افزایش سن ورود به دانشگاه فرهنگیان با موافقان و مخالفان زیادی همراه است که این مسأله را چالش‌برانگیزتر می‌کند
دعوا بر سر سن معلمان
موضوع کمبود معلم در آموزشوپرورش حالا دیگر به کهنه‌دردی دائمی در این سیستم تبدیل شده است. یکی از راهکارهای جبران این کمبود هم افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو‌معلم در دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان حل این مشکل به‌شمار می‌رود. اما این ورود هم با شرایطی همراه است و یکی از آن شرط‌ها افزایش سقف سنی برای وارد شدن به دانشگاه فرهنگیان است.
موضوعی که موافقان و مخالفان زیادی را به دنبال دارد. این در‌حالی است که براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، شرط سن ورود به دانشگاه فرهنگیان حداکثر ۲۴ سال اعلام شده اما این موضوع علاقهمندان به دانشگاه فرهنگیان را که شرط سن ورود به دانشگاه را ندارند گلایه‌‌مند کرده و چند وقتی است که تماس‌های متعددی از سوی شرکت‌کنندگان مبنی بر افزایش این سن به ۳۰ سال با ما گرفته میشود. از آن طرف کمپین و کارزارهایی است که برای این مسأله و دوستداران شغل معلمی تشکیل شده است. البته افزایش سن ورود به این دانشگاه‌ها مسأله جدیدی نیست و هر‌ساله علاقهمندان زیادی را به خود درگیر می‌کند اما خود دانشگاه فرهنگیان هم با مشکلات متعدد دیگری همچون کمبود امکانات خوابگاهی و رفاهی و کمبود شدید اساتید نیز مواجه است. ازسوی دیگر این ماجرا هم افزایش سن بازنشستگی و کمبود معلم است که مسأله افزایش سن ورود به این دانشگاه را با چالشهایی جدی رو‌به‌رو می‌کند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در شهریور سال ۱۴۰۲ بود که با الحاق بند «ه» به ماده یک مصوبه «سیاست‌ها و ضوابط کیفیت‌بخشی دانشگاه فرهنگیان»، اختیار تعیین شرایط و ضوابط عمومی و اختصاصی داوطلبان حرفه معلمی را به وزارت آموزشوپرورش و اختیار تصویب آن را به خود شورای عالی انقلاب فرهنگی واگذار کرد. بر این اساس شرط سن ۲۴ سال برای ورود به دانشگاه فرهنگیان تعیین شد. از آنجا که مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در حکم قانون است، هر شرط سنی که برای ورود به دانشگاه فرهنگیان در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود، دیگر قابل شکایت در دیوان عدالت اداری نخواهد بود. از آن‌طرف نامه‌هاست که برای تجدید‌نظر در سن ورود به این دانشگاه، به‌سوی رئیس‌جمهور روانه میشود. با این‌حال چندی پیش بود که احسان عظیمی‌‌راد، سخنگوی کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی گفت که افزایش سن داوطلبان دانشگاه فرهنگیان در کمیته مربوط به این دانشگاه در حال بررسی است. البته وی روز گذشته هم در صحن علنی مجلس مجدد به این موضوع پرداخت و گفت: «بارها عرض کرده‌ایم که شورای عالی انقلاب فرهنگی نباید در امر قانونگذاری ورود کند. سن داوطلبان دانشگاه فرهنگیان و تأثیر قطعی معدل در کنکور، باید تعیین‌تکلیف شده و با روح و روان بچه‌‌های این مملکت نباید بازی شود.» مسأله‌ای که در گرو تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی است تا یک عده زیادی از شرکت‌کنندگان را از بلاتکلیفی نجات دهد.
قوانین سنی برای استخدام‌های کشوری
ضوابط و مقررات ورود به دانشگاه فرهنگیان به دو بخش شرایط عمومی و اختصاصی تقمسیم میشود؛ شرط سنی یکی از شرایط اختصاصی است. در حال حاضر هم حداکثر سن مجاز برای ثبت‌نام در آزمون اختصاصی دانشگاه فرهنگیان ۲۴ سال تمام است. یعنی فقط متولدان نیمه دوم سال ۱۳۷۹ به بعد میتوانند متقاضی شوند و سن افراد براساس شناسنامه است. حتی انجام خدمت سربازی یا سوابق کاری (دولتی و غیردولتی) و موارد دیگر، تحت هیچ شرایطی به سقف سنی داوطلب افزوده نمی‌‌شود. این در‌حالی است که طبق ماده ۴۲ قانون مدیریت خدمات کشوری نیز داشتن حداقل سن ۲۰ سال تمام و حداکثر ۴۰ سال و داشتن حداکثر ۴۵ سال سن برای افراد دارای مدرک تحصیلی دکتری از‌جمله شرایط عمومی برای استخدام رسمی در دستگاه‌های اجرایی است. این یعنی با ابطال شرط سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان، افراد دارای مدرک دکتری میتوانند تا ۴۵ سال و دیگران تا حداکثر ۴۰ سال، وارد دانشگاه فرهنگیان شوند.
