تحول‌آفرینی رسانهملی با هوش‌مصنوعی
امروزه، رسانه‌ها به‌سرعت در حال تغییر چهره و نحوه تولید محتوا هستند و نوآوری و خلاقیت از ارکان پیشتازی در جهان رسانه است. برای رسیدن به این منظور، لازم است که به چندین عامل کلیدی توجه شود. یکی از این عوامل، بهره‌برداری از ظرفیت فناوری‌های نوین است.
طبق برآوردهای مشهود،هوش مصنوعی به عنوان تازه‌ترین فناوری پرشتاب در امر تولید محتوا و برنامه‌سازی، نقش بسزا و انکارناپذیری دارد. این فناوری می‌تواند به ایجاد افق‌های جدید در کیفیت برنامه‌سازی‌ها و افزایش جذابیت محتوایی کمک کند. استفاده از این ابزار در قالب‌های تولید محتوا، فنی، اجرایی و تعاملی برای تولیدات رادیویی و تلویزیونی نمونه‌ای از نوآوری است که می‌تواند منجر به جذب مخاطبان و افزایش تعامل با آنها در رسانهملی شود.ازجمله مزایای استفاده از این فناوری در بخش تولید محتوای برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، تنوع محتوایی و ارتقای کیفیت برنامه‌هاست. هوش مصنوعی در بخش فنی و اجرایی نه‌تنها به افزایش کیفیت محتوا کمک می‌کند بلکه می‌تواند به یک تجربه تعاملی و جذاب برای مخاطبان منجر شود. هرچند، در کنار فرصت‌های بی‌نظیری که هوش مصنوعی به رسانه‌ها ارائه می‌دهد، باید چالش‌های اخلاقی و اجتماعی هم به‌دقت مورد توجه قرارگیرد.نگرانی درباره حریم خصوصی وکیفیت محتوا، ازجمله مسائلی است که می‌تواند بر اعتماد مخاطبان تأثیر بگذارد. از دیگر عوامل کلیدی در ایجاد یک رسانه نوآور، تحلیل داده‌ها و شناسایی الگوهای مصرف مخاطبان است. استفاده از هوش مصنوعی در نظارت بر فعالیت‌های رسانه‌ای و تحلیل داده‌ها، می‌تواند به مدیران کمک کند تا برنامه و محتوای مناسب‌تری ارائه دهند. این رویکرد نه‌تنها به بهبود کیفیت محتوا کمک می‌کند بلکه می‌تواند زمینه افزایش رضایت مخاطبان و تعامل بیشتر با آنها را فراهم کند.درنهایت برای رسیدن به رسانه‌ای خلاق و نوآور، آموزش و آگاهی عمومی درباره فناوری‌های نوین (هوش مصنوعی) و تأثیرات آنها بر زندگی روزمره نیز ضروری است. این برنامه‌ها با معرفی و آموزش کاربردهای هوش مصنوعی می‌توانند در تقویت دانش عمومی و افزایش آگاهی درباره این فناوری کارساز باشند. این آگاهی می‌تواند به شکل‌گیری یک فرهنگ نوآورانه در جامعه منجر شود و کمافی‌السابق به رسانه‌ها کمک کند تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، محتوای باکیفیت و متنوع‌تری تولید کنند.همان‌طور که در ابتدا گفته شد، شتاب تغییر چهره و نحوه تولید محتوا در رسانه‌ها به‌واسطه هوش مصنوعی انکارناپذیر است و ایران نیز از این امر متاثر است. از آنجا که چندی است در کشورمان این تحولات به‌ویژه در سازمان صداوسیما با جدیت دنبال می‌شود و مدیران این سازمان بر اهمیت و ضرورت استفاده از هوش مصنوعی در برنامه‌سازی و دیگر فعالیت‌های سازمانی تأکید دارند، در این گزارش سعی شده با بررسی تعدادی از تولیدات مختلف رادیویی و تلویزیونی و پیگیری رویکرد مدیران و ریاست سازمان صداوسیما در زمینه هوش مصنوعی، به میزان تاثیرات مثبت این فناوری پیشرو بر رسانه‌ها، برنامه‌های جدید و فرصت‌ها و چالش‌های مرتبط با آن بپردازیم.
تأکید بر استفاده از هوش مصنوعی در رسانهملی
یکی از ارکان بالادستی در ورود تکنولوژی به رسانهملی، اشراف مدیران ارشد بر اهمیت فناوری‌های جدید و بالاخص هوش مصنوعی است. دکتر جبلی، رئیس سازمان صداوسیما در نشست‌های مختلف رسانه‌ای بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های هوش مصنوعی تأکید و بیان کرده است که این فناوری می‌تواند به ایجاد افق‌های جدید در تولید محتوا و افزایش کیفیت برنامه‌ها کمک کند. وی معتقد است که با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب بر اهمیت هوش مصنوعی، رسانهملی باید به عنوان یک پیشرو در این حوزه عمل کند و صرفا مصرف‌کننده فناوری نباشد. این رویکرد نشان‌دهنده عزم جدی سازمان صداوسیما برای بهره‌برداری از این فناوری نوین در راستای ارتقای کیفیت و تنوع برنامه‌هاست.دکتر جبلی همچنین اخیرا به ایجاد ستاد هوش مصنوعی در رسانهملی اشاره کرده و فعالیت‌های این ستاد را به عنوان گامی مهم در راستای استفاده بهینه از این فناوری معرفی کرده است. وی در تبیین عملکرد ستاد هوش مصنوعی رسانهملی نیز گفت: این ستاد به دنبال شناسایی و پیاده‌سازی راهکارهای نوین در تولید محتوا و ارتقای سطح کیفی برنامه‌ها با استفاده از هوش مصنوعی است.
