printlogo


مرگ سلبریتی‌ها و زندگی تصاویر
دقیقا 10سال قبل بود که روبه‌روی بیمارستان بهمن ایستاده بودم و با حیرت به جمعیتی نگاه می‌کردم که برای خداحافظی از مرحوم «مرتضی پاشایی» جمع شده بودند.

چند روز بعد نیزیکی ازشلوغ‌ترین تشییع‌های تاریخ ایران به وقوع پیوست و مرتضی پاشایی با همراهی طرفداران و هوادارانش در بهشت زهرای تهران آرام گرفت. البته این تصویر تکراری بود و پیش از انقلاب نیز تشییع پیکر «مهوش» خواننده سبک روحوضی و کوچه‌بازاری با حضور جمعیتی چندصدهزارنفری به‌وقوع پیوست. مرگ «مهوش» هنوز هم در خاطره جمعی‌مان باقی‌مانده و تقریبا تمام اهالی محله جمهوری تهران می‌دانند که «چهارراه مهوش‌کش» کجاست. در‌همین روزها نیز خبر درگذشت «لیام پین» عضو گروه موسیقی «وان‌دایرکشن» هول‌و‌ولای عجیب و غریبی در رسانه‌های تصویری مانند یوتیوب و اینستاگرام به‌پا کرده. طرفداران و هواداران لیام پین سوگواری و عزاداری خود را با بازنشر بی‌شمار عکس‌ها و فیلم‌های وی – مخصوصا در دورانی که در گروهش عضویت داشت – ادا می‌کنند. مرگ سلبریتی‌ها و نوع واکنش جامعه مخاطبان، هواداران و طرفداران همیشه یکی از بزنگاه‌ها و دقایقی است فرهنگ شهرت را در اثرگذارترین دورانش به نمایش می‌گذارد. سلبریتی کسی است که به‌واسطه رسانه‌ها تبدیل به تصویرش شده است و افراد به جای تعامل با شخص او، با تصویر او در ارتباط هستند. مرگ سلبریتی همان موقعیتی است که واقعیت انکارناشدنی سلبریتی را عیان می‌کند: سلبریتی تصویر است. سلبریتی می‌میرد و مرگ را تجربه می‌کند، زیرا انسان است اما مرگ‌و‌میر تصاویر شبیه به انسان‌ها نیست. فراموش‌شدن تصاویر تنها به‌واسطه نابودی تصاویر ممکن است وتازمانی که رسانه‌های تصویری دیجیتالی کارمی‌کنند، سلبریتی‌ها نه‌تنها نمی‌میرند، بلکه تصاویرشان آنها را زنده نگه می‌دارد. البته میل به جاودانگی به کمک خلق تصویر، انگیزه‌ای است که انسان‌ها از سپیده‌دم تاریخ تا همین الان دنبال می‌کنند. انسان‌های اولیه با خلق تصویر بر روی سقف و دیوار غارها می‌خواستند خودشان را جاودانه کنند. پرتره‌کشیدن از افراد راه دیگری بود که انسان‌ها زنده‌بودن خودشان را پس از مرگ‌شان را دنبال کنند. اختراع دوربین عکاسی و دستگاه سینماتوگرافی تلاش دیگری بود برای حفظ تصویر، تا خاطره زندگی رونق بیشتری داشته باشد. به‌لطف رسانه‌های اجتماعی، تصویری مانند اینستاگرام و یوتیوب، انسان‌ها شانس بیشتری دارند تا با حفظ تصویر خود در خاطرات دسته‌جمعی، خودشان را زنده نگه دارند. هرچند همه ما می‌دانیم که روزی می‌میریم و شاید خاطره یا تصویری از ما باقی می‌ماند. با‌این حال، هواداران و طرفداران سلبریتی‌ها که عاشق تصویرِ سلبریتی‌ها هستند، هیچ‌گاه مرگ سلبریتی را درک نمی‌کنند، زیرا سلبریتی یک‌فرد نیست، بلکه تصویری از‌ فرداست وتصاویر تنها زمانی به فراموشی سپرده می‌شوند که رسانه‌ای وجود نداشته باشد. روند توسعه رسانه‌های تصویری ودیجیتالی به ما می‌گوید که رسانه‌های آینده مانند متاورس، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، تصویرهای قدرت‌مندتر، شدیدتر و پیچیده‌تری از انسان‌ها را خلق و حفظ کرده و مرگ تصاویر باز هم به تعویق خواهد افتاد. اگرچه شاید بتوان بتوان تصاویر را حفظ کرد و زنده نگه داشت اما مرگ برای همه انسان‌ها فراخوان داده است.   

داوود طالقانی - نویسنده و پژوهشگر