مجلس فقط به موضوعات کلان ورود پیدا کند
سازمان آموزشوپرورش در سال‌های گذشته برای تامین نیروی معلم، از چند روش مختلف از‌جمله دانشگاه فرهنگیان استفاده کرده اما مسأله افزایش سن برای ورود به این دانشگاه تبدیل به چالشی در کنار این کمبود معلم شده است؛ موضوعی که محمدمهدی کاظمی، معاون پیشین آموزش متوسطه وزارت آموزشوپرورش با آن مخالف است و در گفت‌وگو با جام‌جم از آن به‌عنوان یک مسأله پیچیده یاد می‌کند و می‌گوید: «ما در نظام قانونگذاری گاهی اوقات اذیت می‌شویم چرا که مجلس در آن ورود داشته است. شورای عالی آموزشوپرورش هم مسئول قانونگذاری در نظام تعلیم و تربیت است. برخی از نهادها از‌جمله مجلس شورای اسلامی که قانون‌گذار در حوزه‌های کلان هستند و ورودشان به مسائل جزئی همچون نظام تعلیم و تربیت، شاید مناسب نباشد. با توجه به اقتضائات متفاوت آموزشوپرورش، برای آن تصمیم‌گیری و نسخه‌ای واحد انجام می‌دهد.»
وی بر این باور است که سن ورود به دانشگاه فرهنگیان هم از آن دست موضوعات جزئی است که اقتضائات، زمان و موقعیت هم در این موضوع تاثیرگذار بوده و ممکن است در مقطعی و حتی در منطقه‌ای نیازمند این باشیم که نیروی متخصص با سنین پایین برای ورود به دانشگاه وجود نداشته باشد و در جای دیگر ضرورت داشته باشد که در بازه سنی بیشتری مثلا ۲۵ یا ۲۶ سال به این دانشگاه ورود پیدا کنند.
افزایش سن دانشگاه فرهنگیان با اما و اگر
دانشگاه فرهنگیان با هدف تامین، تربیت و توانمندسازی نیروی انسانی مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش تاسیس شده است. این دانشگاه در حال حاضر با ۹۸ پردیس فعال، تعداد ۹۴ هزار و ۵۹۴ دانشجو معلم، ۱۳۲ هزار و ۲۲۱ فارغالتحصیل و ۲۲ هزار و ۷۴۹ مهارت‌آموز (افرادی که به استخدام وزارت آموزشوپرورش درآمده و باید یک سال دوره مهارت‌آموزی بگذرانند) را تحت پوشش دارد. با وجود این، طبق قانون برنامه هفتم توسعه ظرفیت پذیرش در دانشگاه فرهنگیان یعنی تعداد دانشجویان باید افزایش پیدا کند. اما این کار نیاز به توسعه امکانات و اعتبارات مالی هم دارد، در غیر این‌صورت دانشگاه را با چالشهایی جدی مواجه می‌کند. محمدمهدی کاظمی ضمن بیان این‌که تعیین بازه سنی در نظام قانونگذاری مجلس شاید مناسب نباشد و بهتر است آن را به حوزه تخصصی و شورای عالی آموزشوپرورش واگذار کنیم و در مورد چالش‌های این مسأله می‌گوید: «نیرویی که امروز وارد دانشگاه فرهنگیان میشود چهار سال زمان درس خواندن دارد و تا ۳۰ سال دیگر قرار است فارغالتحصیل شود. پس در آن زمان وضعیت ما چگونه است؟ ما در حال حاضر و طی ۱۰ سال آینده وضعیت نیروی انسانی‌مان در دوره ابتدایی با توجه به کاهش جمعیت دانش‌آموزی در این مقطع که از سال گذشته آغاز شده، شاید نیاز آنچنان به معلم در این پایه تحصیلی نداشته باشیم. اما وقتی قانون تصویب میشود و بلند‌مدت هم این قانون قرار است ادامه پیدا کند، ضرورت دارد که به برخی از اقتضائات توجه شود. از سوی دیگر باید قوانینی تصویب شود که کمک‌کننده و تسهیل‌کننده به ارتقای عدالت و کیفیت آموزشی باشد.»