در ادامه چندی پیش محمدرضا موحدی‌صفت، دانشیار دانشگاه عالی دفاع ملی، در نشست علمی «گسترش هوش مصنوعی و بحران‌های سازمان‌های رسانه‌ای» درخصوص کاربردهای کلی هوش مصنوعی عنوان کرد: پیش‌بینی روندها، کمک در تولید محتوا، تجزیه و تحلیل داده‌های رسانه در محیط ابر توزیع شده، شخصی‌سازی محتوا، یادگیری ماشینی، بازنمایی دانش و… از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در سازمان‌هاست که به صداوسیما هم کمک بسیاری خواهد کرد.وی ضمن بیان این‌که ابرهوش در آینده اهمیت بیشتری هم پیدا خواهد کرد، در مورد کاربست‌های هوش مصنوعی و چالش‌های سازمان‌های رسانه‌ای عنوان کرد: چالش اول هوش مصنوعی، تولید محتوای نامناسب مبتنی بر تحلیل داده‌های موجود است که می‌تواند باعث گمراهی مخاطب شود. همچنین ضعف یا فقدان روابط عاطفی انسانی به‌دلیل تحلیل‌های ماشینی، تحلیل سطحی به‌عنوان زمینه تولید محتوا به‌دلیل نداشتن درک عمیق و لایه‌ای، ضعف تحلیل محتویات علی‌الخصوص در حوزه‌های شناختی و حتی نقد اجتماعی و عدم توجه به شرایط پویا و متغیر محیط اجتماعی در تولید محتوا از دیگر چالش‌های سازمان‌های رسانه‌ای در جریان به‌کارگیری کاربست‌های هوش مصنوعی است.این استاد دانشگاه با پیشنهاد حکمرانی پلتفرمی در هوشمندسازی سازمان صداوسیما، تأکید کرد: سکوهای خبر تحلیل داده، یادگیری عمیق، سکوی پردازش زبان‌های طبیعی، توصیه‌گر، تبلیغات، تعامل با مخاطب و... در حکمرانی سکویی به صداوسیما کمک می‌کند و بدنه رسانهملی را به سمت سازمانی هوشمند می‌برد. بنابراین هوشمندسازی سازمان صداوسیما دنبال کوچک‌سازی سازمان نیست بلکه توسعه دامنه اثرگذاری صداوسیما هدف است.
ورود هوش مصنوعی به برنامه‌سازی تلویزیون
همان‌طور که اشاره شد تا امروز رسانهملی از هوش مصنوعی در برنامه‌سازی بهره برده است. یکی از نمونه‌های بارز استفاده از هوش مصنوعی در تلویزیون ایران، معرفی مجری هوش مصنوعی «شهریار» دربرنامه «اسکرین شات» شبکه آذری سحر است. این برنامه بررسی تازه‌های نرم‌افزار، بازی‌های رایانه‌ای و پویانمایی‌های ایرانی را در ستور کار داشت و استفاده از مجری هوش مصنوعی نشان‌دهنده رویکرد نوآورانه سازمان صداوسیما در جذب مخاطبان جوان و افزایش تعامل با آنهاست.
تلوبیون نیزبه عنوان بستر مجازی صداوسیما در استفاده از این فناوری تعلل نکرده است. مدیران تلوبیون در نمایشگاه «رصتا» از چند محصول هوش مصنوعی رونمایی کردند که شامل دستیار هوش مصنوعی برنامه تلویزیونی «طبیب» برای پاسخ به سوالات پزشکی مخاطبان و نخستین خبرگزاری هوش مصنوعی ایران می‌شود. باید دانست این محصولات نه‌تنها به بهبود کیفیت محتوا کمک می‌کند، بلکه به افزایش سرعت و دقت در ارائه اطلاعات نیز منجر می‌شود.
برنامه‌های نوآورانه و تأثیرات مثبت آنها
از موارد استفاده از هوش مصنوعی به عنوان بخش تعاملی با مخاطبان رادیو و تلویزیون یا بازسازی و پیشنهادات کاربردی است. حمیدرضا افتخاری، مدیر رادیو صبا، برای نمونه از برنامه‌ای صحبت کرده است که در آن یک مجری انسانی و یک مجری هوش مصنوعی به صورت همزمان حضور دارند. در توضیح برنامه، گفته‌شده این برنامه فضایی گفت‌وگومحور دارد و مجری اصلی نظر هوش مصنوعی را درباره موضوعات مختلف روز می‌پرسد. این نوع برنامه‌ها نه‌تنها به تنوع محتوایی کمک می‌کند،بلکه به افزایش کیفیت گفت‌وگوها وتعامل بامخاطبان نیزمنجرمی‌شود.درنمونه‌ای دیگر،رادیونمایش باهمکاری استودیوهای «کوالیما» توانسته است صدای زنده‌یاد حمید منوچهری را با استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی بازسازی کند. این پروژه نه‌تنها به حفظ یاد و خاطره این هنرمند کمک کرده، بلکه نشان‌دهنده توانایی‌های هوش مصنوعی در بازسازی و تولید محتوا نیز هست. این نوع نوآوری‌ها در رسانه‌ها به‌وضوح نشان‌دهنده رشد و پیشرفت دراستفاده ازفناوری‌های نوین است.استفاده از تکنیک هوش مصنوعی در سریال «رحیل» دیگر مورد استفاده از این فناوری در تولیدات تلویزیونی است. رامین عباس‌زاده تهیه‌کننده این سریال در این‌باره عنوان کرد: سعی کردیم به دور از کم‌فروشی، سریالی تولید کنیم که از منظر تصویربرداری برای مخاطب روز، قابل قبول باشد. برای همین به غیر از استفاده از نماهای رئال و نماهای رایانه‌ای، در بخش‌هایی از کار از هوش مصنوعی استفاده کردیم. برای مثال بعد از فوت حسام محمودی، بازیگر مشابه این کاراکتر را با هوش مصنوعی پیدا کردیم یا در طراحی و اجرای تیتراژ اولیه که بازنمایی عاشوراست، از هوش مصنوعی استفاده شد.
