‌شوند عبارتند از:
سابقه خانوادگی و ژنتیک: اگر یکی از خویشاوندان خونی مانند والدین مبتلا به اختلال یادگیری باشد، احتمال ابتلای کودک نیز به این اختلال افزایش می‌یابد.
خطرات دوران بارداری و نوزادی: اختلالات یادگیری با رشد ضعیف جنین در رحم و قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری، زایمان زودرس و وزن بسیار کم نوزاد هنگام تولد مرتبط هستند.
آسیب روانی: آسیب روانی می‌تواند شامل تجربه‌ای استرس‌زا یا سوء‌استفاده عاطفی در دروان کودکی باشد. این آسیب بر نحوه رشد مغز تأثیر می‌گذارد و خطر ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش می‌دهد.
ضربه جسمی: آسیب‌های سر یا بیماری‌های سیستم عصبی در ایجاد اختلالات یادگیری نقش دارد.
قرارگرفتن در معرض موادسمی: قرارگرفتن درمعرض سطوح بالای سموم،مانند سرب، احتمال ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش می‌دهد.
آیا کودکان دچار اختلال یادگیری کم‌هوش هستند؟
این که کودکان مبتلا به اختلال یادگیری از نظر هوشی نسبت به سایرین در سطح پایین‌تری قرار دارند، به‌هیچ عنوان درست نیست. اکثر این کودکان دارای هوش بالا هستند.آنهافقط دربرخی ازمهارت‌ها دچارمشکل‌‌اند.به‌عنوان مثال،یک کودک ممکن است در آزمون هوشی کامل،۱۱۲ امتیاز بگیرد،اما نمره ریاضی او ۹ باشد.
نقش آگاهی والدین و معلم
یادتان باشد کودکان دارای اختلال یادگیری می‌توانند یاد بگیرند و یاد می‌گیرند.یک کودک دارای اختلال یادگیری می‌تواند در مدارس معمولی مثل دیگر کودکان ثبت‌نام شود، ولی با توجه به نیاز موجود وتشخیص واهمیت والدین آگاه،معلمی خصوصی و باتجربه برای آموزش بهتر یا حتی یک کاردرمانگر داشته باشد.
زهرا احمدزاده - خبرنگار چاردیواری