کاظمی همچنین معتقد است که افزایش سن منجر به این میشود که معلمان تا ۶۰ تا ۷۰ سالگی به تدریس بپردازند و همین اقتضائات زمانی منجر به نوع فکر متفاوت بین نسل جوان و معلمانی با این سن میشود و از جمله چالش‌های افزایش سن در این مورد است.
رعایت تناسب بین سن معلم و دانش‌آموز
با وجود این‌که دولت مجوز به‌کارگیری ۷۰ هزار نیروی بازنشسته فرهنگی را ابلاغ کرده اما هنوز افزایش سن ورود به دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان راهکاری برای رفع معضل همیشگی کمبود معلم، با مخالفان زیادی همراه است. مهدی نوید‌ادهم، عضو شورای عالی آموزشوپرورش هم یکی دیگر از این مخالفان است و در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار کرد: «این افراد با هر سنی که وارد شوند، قرار است حداقل ۳۰ سال در خدمت کودکان و نوجوانان باشند. اگر برای مثال با سن ۳۰ سال وارد شوند، تا ۶۰ سالگی باید در اینجا باشند. یک فرد ۶۰ ساله نمی‌تواند یک معلم پرنشاط برای دوره دبستان باشد. هم شرایط سنی و هم گفتاری‌اش اقتضای دوره دبستان و سر‌و‌کله زدن با دانش‌آموزان را نخواهد داشت. بنابراین باید یک حدی تعیین کرد که تا پایان خدمتش به عنوان یک نیروی پرنشاط در خدمت کودکان و نوجوانان باشد.»
البته او می‌گوید که چند سال پیش هم این سن ۲۲ سال بود و با همین درخواست‌ها به ۲۴ سال افزایش پیدا کرد و در حال حاضر هم که متقاضیانی برای ۳۰ سال سن دارد، به ما توضیح می‌دهد: «هر سنی که بگذارید یک عده‌ای بعد از آن سن مدعی این می‌شوند که به آن سن اضافه تا شامل حال آنان هم شود. این شاخص خوبی برای تصمیم‌گیری نیست و باید فواید این حضور و تناسب این سن با سن مخاطب که کودک و نوجوانان است را در نظر گرفت، چرا که مقطع دبستان و پیش‌دبستانی هم نیرو گرفته میشود. یعنی باید تناسب سن معلم و سن دانش‌آموز مبنا قرار گیرد نه درخواست افراد برای اشتغال.» با همه این توضیحات به نظر می‌رسد زور مخالفان افزایش سن ورود به دانشگاه فرهنگیان و هم‌نظر بودن‌شان با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی، به موافقان این امر بچربد و ما هم همچنان باید منتظر تصمیم نهایی این شورا باشیم تا ببینیم چه آینده‌ای در انتظار دانش‌آموزان سال‌های آتی است؛ آیا معلمان پیر وارد کلاس می‌شوند یا جوانانی که سن‌شان هم متناسب با دانش‌آموزان است؟!
تهمینه سبحانی شاد - گروه جامعه
شورای عالی انقلاب فرهنگی در شهریور سال ۱۴۰۲ بود که با الحاق بند «ه» به ماده یک مصوبه «سیاست‌ها و ضوابط کیفیت‌بخشی دانشگاه فرهنگیان»، اختیار تعیین شرایط و ضوابط عمومی و اختصاصی داوطلبان حرفه معلمی را به وزارت آموزشوپرورش و اختیار تصویب آن را به خود شورای عالی انقلاب فرهنگی واگذار کرد. بر این اساس شرط سن ۲۴ سال برای ورود به دانشگاه فرهنگیان تعیین شد. از آنجا که مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در حکم قانون است، هر شرط سنی که برای ورود به دانشگاه فرهنگیان در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود، دیگر قابل شکایت در دیوان عدالت اداری نخواهد بود. از آن‌طرف نامه‌هاست که برای تجدید‌نظر در سن ورود به این دانشگاه، به‌سوی رئیس‌جمهور روانه میشود. با این‌حال چندی پیش بود که احسان عظیمی‌‌راد، سخنگوی کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی گفت که افزایش سن داوطلبان دانشگاه فرهنگیان در کمیته مربوط به این دانشگاه در حال بررسی است. البته وی روز گذشته هم در صحن علنی مجلس مجدد به این موضوع پرداخت و گفت: «بارها عرض کرده‌ایم که شورای عالی انقلاب فرهنگی نباید در امر قانونگذاری ورود کند. سن داوطلبان دانشگاه فرهنگیان و تأثیر قطعی معدل در کنکور، باید تعیین‌تکلیف شده و با روح و روان بچه‌‌های این مملکت نباید بازی شود.» مسأله‌ای که در گرو تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی است تا یک عده زیادی از شرکت‌کنندگان را از بلاتکلیفی نجات دهد.