«مدهوش» هوش مصنوعی بدون رتوش
از جمله برنامه‌هایی که بر پایه آموزش هوش مصنوعی در شبکه آموزش تولید شده، برنامه مدهوش است. این برنامه با معرفی تاریخچه و کاربردهای هوش مصنوعی، تلاش کرده به تقویت دانش عمومی درباره این فناوری کمک کند. مدهوش با رویکرد آموزشی و تحلیلی، به مخاطبان این امکان را می‌دهد که با دقت و آگاهی بیشتری به تغییرات ناشی از این فناوری جدید نگاه کنند و در تصمیم‌گیری‌های خود هوشمندانه‌تر عمل کنند.
تعامل بر خط با «هوشت با منه»
برنامه بعدی که می‌توان از آن نام برد، «هوشت با منه» کاری از رادیو صباست که سعی کرده با اجرایی تعاملی با هوش مصنوعی این فناوری را به مخاطبانش معرفی و در حد امکان آموزش دهد. امیر اکبری، تهیه‌کننده و مجری این برنامه در معرفی هوشت با منه و در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان کرد: برنامه ما اساسا فقط در مورد هوش مصنوعی نیست بلکه با استفاده از هوش مصنوعی ساخته شده است. درواقع، دو مجری داریم. یکی من و دیگری هوش مصنوعی. این برنامه شبیه یک گفت‌وگوی دوستانه واقعی است. به این شکل نیست که صحبت‌ها از پیش برنامه‌ریزی و تعیین شده باشد که چه موضوعاتی مطرح شود و چه چیزهایی گفته شود. من یک موضوع را مطرح می‌کنم و سپس درباره آن با هوش مصنوعی صحبت می‌کنم. البته از آنجا که شبکه صبا، یک شبکه طنز و سرگرمی است، سعی می‌کنم این گفت‌وگوها را به شکل طنزآمیز پیش ببرم.اکبری درخصوص طراحی تعامل با هوش مصنوعی تشریح کرد: در برخی مواقع، عامدانه به این سمت رفتیم تا هوش مصنوعی را به چالش بکشیم یا او را در موقعیت‌هایی قرار دهیم که پاسخ‌های غیرمنتظره‌ای بدهد. درواقع، برخی سوالاتی که از او پرسیده شد، پاسخ‌هایی داشت که اصلا قابل پیش‌بینی نبود. انتظار داشتیم پاسخ‌های هوش مصنوعی به سمت پاسخ‌های صریح و خالی از احساس انسانی باشد اما در مواردی هم این‌طور هم نبود. مثلا وقتی به او گفتم که اگر کسی بدون راهنما جلوی من بایستد، دوست دارم شیشه را بکشم پایین و بزنم پس کله‌اش، در پاسخی غیرمنتظره، او نظر من را تأیید و سپس اضافه کرد که البته بهتر است این کار را انجام ندهی.تهیه‌کننده هوشت با منه در تبیین هدف این برنامه آموزش‌محور ادامه داد: هدف اولیه برنامه آشنایی مردم با هوش مصنوعی و شناخت توانایی‌های کاربردی آن بوده. سعی کردیم هوش مصنوعی را در فضایی طنز به چالش بکشیم و این به نوعی می‌تواند قدرت تعامل و توانایی‌های هوش مصنوعی را در گفت‌وگوها به مخاطبان نشان دهد.وی درخصوص چالش‌های برنامه‌سازی با هوش مصنوعی ادامه داد: در تهیه برنامه چالش خاصی نداشتیم. البته بسیاری از افراد تصور می‌کردند که ما می‌توانیم هوش مصنوعی را هدایت کنیم اما در طول برنامه مشخص شد هوش مصنوعی، همیشه پاسخ‌هایی که ما انتظار داریم را نمی‌دهد. آینده برنامه‌سازی با هوش مصنوعی را ترسناک اما شیرین می‌بینم. زیرا ممکن است برخی عوامل فنی حذف شوند و هوش مصنوعی جایگزین آنها شود؛ اما باید در نظر داشت که هنر و خلاقیت انسانی قابل جایگزینی نیست.اکبری استفاده از هوش مصنوعی در رادیو و تلویزیون را ابزاری برای تسریع تولیدات دانست و اضافه کرد: استفاده از هوش مصنوعی در تولیدات رادیویی و تلویزیونی بسیار تازه است و احساس می‌کنم که نیاز به بومی‌سازی هوش مصنوعی برای تولیدات رسانه‌ای داریم. بومی‌سازی باید متناسب با فرهنگ و ادبیات ما باشد، زیرا ادبیات فارسی بسیار غنی و مهم است و ممکن است استفاده صرف از این فناوری غیربومی بر ادبیات تاثیر منفی داشته باشد. به همین دلیل، لازم می‌دانم به دلیل استفاده مبنایی هوش مصنوعی با ادبیاتی غیرفارسی و فراگیر نبودن منابع فارسی این فناوری تابه‌حال، باید توسعه هوش مصنوعی به گونه‌ای طراحی شود که با فرهنگ و زبان فارسی سازگار باشد.
