هشدارها درباره قرص برنج را جدی بگیرید
مرگ فروشی با خیال راحت
حتی استشمام چند ثانیهای بوی قرص برنج هم عوارض جسمانی دارد چه برسد به اینکه کسی تکهای از این قرص مرگبار را اشتباهی یا عمدی ببلعد که در این صورت قربانی چند ساعت پس از خوردن آن با مرگ رودررو خواهد شد.
اتفاقی که بارها در رسانهها و ویژهنامه تپش به آن اشاره شده، اما باوجود گزارش مرگهای متعدد سهوی یا عمدی با قرص خطرناک برنج، اگر سری به برخی عطاریها در تهران یا شهرهای دیگر و محله ناصرخسرو بزنید، با پرداخت مقدار ناچیزی پول بهراحتی میتوانید قرص مرگ را تهیه کنید، وزارت بهداشت نیز گویا ارادهای جدی برای زیر ذرهبین گذاشتن عملکرد عطاریها در فروش قرصهای مرگ ندارد. بر اساس آمارهای پزشکیقانونی روند مرگ با این قرص افزایشی شده و در برخی استانها زنگخطر به صدا درآمده است. پزشکیقانونی مازندران از افزایش۲۷درصدی مرگ ناشی ازمصرف قرص برنج دراین استان طی سال 1402نسبت به سال قبل خبر داد. سال گذشته ۱۷۸ نفر بر اثرمسمومیت با قرص برنج دراستان جان خود را ازدست دادهاند که ۱۲۵نفر مرد و بقیه زن بودهاند. بررسی آماری از پزشکیقانونی مازندران نشان میدهد که از چهار سال گذشته روند مرگ ناشی از مسمومیت با قرص برنج در مازندران افزایشی است، بنابر آمار سال ۱۴۰۱، ۱۴۰ نفر بر اثر مسمومیت با قرص برنج در استان جان خود را از دست دادهاند که این رقم در مقایسه بامدت مشابه سال ۱۴۰۰ که ۱۲۷ نفر بودند ۱۰درصد افزایش داشته است. سال ۱۳۹۹ تعداد ۷۵ نفر و سال۱۳۹۸تعداد۱۲۱نفر براثرمصرف قرص برنج دراستان جان باخته بودند. شهرستان بابل با ۳۷ نفر قربانی و آمل با ۲۶ فوتی بیشترین قربانیان راداشتند وبیشترین آمار مرگ با قرص برنج هم مربوط به شهریور پارسال با ۲۳ نفر بود. بررسیها از روند آمار فوتی ناشی از مسمومیت با قرص برنج درمازندران به عنوان مهمترین استان برنجخیز کشور نشان میدهد که محدودیت دسترسی مهمترین عامل برای کاستهشدن خودکشی با این ماده سمی است. براساس اعلام خبرگزاری ایرنا، قرص برنج در حالی براساس آمارهای رسمی پزشکیقانونی همچنان دومین روش خودکشی درکشور بهویژه استانهای شمالی بهشمار میرود که حدود ۱۶سال ازبخشنامه ممنوعیت واردات آن میگذردوحدود ۱۳سال هم ازممنوعیت خریدوفروش آزادآن سپری میشود.
مرگ دختر28 ساله مشهدی
سال 1398 نیز یک مادر و دختر مشهدی بر اثر سمپاشی غیر استاندارد همسایهشان و استنشاق گاز متصاعدشده از قرص برنج و انتقال این گاز از کانال کولر دچار مسمومیت شدید شدند. پس از انتقال به بیمارستان ابتدا پزشکان تصور کردند آنها دچار مسمومیت غذایی شدند اما با انجام آزمایشهای دقیق متوجه مسمومیت با فسفید آلومینیوم شدند که دختر خانواده بر اثر شدت مسمومیت جان خود را از دست داد.
مرگ سه دختربچه در آستانه اشرفیه
شهریورماه سال 1399 بود که سه دختر 8، 9 و 12 ساله به نامهای حنانه، هانیه و زهرا که در همسایگی یکدیگر در روستای داخل پایین از توابع بخش مرکزی آستانهاشرفیه زندگی میکردند بر اثر مسمومیت جان خود را از دست دادند. ظهر روز حادثه، هر سه دختر مشغول بازی در حیاط خانه بودند که قرص برنج را در قوطیای که شبیه قرصهای جوشان بود، پیدا کردند. قرص را نصفکرده و هرکدام نیمی از آن را بدون خوردن آب، داخل دهانشان گذاشتند و جویدند. یک ساعت بعد از خوردن قرص، هانیه و حنانه آمدند و به خانواده گفتند که ما قرص خوردهایم و حالمان خیلی خوب نیست و شکممان میسوزد. برادر کوچک یکی از دخترها گفت دیده است که آنها قرص برنج خوردهاند. با شنیدن این حرف اهل خانه با اورژانس تماسگرفتند و درخواست کمک کردند. تا لحظه انتقال به اورژانس و بیمارستان بچهها بههوش بودند و صحبت میکردند، اما ناگهان حال هرسه رو به وخامت گذاشت و فوت کردند.