قوانین سنی برای استخدام‌های کشوری
ضوابط و مقررات ورود به دانشگاه فرهنگیان به دو بخش شرایط عمومی و اختصاصی تقمسیم میشود؛ شرط سنی یکی از شرایط اختصاصی است. در حال حاضر هم حداکثر سن مجاز برای ثبت‌نام در آزمون اختصاصی دانشگاه فرهنگیان ۲۴ سال تمام است. یعنی فقط متولدان نیمه دوم سال ۱۳۷۹ به بعد میتوانند متقاضی شوند و سن افراد براساس شناسنامه است. حتی انجام خدمت سربازی یا سوابق کاری (دولتی و غیردولتی) و موارد دیگر، تحت هیچ شرایطی به سقف سنی داوطلب افزوده نمی‌‌شود. این در‌حالی است که طبق ماده ۴۲ قانون مدیریت خدمات کشوری نیز داشتن حداقل سن ۲۰ سال تمام و حداکثر ۴۰ سال و داشتن حداکثر ۴۵ سال سن برای افراد دارای مدرک تحصیلی دکتری از‌جمله شرایط عمومی برای استخدام رسمی در دستگاه‌های اجرایی است. این یعنی با ابطال شرط سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان، افراد دارای مدرک دکتری میتوانند تا ۴۵ سال و دیگران تا حداکثر ۴۰ سال، وارد دانشگاه فرهنگیان شوند.
مجلس فقط به موضوعات کلان ورود پیدا کند
سازمان آموزشوپرورش در سال‌های گذشته برای تامین نیروی معلم، از چند روش مختلف از‌جمله دانشگاه فرهنگیان استفاده کرده اما مسأله افزایش سن برای ورود به این دانشگاه تبدیل به چالشی در کنار این کمبود معلم شده است؛ موضوعی که محمدمهدی کاظمی، معاون پیشین آموزش متوسطه وزارت آموزشوپرورش با آن مخالف است و در گفت‌وگو با جام‌جم از آن به‌عنوان یک مسأله پیچیده یاد می‌کند و می‌گوید: «ما در نظام قانونگذاری گاهی اوقات اذیت می‌شویم چرا که مجلس در آن ورود داشته است. شورای عالی آموزشوپرورش هم مسئول قانونگذاری در نظام تعلیم و تربیت است. برخی از نهادها از‌جمله مجلس شورای اسلامی که قانون‌گذار در حوزه‌های کلان هستند و ورودشان به مسائل جزئی همچون نظام تعلیم و تربیت، شاید مناسب نباشد. با توجه به اقتضائات متفاوت آموزشوپرورش، برای آن تصمیم‌گیری و نسخه‌ای واحد انجام می‌دهد.»
وی بر این باور است که سن ورود به دانشگاه فرهنگیان هم از آن دست موضوعات جزئی است که اقتضائات، زمان و موقعیت هم در این موضوع تاثیرگذار بوده و ممکن است در مقطعی و حتی در منطقه‌ای نیازمند این باشیم که نیروی متخصص با سنین پایین برای ورود به دانشگاه وجود نداشته باشد و در جای دیگر ضرورت داشته باشد که در بازه سنی بیشتری مثلا ۲۵ یا ۲۶ سال به این دانشگاه ورود پیدا کنند.