«هوش مصنوعی» بدون انتها
ازجمله برنامه‌های دیگر درخصوص هوش مصنوعی، برنامه‌ای با همین نام و به تهیه‌کنندگی و کارگردانی سعید بشیری و سروش نائینی است. برنامه «هوش مصنوعی» که پخش آن چندی است در شبکه آموزش آغاز شده، به بررسی وجوه مختلف مقوله هوش مصنوعی در زندگی امروز می‌پردازد.سروش نائینی درخصوص تولید برنامه‌هایی با موضوعیت هوش مصنوعی گفت: اگر با محوریت هوش مصنوعی ده‌ها برنامه ساخته شود، باز هم گنجایش تولید برنامه تازه وجود دارد. چون هر روز و هر لحظه این بستر پیشرفت می‌کند. با این حال، برنامه هوش مصنوعی که در هر قسمت حدود 40 دقیقه است، تلاش کرده بخشی از این آگاهی باشد. در عین حال، قسمتی از اتفاقات هوش مصنوعی را برای مخاطب پوشش می‌دهیم. ما به صورت تخصصی در حوزه هوش مصنوعی محتوا تولید می‌کنیم و در کنارش، به اخبار این حوزه هم می‌پردازیم.
چالش‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی در رسانه‌ها
باوجود مزایای فراوان هوش مصنوعی در رسانه‌ها، باید دقت داشت باتوجه به تازگی و سرعت تغییر و تحول این فناوری نوین، چالش‌هایی نیز وجود دارد که نیازمند توجه و مدیریت مناسب است. یکی از این چالش‌ها، نگرانی‌های اخلاقی و اجتماعی مرتبط با استفاده از هوش مصنوعی در تولید محتوا است. به عنوان مثال، تولید محتوای خودکار می‌تواند منجر به کاهش کیفیت محتوا و از بین رفتن ارزش‌های انسانی در رسانه‌ها شود. همچنین، نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی و امنیت داده‌ها نیز وجود دارد که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. صداوسیما سعی کرده در این موارد در جهت حفظ حقوق افراد پیش برود و از هرگونه سوءاستفاده از این فناوری در جهت تضییع حقوق دیگران جلوگیری نماید.
از سوی دیگر، هوش مصنوعی می‌تواند فرصت‌های نوآورانه‌ای را برای رسانه‌ها فراهم کند. این فناوری می‌تواند به تولید محتوا با کیفیت بالا، بهبود تجربه مخاطبان و افزایش تعامل با آنها کمک کند. به عنوان مثال، استفاده از هوش مصنوعی در تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی می‌تواند به افزایش تنوع و جذابیت محتوا منجر شود. مدیران رسانه‌ها باید با شناسایی این فرصت‌ها و به‌کارگیری استراتژی‌های مناسب، از پتانسیل‌های هوش مصنوعی بهره‌برداری کنند.
نظارت و مدیریت با هوش مصنوعی
باتوجه به توانمندی‌ها و قدرت هوش مصنوعی در ذخیره داده و تحلیل اطلاعات، یکی از کارکردهای دیگر این فناوری، می‌تواند نظارت و مدیریت اطلاعات باشد. مدیران ساترا نیز با اشاره به نقش هوش مصنوعی در نظارت بر فعالیت‌های رسانه‌ای به استفاده از این فناوری در بخش نظارت و مدیریت اطلاعات تأکید کرده‌اند. آنها معتقدند که این فناوری می‌تواند به بهبود نظارت بر سکوهای صوت و تصویر و شبکه نمایش خانگی کمک کند. رویکرد فوق به مدیران این امکان را می‌دهد که با استفاده از هوش مصنوعی، به تحلیل داده‌ها و شناسایی الگوهای مصرف مخاطبان بپردازند و به این ترتیب برنامه‌ها و محتواهای مناسب‌تری ارائه دهند.در این راستا، رئیس سازمان صداوسیما نیز مجددا به اهمیت همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرده و بر لزوم ایجاد همکاری‌های مؤثر برای بهره‌برداری بهینه از این فناوری تأکید کرده است. این همکاری‌ها می‌تواند به تولید محتواهای باکیفیت و متنوع‌تر منجر شود و در نهایت به ارتقای سطح رسانه‌ها کمک کند.
رسانهملی پیشرو در آموزش و آگاهی
لازم به ذکر است که در کنار این تحولات، شبکه آموزش سیما و انجمن ملی هوش مصنوعی ایران تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌اند تا نهضت آموزش هوش مصنوعی را راه‌اندازی کنند. این اقدام به منظور افزایش آگاهی عمومی درباره هوش مصنوعی و تأثیرات آن بر زندگی روزمره است. دکتر محمدمهدی قاسمی، مدیر شبکه آموزش با تاکید بر لزوم تولید برنامه‌های نوین، تأکید کرده است شبکه آموزش سعی دارد با تولید برنامه‌های فناوری‌محور، عموم مردم را با مفاهیم و کاربردهای هوش مصنوعی آشنا کند.
