شرایط پرداخت نفقه
یکی ازتکالیفی که بعد از ازدواج، بر عهده شوهر و پدر خانواده، قرار می‌گیرد، تکلیف پرداخت نفقه همسر و فرزند بوده که این تکلیف، هم دارای ضمانت اجرای حقوقی توقیف اموال و هم دارای ضمانت اجرای کیفری جلب، براساس قانون مجازات اسلامی است.
اما، برای اینکه زوجه یا فرزندان، حق مطالبه نفقه از شوهر یا پدر خود را داشته و وی نیز موظف به انجام این تکلیف قانونی باشد، لازم است تا شرایط مقرر در قانون مدنی، وجود داشته که بدون حتی وجود یکی از این شرایط قانونی، امکان دریافت نفقه وجود نخواهد داشت.
اولین و اصلی‌ترین شرط، در میان شرایط پرداخت نفقه همسر، دائمی‌بودن عقد نکاح است. این شرط، علاوه بر اینکه در ماده 1106 قانون مدنی، با این عبارت، مورد تصریح قانون‌گذار قرار گرفته: «در عقد دائم، نفقه زن، به‌عهده شوهر است». از ماده 1113 این قانون نیز استنباط می‌شود که به موجب آن: «در عقد انقطاع، زن، حق نفقه ندارد...» منظور از عقد انقطاع، عقد نکاح موقت است که در عرف، تحت عنوان صیغه شناخته می‌شود.
با وجود این، بر شرط دائمی‌بودن نکاح، یک استثنا وارد است و آن استثنا، اینکه مطابق ماده 1113، اگر در ازدواج موقت نیز شرط نفقه شود، شوهر از باب توافق صورت گرفته و نه تکلیف قانونی، موظف به پرداخت نفقه همسر خود است.پرداخت نفقه همسر در قانون مدنی، منوط به آن است که زن، از شوهر خود تمکین داشته باشد. این شرط در ماده 1108 قانون مدنی، مقرر شده است که به موجب آن: «هرگاه زن، بدون مانع مشروع، از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد‌بود.»
با وجود این، در قانون، بر لزوم این شرط از شرایط پرداخت نفقه همسر، استثنائات متعددی، وارد شده که ازجمله این استثنائات، مسأله حق حبس زوجه است. حق حبس زوجه در عقد نکاح، در ماده 1085 قانون مدنی، مورد تصریح قانون‌گذار قرار گرفته که به موجب آن، این اجازه به زن داده شده که تا زمانی که مهریه خود را به‌طور کامل دریافت نکرده، از تمکین در برابر شوهر، خودداری کرده و با وجود این، مهریه خود را نیز دریافت کند. از دیگر شرایط پرداخت نفقه همسر در قانون مدنی، شرط سکونت زن در منزل تعیین شده توسط شوهر بوده که در واقع، چهره‌ای از تکلیف تمکین زن است؛ بنابراین، قاعدتا، در صورتی تکلیف پرداخت نفقه همسر بر عهده شوهر است که زن، در منزل انتخابی شوهر زندگی کند. در شرایطی که در اثر بودن زن با شوهر در یک منزل، ترس از آسیب بدنی، مالی یا شرافتی برای زوجه وجود داشته باشد و البته، این امر در دادگاه نیز ثابت گردد، زن می‌تواند در یک منزل جداگانه زندگی کرده و نفقه خود را نیز دریافت کند. برخلاف نفقه فرزند و خویشاوندان، نادار بودن زوجه و عدم توانایی او برای کار کردن و دارا بودن شوهر، از شرایط پرداخت نفقه همسر در قانون مدنی‌نیست.
محمد زمانی - خبرنگار چاردیواریاولین و اصلی‌ترین شرط، در میان شرایط پرداخت نفقه همسر، دائمی‌بودن عقد نکاح است. این شرط، علاوه بر اینکه در ماده 1106 قانون مدنی، با این عبارت، مورد تصریح قانون‌گذار قرار گرفته: «در عقد دائم، نفقه زن، به‌عهده شوهر است». از ماده 1113 این قانون نیز استنباط می‌شود که به موجب آن: «در عقد انقطاع، زن، حق نفقه ندارد...» منظور از عقد انقطاع، عقد نکاح موقت است که در عرف، تحت عنوان صیغه شناخته می‌شود.
با وجود این، بر شرط دائمی‌بودن نکاح، یک استثنا وارد است و آن استثنا، اینکه مطابق ماده 1113، اگر در ازدواج موقت نیز شرط نفقه شود، شوهر از باب توافق صورت گرفته و نه تکلیف قانونی، موظف به پرداخت نفقه همسر خود است.پرداخت نفقه همسر در قانون مدنی، منوط به آن است که زن، از شوهر خود تمکین داشته باشد. این شرط در ماده 1108 قانون مدنی، مقرر شده است که به موجب آن: «هرگاه زن، بدون مانع مشروع، از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد‌بود.»
با وجود این، در قانون، بر لزوم این شرط از شرایط پرداخت نفقه همسر، استثنائات متعددی، وارد شده که ازجمله این استثنائات، مسأله حق حبس زوجه است. حق حبس زوجه در عقد نکاح، در ماده 1085 قانون مدنی، مورد تصریح قانون‌گذار قرار گرفته که به موجب آن، این اجازه به زن داده شده که تا زمانی که مهریه خود را به‌طور کامل دریافت نکرده، از تمکین در برابر شوهر، خودداری کرده و با وجود این، مهریه خود را نیز دریافت کند. از دیگر شرایط پرداخت نفقه همسر در قانون مدنی، شرط سکونت زن در منزل تعیین شده توسط شوهر بوده که در واقع، چهره‌ای از تکلیف تمکین زن است؛ بنابراین، قاعدتا، در صورتی تکلیف پرداخت نفقه همسر بر عهده شوهر است که زن، در منزل انتخابی شوهر زندگی کند. در شرایطی که در اثر بودن زن با شوهر در یک منزل، ترس از آسیب بدنی، مالی یا شرافتی برای زوجه وجود داشته باشد و البته، این امر در دادگاه نیز ثابت گردد، زن می‌تواند در یک منزل جداگانه زندگی کرده و نفقه خود را نیز دریافت کند. برخلاف نفقه فرزند و خویشاوندان، نادار بودن زوجه و عدم توانایی او برای کار کردن و دارا بودن شوهر، از شرایط پرداخت نفقه همسر در قانون مدنی‌نیست.