افزایش سن دانشگاه فرهنگیان با اما و اگر
دانشگاه فرهنگیان با هدف تامین، تربیت و توانمندسازی نیروی انسانی مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش تاسیس شده است. این دانشگاه در حال حاضر با ۹۸ پردیس فعال، تعداد ۹۴ هزار و ۵۹۴ دانشجو معلم، ۱۳۲ هزار و ۲۲۱ فارغالتحصیل و ۲۲ هزار و ۷۴۹ مهارت‌آموز (افرادی که به استخدام وزارت آموزشوپرورش درآمده و باید یک سال دوره مهارت‌آموزی بگذرانند) را تحت پوشش دارد. با وجود این، طبق قانون برنامه هفتم توسعه ظرفیت پذیرش در دانشگاه فرهنگیان یعنی تعداد دانشجویان باید افزایش پیدا کند. اما این کار نیاز به توسعه امکانات و اعتبارات مالی هم دارد، در غیر این‌صورت دانشگاه را با چالشهایی جدی مواجه می‌کند. محمدمهدی کاظمی ضمن بیان این‌که تعیین بازه سنی در نظام قانونگذاری مجلس شاید مناسب نباشد و بهتر است آن را به حوزه تخصصی و شورای عالی آموزشوپرورش واگذار کنیم و در مورد چالش‌های این مسأله می‌گوید: «نیرویی که امروز وارد دانشگاه فرهنگیان میشود چهار سال زمان درس خواندن دارد و تا ۳۰ سال دیگر قرار است فارغالتحصیل شود. پس در آن زمان وضعیت ما چگونه است؟ ما در حال حاضر و طی ۱۰ سال آینده وضعیت نیروی انسانی‌مان در دوره ابتدایی با توجه به کاهش جمعیت دانش‌آموزی در این مقطع که از سال گذشته آغاز شده، شاید نیاز آنچنان به معلم در این پایه تحصیلی نداشته باشیم. اما وقتی قانون تصویب میشود و بلند‌مدت هم این قانون قرار است ادامه پیدا کند، ضرورت دارد که به برخی از اقتضائات توجه شود. از سوی دیگر باید قوانینی تصویب شود که کمک‌کننده و تسهیل‌کننده به ارتقای عدالت و کیفیت آموزشی باشد.»
کاظمی همچنین معتقد است که افزایش سن منجر به این میشود که معلمان تا ۶۰ تا ۷۰ سالگی به تدریس بپردازند و همین اقتضائات زمانی منجر به نوع فکر متفاوت بین نسل جوان و معلمانی با این سن میشود و از جمله چالش‌های افزایش سن در این مورد است.
رعایت تناسب بین سن معلم و دانش‌آموز
با وجود این‌که دولت مجوز به‌کارگیری ۷۰ هزار نیروی بازنشسته فرهنگی را ابلاغ کرده اما هنوز افزایش سن ورود به دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان راهکاری برای رفع معضل همیشگی کمبود معلم، با مخالفان زیادی همراه است. مهدی نوید‌ادهم، عضو شورای عالی آموزشوپرورش هم یکی دیگر از این مخالفان است و در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار کرد: «این افراد با هر سنی که وارد شوند، قرار است حداقل ۳۰ سال در خدمت کودکان و نوجوانان باشند. اگر برای مثال با سن ۳۰ سال وارد شوند، تا ۶۰ سالگی باید در اینجا باشند. یک فرد ۶۰ ساله نمی‌تواند یک معلم پرنشاط برای دوره دبستان باشد. هم شرایط سنی و هم گفتاری‌اش اقتضای دوره دبستان و سر‌و‌کله زدن با دانش‌آموزان را نخواهد داشت. بنابراین باید یک حدی تعیین کرد که تا پایان خدمتش به عنوان یک نیروی پرنشاط در خدمت کودکان و نوجوانان باشد.»
البته او می‌گوید که چند سال پیش هم این سن ۲۲ سال بود و با همین درخواست‌ها به ۲۴ سال افزایش پیدا کرد و در حال حاضر هم که متقاضیانی برای ۳۰ سال سن دارد، به ما توضیح می‌دهد: «هر سنی که بگذارید یک عده‌ای بعد از آن سن مدعی این می‌شوند که به آن سن اضافه تا شامل حال آنان هم شود. این شاخص خوبی برای تصمیم‌گیری نیست و باید فواید این حضور و تناسب این سن با سن مخاطب که کودک و نوجوانان است را در نظر گرفت، چرا که مقطع دبستان و پیش‌دبستانی هم نیرو گرفته میشود. یعنی باید تناسب سن معلم و سن دانش‌آموز مبنا قرار گیرد نه درخواست افراد برای اشتغال.» با همه این توضیحات به نظر می‌رسد زور مخالفان افزایش سن ورود به دانشگاه فرهنگیان و هم‌نظر بودن‌شان با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی، به موافقان این امر بچربد و ما هم همچنان باید منتظر تصمیم نهایی این شورا باشیم تا ببینیم چه آینده‌ای در انتظار دانش‌آموزان سال‌های آتی است؛ آیا معلمان پیر وارد کلاس می‌شوند یا جوانانی که سن‌شان هم متناسب با دانش‌آموزان است؟!
تهمینه سبحانی شاد - گروه جامعه