تغییر چهره رسانه‌ها
توجه به این نکته که هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار نوین، در حال تغییر چهره رسانه‌ها در جهان و ایران است، باعث خواهد شد تا بتوانیم از این فناوری جدید به شکل درست و با در نظر گرفتن فرصت‌ها و چالش‌های پیرامونی‌اش استفاده کنیم. با سیر موارد استفاده از هوش مصنوعی در برنامه‌های مختلف، از تولید برنامه‌های خودکار رادیویی تا ورود مجریان هوش مصنوعی به تلویزیون، تا به اینجا هوش مصنوعی توانسته فرصتی برای بهبود کیفیت محتوا و افزایش تعامل با مخاطبان ایجاد کند. مدیران سازمان صداوسیما نیز با تأکید بر لزوم استفاده از این فناوری، نشان داده‌اند که به دنبال ایجاد تحولات مثبت و رو به رشد در زمینه برنامه‌سازی هستند.باتوجه به سخنان رئیس سازمان صداوسیما و دیگر مدیران، به نظر می‌رسد که آینده رسانه‌ها با هوش مصنوعی می‌تواند روشن باشد، به شرطی که از ظرفیت‌های آن به درستی بهره‌برداری شود و در عین حال، به مسائل اخلاقی و اجتماعی مرتبط با آن توجه شود. تحول رسانه‌ها با هوش مصنوعی نه‌تنها به بهبود کیفیت محتوا و افزایش رضایت مخاطبان کمک می‌کند بلکه می‌تواند به ایجاد فرهنگ و آگاهی عمومی درباره این فناوری نوین نیز منجر شود. باتوجه به روندهای جاری، باید دقت داشت که هوش مصنوعی به‌زودی به یکی از ارکان اصلی رسانه‌های ایران تبدیل خواهد شد و نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده رسانه‌ها ایفا خواهد کرد.
زهرا عباسی - گروه رسانه
تأکید بر استفاده از هوش مصنوعی در رسانهملی
یکی از ارکان بالادستی در ورود تکنولوژی به رسانهملی، اشراف مدیران ارشد بر اهمیت فناوری‌های جدید و بالاخص هوش مصنوعی است. دکتر جبلی، رئیس سازمان صداوسیما در نشست‌های مختلف رسانه‌ای بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های هوش مصنوعی تأکید و بیان کرده است که این فناوری می‌تواند به ایجاد افق‌های جدید در تولید محتوا و افزایش کیفیت برنامه‌ها کمک کند. وی معتقد است که با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب بر اهمیت هوش مصنوعی، رسانهملی باید به عنوان یک پیشرو در این حوزه عمل کند و صرفا مصرف‌کننده فناوری نباشد. این رویکرد نشان‌دهنده عزم جدی سازمان صداوسیما برای بهره‌برداری از این فناوری نوین در راستای ارتقای کیفیت و تنوع برنامه‌هاست.دکتر جبلی همچنین اخیرا به ایجاد ستاد هوش مصنوعی در رسانهملی اشاره کرده و فعالیت‌های این ستاد را به عنوان گامی مهم در راستای استفاده بهینه از این فناوری معرفی کرده است. وی در تبیین عملکرد ستاد هوش مصنوعی رسانهملی نیز گفت: این ستاد به دنبال شناسایی و پیاده‌سازی راهکارهای نوین در تولید محتوا و ارتقای سطح کیفی برنامه‌ها با استفاده از هوش مصنوعی است.
در ادامه چندی پیش محمدرضا موحدی‌صفت، دانشیار دانشگاه عالی دفاع ملی، در نشست علمی «گسترش هوش مصنوعی و بحران‌های سازمان‌های رسانه‌ای» درخصوص کاربردهای کلی هوش مصنوعی عنوان کرد: پیش‌بینی روندها، کمک در تولید محتوا، تجزیه و تحلیل داده‌های رسانه در محیط ابر توزیع شده، شخصی‌سازی محتوا، یادگیری ماشینی، بازنمایی دانش و… از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در سازمان‌هاست که به صداوسیما هم کمک بسیاری خواهد کرد.وی ضمن بیان این‌که ابرهوش در آینده اهمیت بیشتری هم پیدا خواهد کرد، در مورد کاربست‌های هوش مصنوعی و چالش‌های سازمان‌های رسانه‌ای عنوان کرد: چالش اول هوش مصنوعی، تولید محتوای نامناسب مبتنی بر تحلیل داده‌های موجود است که می‌تواند باعث گمراهی مخاطب شود. همچنین ضعف یا فقدان روابط عاطفی انسانی به‌دلیل تحلیل‌های ماشینی، تحلیل سطحی به‌عنوان زمینه تولید محتوا به‌دلیل نداشتن درک عمیق و لایه‌ای، ضعف تحلیل محتویات علی‌الخصوص در حوزه‌های شناختی و حتی نقد اجتماعی و عدم توجه به شرایط پویا و متغیر محیط اجتماعی در تولید محتوا از دیگر چالش‌های سازمان‌های رسانه‌ای در جریان به‌کارگیری کاربست‌های هوش مصنوعی است.این استاد دانشگاه با پیشنهاد حکمرانی پلتفرمی در هوشمندسازی سازمان صداوسیما، تأکید کرد: سکوهای خبر تحلیل داده، یادگیری عمیق، سکوی پردازش زبان‌های طبیعی، توصیه‌گر، تبلیغات، تعامل با مخاطب و... در حکمرانی سکویی به صداوسیما کمک می‌کند و بدنه رسانهملی را به سمت سازمانی هوشمند می‌برد. بنابراین هوشمندسازی سازمان صداوسیما دنبال کوچک‌سازی سازمان نیست بلکه توسعه دامنه اثرگذاری صداوسیما هدف است.