مرگ پسربچه دشتستانی
آبانماه سال 1398 نیز یک پسربچه در شهر آبپخش دشتستان جان خود را به دلیل استشمام قرص برنج از دست داد. روز حادثه، والدین این پسربچه او را به درمانگاه منتقل و پزشک پس از معاینههای اولیه اعلام کرد مشکوک به مسمومیت است و برای او آزمایش نوشت، اما پسربچه را بدون دادن آزمایش به خانه برگرداندند. یک روز بعد از این ماجرا ناگهان حال عمومی پسربچه بد شد و او دوباره به مطب پزشک منتقل شد، اما شدت بدحالی کودک به حدی بودکه در مطب جان خود را از دست داد.
مرگ دو کودک هشتماهه و سه ساله در هرمزگان
دیماه سال 1396هم دو کودک سه ساله و هشت ماهه نیز دراثرمسمومیت با قرص برنج فوت شدند. والدین این دو کودک ابتدا به تصور اینکه بر اثرمصرف ماست دچارمسمومیت شدهاند به پزشکان گفتند مسمومیت ناشی از مصرف ماست است،اما با توجه به حال عمومی بیماران و آزمایشها مشخص شد مسمومیت بر اثر مصرف برنج آلوده به قرص برنج بوده است که ابتدا پسربچه هشت ماهه و سپس دختر هشت ساله در اثر مسمومیت شدید با قرص برنج از دنیا رفتند.
قرص برنج پادزهر ندارد
شاهین شادنیا، رئیس مرکز مسمومین بیمارستان لقمانحکیم درباره قرص برنج میگوید: «نوعی قرص برنج گیاهی شامل ترکیبات گیاهی مثل عصاره سیر، تالک، نشاسته و نمک طعام است که این ماده هیچ ضرری برای انسان ندارد، اما قرصهای برنج شیمیایی بسیار خطرناکی هم وجود دارند که دارای ترکیبات بسیار سمی هستند. فسفید آلومینیوم از خطرناکترین سموم دفع آفات بوده که در ایران به نام قرص برنج شناخته میشود. این ماده سمی کاربرد خانگی ندارد وبهعنوان یک سم دفع آفت همانند سایر سموم کشاورزی در مراکز نگهداری برنج یا سایر غلات در سیلوها نگهداری میشود. استفاده از قرص برنج در منازل و محل زندگی میتواند بسیار خطرآفرین و زمینهساز بروز مسمویت شود. سم خطرناک فسفید آلومینیوم زمانی که در معرض رطوبت هوا قرار میگیرد، گاز سمی و خطرناکی را از خود در فضا منتشر میکند که بهسرعت از طریق هوا به صورت استنشاقی وارد ریه میشود.» وی ادامه داد: «اگر گاز فسفید آلومینیوم موجود در قرصهای برنج بهصورت تصادفی یا از طریق هوا وارد مخاط دستگاه گوارش یا تنفس شود میتواند خطر جدی مرگ را بهدنبال داشته باشد. این سم خطرناک به محض این که وارد بدن میشود به سیستم زنجیره تفسی بدن حمله و تنفس سلولی را به کلی مهار میکند. زمانی که سیستم تنفس سلولی توسط گاز فسفید آلومینیوم مهار شود، سلول نمیتواند تولید انرژی کند و بدن نمیتواند از اکسیژن استفاده کند بنابراین بهسرعت مرگ سلولی رخ میدهد.» او با اشاره به مسمومیتهای تصادفی با قرص برنج هشدار داد: «کم نبودهاند افرادی که در کیسههای برنجی که در منزل نگهداری میکردند قرص برنج یا فسفید آلومینیوم را برای دور شدن حشرات موذی قرار دادهاند و با آزاد شدن گاز فسفید دچار مسمویتهای شدید یا مرگ ناشی از این مسمومیت شدهاند. تصور این که مقدار کمی از قرصهای برنج را داخل کیسههای حبوبات یا برنج قرار دهیم و مشکلی ایجاد نمیشود کاملا اشتباه است، حتی نصف یک قرص برنج و گازی که درفضا ازخود منتشر میکند هم میتواند تعداد زیادی از افراد را به کام مرگ بکشاند. گاز خارجشده ازفسفید آلومینیوم یا همان قرصهای برنج درغلظتهای پایین بوی خاصی ندارد،اما این ترکیبات در غلظتهای بالا بویی شبیه به بوی سیب یا ماهی گندیده دارند ولی متاسفانه در غلظتهای پایین هیچ بوی خاصی ندارد و بهراحتی فرد در انباری منزل یا در اتاق خواب خود دچار مسمویت و مرگ ناشی از آن میشود.» او با ابراز تاسف از اینکه مسمومیت با سم فسفید آلومینیوم هیچ درمان و پادزهر اختصاصی ندارد توضیح داد: متاسفانه برای افرادی هم که دچار مسمویت با قرص برنج میشوند نیز نمیتوان مداخلات درمانی کمککنندهای انجام داد. علامتهای مسمومیت با قرصهای برنج در عرض نیمساعت پس از مسمومیت ظاهر میشود و معمولا تا زمانی که فرد به مراکزدرمانی میرسد، در زمان بسیار کوتاه سم تاثیر بالای خود را بر بدن میگذارد. زنان باردار، کودکان وافراد مسن و مبتلایان به بیماریهای قلبی و ریوی بیشترین قربانیان سم فسفید آلومینیوم هستند و با شدت بیشتری از علامتهای مسمومیت مواجه میشوند. مسمومیت با این سم علائم تخصصی ندارد. تهوع، درد شکم، عطش شدید و در نهایت افت فشار خون علائمی هستند که یک ساعت پس از مصرف سم بروز میکنند و در اکثر موارد طی چند ساعت به دنبال بروز عارضه ریوی به مرگ منجر میشوند.به نظر میرسد، پلیس و دستگاه قضایی باید به این موضوع جدی ورود کرده و با سودجویانی که با جان شهروندان بازی میکنند،برخوردداشته وفروش این قرص، قانونمند و تحتنظارت دستگاههای مسئول باشد.