ورود هوش مصنوعی به برنامه‌سازی تلویزیون
همان‌طور که اشاره شد تا امروز رسانهملی از هوش مصنوعی در برنامه‌سازی بهره برده است. یکی از نمونه‌های بارز استفاده از هوش مصنوعی در تلویزیون ایران، معرفی مجری هوش مصنوعی «شهریار» دربرنامه «اسکرین شات» شبکه آذری سحر است. این برنامه بررسی تازه‌های نرم‌افزار، بازی‌های رایانه‌ای و پویانمایی‌های ایرانی را در ستور کار داشت و استفاده از مجری هوش مصنوعی نشان‌دهنده رویکرد نوآورانه سازمان صداوسیما در جذب مخاطبان جوان و افزایش تعامل با آنهاست.
تلوبیون نیزبه عنوان بستر مجازی صداوسیما در استفاده از این فناوری تعلل نکرده است. مدیران تلوبیون در نمایشگاه «رصتا» از چند محصول هوش مصنوعی رونمایی کردند که شامل دستیار هوش مصنوعی برنامه تلویزیونی «طبیب» برای پاسخ به سوالات پزشکی مخاطبان و نخستین خبرگزاری هوش مصنوعی ایران می‌شود. باید دانست این محصولات نه‌تنها به بهبود کیفیت محتوا کمک می‌کند، بلکه به افزایش سرعت و دقت در ارائه اطلاعات نیز منجر می‌شود.
برنامه‌های نوآورانه و تأثیرات مثبت آنها
از موارد استفاده از هوش مصنوعی به عنوان بخش تعاملی با مخاطبان رادیو و تلویزیون یا بازسازی و پیشنهادات کاربردی است. حمیدرضا افتخاری، مدیر رادیو صبا، برای نمونه از برنامه‌ای صحبت کرده است که در آن یک مجری انسانی و یک مجری هوش مصنوعی به صورت همزمان حضور دارند. در توضیح برنامه، گفته‌شده این برنامه فضایی گفت‌وگومحور دارد و مجری اصلی نظر هوش مصنوعی را درباره موضوعات مختلف روز می‌پرسد. این نوع برنامه‌ها نه‌تنها به تنوع محتوایی کمک می‌کند،بلکه به افزایش کیفیت گفت‌وگوها وتعامل بامخاطبان نیزمنجرمی‌شود.درنمونه‌ای دیگر،رادیونمایش باهمکاری استودیوهای «کوالیما» توانسته است صدای زنده‌یاد حمید منوچهری را با استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی بازسازی کند. این پروژه نه‌تنها به حفظ یاد و خاطره این هنرمند کمک کرده، بلکه نشان‌دهنده توانایی‌های هوش مصنوعی در بازسازی و تولید محتوا نیز هست. این نوع نوآوری‌ها در رسانه‌ها به‌وضوح نشان‌دهنده رشد و پیشرفت دراستفاده ازفناوری‌های نوین است.استفاده از تکنیک هوش مصنوعی در سریال «رحیل» دیگر مورد استفاده از این فناوری در تولیدات تلویزیونی است. رامین عباس‌زاده تهیه‌کننده این سریال در این‌باره عنوان کرد: سعی کردیم به دور از کم‌فروشی، سریالی تولید کنیم که از منظر تصویربرداری برای مخاطب روز، قابل قبول باشد. برای همین به غیر از استفاده از نماهای رئال و نماهای رایانه‌ای، در بخش‌هایی از کار از هوش مصنوعی استفاده کردیم. برای مثال بعد از فوت حسام محمودی، بازیگر مشابه این کاراکتر را با هوش مصنوعی پیدا کردیم یا در طراحی و اجرای تیتراژ اولیه که بازنمایی عاشوراست، از هوش مصنوعی استفاده شد.
«مدهوش» هوش مصنوعی بدون رتوش
از جمله برنامه‌هایی که بر پایه آموزش هوش مصنوعی در شبکه آموزش تولید شده، برنامه مدهوش است. این برنامه با معرفی تاریخچه و کاربردهای هوش مصنوعی، تلاش کرده به تقویت دانش عمومی درباره این فناوری کمک کند. مدهوش با رویکرد آموزشی و تحلیلی، به مخاطبان این امکان را می‌دهد که با دقت و آگاهی بیشتری به تغییرات ناشی از این فناوری جدید نگاه کنند و در تصمیم‌گیری‌های خود هوشمندانه‌تر عمل کنند.
تعامل بر خط با «هوشت با منه»
برنامه بعدی که می‌توان از آن نام برد، «هوشت با منه» کاری از رادیو صباست که سعی کرده با اجرایی تعاملی با هوش مصنوعی این فناوری را به مخاطبانش معرفی و در حد امکان آموزش دهد. امیر اکبری، تهیه‌کننده و مجری این برنامه در معرفی هوشت با منه و در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان کرد: برنامه ما اساسا فقط در مورد هوش مصنوعی نیست بلکه با استفاده از هوش مصنوعی ساخته شده است. درواقع، دو مجری داریم. یکی من و دیگری هوش مصنوعی. این برنامه شبیه یک گفت‌وگوی دوستانه واقعی است. به این شکل نیست که صحبت‌ها از پیش برنامه‌ریزی و تعیین شده باشد که چه موضوعاتی مطرح شود و چه چیزهایی گفته شود. من یک موضوع را مطرح می‌کنم و سپس درباره آن با هوش مصنوعی صحبت می‌کنم. البته از آنجا که شبکه صبا، یک شبکه طنز و سرگرمی است، سعی می‌کنم این گفت‌وگوها را به شکل طنزآمیز پیش ببرم.اکبری درخصوص طراحی تعامل با هوش مصنوعی تشریح کرد: در برخی مواقع، عامدانه به این سمت رفتیم تا هوش مصنوعی را به چالش بکشیم یا او را در موقعیت‌هایی قرار دهیم که پاسخ‌های غیرمنتظره‌ای بدهد. درواقع، برخی سوالاتی که از او پرسیده شد، پاسخ‌هایی داشت که اصلا قابل پیش‌بینی نبود. انتظار داشتیم پاسخ‌های هوش مصنوعی به سمت پاسخ‌های صریح و خالی از احساس انسانی باشد اما در مواردی هم این‌طور هم نبود. مثلا وقتی به او گفتم که اگر کسی بدون راهنما جلوی من بایستد، دوست دارم شیشه را بکشم پایین و بزنم پس کله‌اش، در پاسخی غیرمنتظره، او نظر من را تأیید و سپس اضافه کرد که البته بهتر است این کار را انجام ندهی.تهیه‌کننده هوشت با منه در تبیین هدف این برنامه آموزش‌محور ادامه داد: هدف اولیه برنامه آشنایی مردم با هوش مصنوعی و شناخت توانایی‌های کاربردی آن بوده. سعی کردیم هوش مصنوعی را در فضایی طنز به چالش بکشیم و این به نوعی می‌تواند قدرت تعامل و توانایی‌های هوش مصنوعی را در گفت‌وگوها به مخاطبان نشان دهد.وی درخصوص چالش‌های برنامه‌سازی با هوش مصنوعی ادامه داد: در تهیه برنامه چالش خاصی نداشتیم. البته بسیاری از افراد تصور می‌کردند که ما می‌توانیم هوش مصنوعی را هدایت کنیم اما در طول برنامه مشخص شد هوش مصنوعی، همیشه پاسخ‌هایی که ما انتظار داریم را نمی‌دهد. آینده برنامه‌سازی با هوش مصنوعی را ترسناک اما شیرین می‌بینم. زیرا ممکن است برخی عوامل فنی حذف شوند و هوش مصنوعی جایگزین آنها شود؛ اما باید در نظر داشت که هنر و خلاقیت انسانی قابل جایگزینی نیست.اکبری استفاده از هوش مصنوعی در رادیو و تلویزیون را ابزاری برای تسریع تولیدات دانست و اضافه کرد: استفاده از هوش مصنوعی در تولیدات رادیویی و تلویزیونی بسیار تازه است و احساس می‌کنم که نیاز به بومی‌سازی هوش مصنوعی برای تولیدات رسانه‌ای داریم. بومی‌سازی باید متناسب با فرهنگ و ادبیات ما باشد، زیرا ادبیات فارسی بسیار غنی و مهم است و ممکن است استفاده صرف از این فناوری غیربومی بر ادبیات تاثیر منفی داشته باشد. به همین دلیل، لازم می‌دانم به دلیل استفاده مبنایی هوش مصنوعی با ادبیاتی غیرفارسی و فراگیر نبودن منابع فارسی این فناوری تابه‌حال، باید توسعه هوش مصنوعی به گونه‌ای طراحی شود که با فرهنگ و زبان فارسی سازگار باشد.
«هوش مصنوعی» بدون انتها
ازجمله برنامه‌های دیگر درخصوص هوش مصنوعی، برنامه‌ای با همین نام و به تهیه‌کنندگی و کارگردانی سعید بشیری و سروش نائینی است. برنامه «هوش مصنوعی» که پخش آن چندی است در شبکه آموزش آغاز شده، به بررسی وجوه مختلف مقوله هوش مصنوعی در زندگی امروز می‌پردازد.سروش نائینی درخصوص تولید برنامه‌هایی با موضوعیت هوش مصنوعی گفت: اگر با محوریت هوش مصنوعی ده‌ها برنامه ساخته شود، باز هم گنجایش تولید برنامه تازه وجود دارد. چون هر روز و هر لحظه این بستر پیشرفت می‌کند. با این حال، برنامه هوش مصنوعی که در هر قسمت حدود 40 دقیقه است، تلاش کرده بخشی از این آگاهی باشد. در عین حال، قسمتی از اتفاقات هوش مصنوعی را برای مخاطب پوشش می‌دهیم. ما به صورت تخصصی در حوزه هوش مصنوعی محتوا تولید می‌کنیم و در کنارش، به اخبار این حوزه هم می‌پردازیم.