از خودکشی تا قتل
در مورد قرص برنج، تمام مرگها ناشی از استنشاق یا مصرف اشتباهی این قرص نیست و گاهی برخی افراد از آن برای خودکشی استفاده میکنند. مردادماه سال1399بود که مدیر کل پزشکیقانونی استان مازندران از خودکشی دو دختر 14و۱۵ ساله با قرص برنج در بابل خبر داد و گفت این دو دختر با هم دوست بودند و علت خودکشی آنان در دست بررسی است. ویدا یکی از بلاگرهای معروف هم چندی قبل و در مقابل خانه همسرش با خوردن قرص برنج خودکشی کرد. او برای خرید قرص به ناصرخسرو رفته بود و بعد از خرید به مقابل خانه همسرش آبراهام آمد و یکی از قرصها را خورد. آبراهام در مصاحبهای اعلام کرد که ویدا در مسیر بیمارستان از خدا خواسته بود که نمیرد. این موضوع نشان میدهد، او قصد خودکشی نمایشی داشته اما تلاش پزشکان بیمارستان برای نجات جانش موثر واقع نشد و او جان باخت. گاهی قرص برنج نقش آلت قتاله در جنایت را به خود میگیرد. در آخرین مورد، دختر 18سالهای همراه دوستش و پسری که در ناصرخسرو دارو میفروخت، قرص برنج تهیه کرده و در غذا و ماست ریخته و به خانوادهاش داد. بر اثر مسمومیت با قرص برنج مادر و خواهرش جان باختند وپدرش مسموم شد. پرونده این جنایت در حالی بهزودی به دادگاه ارسال میشود که اولیایدم دختر جوان را بخشیدند اما دوست او و فروشنده را نه. چندی قبل هم دختر نوجوانی با علائم مسمومیت به بیمارستانی در تهران منتقل شد که با وجود تلاش پزشکان جان خود را از دست داد. جسد به او پزشکیقانونی منتقل و مشخص شد مسمومیت با قرص برنج علت مرگش بوده است. در جریان تحقیقات، خواهر بزرگتر قربانی اظهاراتی را مطرح کرد که نشان از حضور پدرش در این ماجرا میداد. او به ماموران گفت: پدر و مادرم دو سال قبل از هم جدا شدند و من و خواهرم با پدرم زندگی میکردیم. پدرم خیلی سختگیر بود و ما حق نداشتیم بدون اجازه و همراهی او ازخانه خارج شویم. تا اینکه شب گذشته پدرم به خانه آمد و بعد از خوردن شام نفری یک قرص به من و خواهرم داد و گفت آن را بخورید. من از ترسم وانمود کردم که قرص را خوردم اما آن را دور انداختم اما خواهر کوچکم آن را خورد که دقایقی بعد حالش بد شد و نیمهجان روی زمین افتاد. بهسرعت او را به بیمارستان رساندیم اما پزشکان در ابتدا چون متوجه سم موجود در بدن خواهرم نشدند، به او یک سرم تزریق کردند و پس از اتمام سرم او را ترخیص کردند. وقتی ما به خانه برگشتیم یکی_ دو ساعت بعد دوباره حال خواهرم بد شد و با گریه و اصرار من پدرم او را به بیمارستان برد و دقایقی بعد هم در بیمارستان فوت کرد.پس از اظهارات تلخ دختر نوجوان، مأموران بلافاصله پدر خانواده را بازداشت و از او بازجویی کردند، اما وی از همان ابتدای بازجویی اتهام خوراندن قرص برنج به دخترش را رد کرد و گفت: هیچ پدری حاضر به قتل دخترش نیست. من جنایتکار نیستم که بخواهم دو دخترم را بکشم و نمیدانم که چرا دخترم چنین اظهاراتی را بیان کرده است.
لیلا حسینزاده - تپش