چالش‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی در رسانه‌ها
باوجود مزایای فراوان هوش مصنوعی در رسانه‌ها، باید دقت داشت باتوجه به تازگی و سرعت تغییر و تحول این فناوری نوین، چالش‌هایی نیز وجود دارد که نیازمند توجه و مدیریت مناسب است. یکی از این چالش‌ها، نگرانی‌های اخلاقی و اجتماعی مرتبط با استفاده از هوش مصنوعی در تولید محتوا است. به عنوان مثال، تولید محتوای خودکار می‌تواند منجر به کاهش کیفیت محتوا و از بین رفتن ارزش‌های انسانی در رسانه‌ها شود. همچنین، نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی و امنیت داده‌ها نیز وجود دارد که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. صداوسیما سعی کرده در این موارد در جهت حفظ حقوق افراد پیش برود و از هرگونه سوءاستفاده از این فناوری در جهت تضییع حقوق دیگران جلوگیری نماید.
از سوی دیگر، هوش مصنوعی می‌تواند فرصت‌های نوآورانه‌ای را برای رسانه‌ها فراهم کند. این فناوری می‌تواند به تولید محتوا با کیفیت بالا، بهبود تجربه مخاطبان و افزایش تعامل با آنها کمک کند. به عنوان مثال، استفاده از هوش مصنوعی در تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی می‌تواند به افزایش تنوع و جذابیت محتوا منجر شود. مدیران رسانه‌ها باید با شناسایی این فرصت‌ها و به‌کارگیری استراتژی‌های مناسب، از پتانسیل‌های هوش مصنوعی بهره‌برداری کنند.
نظارت و مدیریت با هوش مصنوعی
باتوجه به توانمندی‌ها و قدرت هوش مصنوعی در ذخیره داده و تحلیل اطلاعات، یکی از کارکردهای دیگر این فناوری، می‌تواند نظارت و مدیریت اطلاعات باشد. مدیران ساترا نیز با اشاره به نقش هوش مصنوعی در نظارت بر فعالیت‌های رسانه‌ای به استفاده از این فناوری در بخش نظارت و مدیریت اطلاعات تأکید کرده‌اند. آنها معتقدند که این فناوری می‌تواند به بهبود نظارت بر سکوهای صوت و تصویر و شبکه نمایش خانگی کمک کند. رویکرد فوق به مدیران این امکان را می‌دهد که با استفاده از هوش مصنوعی، به تحلیل داده‌ها و شناسایی الگوهای مصرف مخاطبان بپردازند و به این ترتیب برنامه‌ها و محتواهای مناسب‌تری ارائه دهند.در این راستا، رئیس سازمان صداوسیما نیز مجددا به اهمیت همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرده و بر لزوم ایجاد همکاری‌های مؤثر برای بهره‌برداری بهینه از این فناوری تأکید کرده است. این همکاری‌ها می‌تواند به تولید محتواهای باکیفیت و متنوع‌تر منجر شود و در نهایت به ارتقای سطح رسانه‌ها کمک کند.
رسانهملی پیشرو در آموزش و آگاهی
لازم به ذکر است که در کنار این تحولات، شبکه آموزش سیما و انجمن ملی هوش مصنوعی ایران تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌اند تا نهضت آموزش هوش مصنوعی را راه‌اندازی کنند. این اقدام به منظور افزایش آگاهی عمومی درباره هوش مصنوعی و تأثیرات آن بر زندگی روزمره است. دکتر محمدمهدی قاسمی، مدیر شبکه آموزش با تاکید بر لزوم تولید برنامه‌های نوین، تأکید کرده است شبکه آموزش سعی دارد با تولید برنامه‌های فناوری‌محور، عموم مردم را با مفاهیم و کاربردهای هوش مصنوعی آشنا کند.
تغییر چهره رسانه‌ها
توجه به این نکته که هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار نوین، در حال تغییر چهره رسانه‌ها در جهان و ایران است، باعث خواهد شد تا بتوانیم از این فناوری جدید به شکل درست و با در نظر گرفتن فرصت‌ها و چالش‌های پیرامونی‌اش استفاده کنیم. با سیر موارد استفاده از هوش مصنوعی در برنامه‌های مختلف، از تولید برنامه‌های خودکار رادیویی تا ورود مجریان هوش مصنوعی به تلویزیون، تا به اینجا هوش مصنوعی توانسته فرصتی برای بهبود کیفیت محتوا و افزایش تعامل با مخاطبان ایجاد کند. مدیران سازمان صداوسیما نیز با تأکید بر لزوم استفاده از این فناوری، نشان داده‌اند که به دنبال ایجاد تحولات مثبت و رو به رشد در زمینه برنامه‌سازی هستند.باتوجه به سخنان رئیس سازمان صداوسیما و دیگر مدیران، به نظر می‌رسد که آینده رسانه‌ها با هوش مصنوعی می‌تواند روشن باشد، به شرطی که از ظرفیت‌های آن به درستی بهره‌برداری شود و در عین حال، به مسائل اخلاقی و اجتماعی مرتبط با آن توجه شود. تحول رسانه‌ها با هوش مصنوعی نه‌تنها به بهبود کیفیت محتوا و افزایش رضایت مخاطبان کمک می‌کند بلکه می‌تواند به ایجاد فرهنگ و آگاهی عمومی درباره این فناوری نوین نیز منجر شود. باتوجه به روندهای جاری، باید دقت داشت که هوش مصنوعی به‌زودی به یکی از ارکان اصلی رسانه‌های ایران تبدیل خواهد شد و نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده رسانه‌ها ایفا خواهد کرد.
زهرا عباسی - گروه رسانه