براساس آمار گمرک در هفت ماهه نخست سال‌جاری 356 هزار و 843 تن فرآورده لبنی به ارزش 559 میلیون دلار صادر شد و این در‌حالی است که در بازه زمانی سال گذشته 325 هزار و 455 تن از این محصولات به ارزش 436 میلیون و 400 هزار دلار صادر شده بود. از این‌رو می‌توان گفت صادرات فرآورده‌های لبنی در هفت ماهه سال‌جاری نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته با رشد 10درصدی به لحاظ وزنی و با رشد حدودا 30 درصدی به لحاظ ارزشی روبه‌رو بوده است.در بازه زمانی هفت ماهه 1403، 67 هزار و 483 تن پنیر به ارزش 90 میلیون و 500 هزار دلار صادره شده و این در‌حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته تنها 59هزار و638 تن پنیر به ارزش 77میلیون و800 هزار دلار صادر شده بود که به معنای افزایش 13 درصدی به لحاظ وزنی و افزایش 16درصدی به لحاظ ارزش صادرات این محصول است. به‌جز پنیر، فرآورده‌های لبنی شامل شیرخشک صنعتی، شیر و خامه غلیظ شده، کره و آب پنیر نیز با رشد صادرات روبه‌رو شده است، به‌طوری‌که دراین بازه زمانی85هزارو192تن شیرخشک صنعتی به ارزش222 میلیون دلار صادرشده و این در‌حالی است که این میزان درهمین بازه زمانی درسال گذشته تنها62هزار و472تن شیرخشک صنعتی به ارزش163میلیون و 200هزاردلار صادرشده بود به این دلیل می‌توان گفت صادرات این محصول هم به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی، رشدی 36 درصدی داشته است.
   
شیر و خامه غلیظ شده در صدر جدول صادرات
امابیشترین افزایش صادرات‌درگروه محصولات‌لبنی به شیروخامه غلیظ‌شده برمی‌گرددبه‌طوری‌که درهفت‌ماهه سال‌جاری 5687 تن از این محصول به ارزش حدود 12میلیون دلار صادر شده و این درحالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته تنها 1954 ‌تن از این محصول به ارزش حدود سه میلیون و 500 هزار دلار صادر شده بود که نشان‌دهنده رشد 191 درصدی به لحاظ وزنی و رشد 240 درصدی به لحاظ ارزشی بوده است.طی این مدت همچنین 68 هزار و 483 تن خامه و شیر به ارزش 90 میلیون و 500 هزار دلار، 55 هزار و 964 تن دوغ و کفیر به ارزش 29 میلیون و 500 هزار دلار، 13 هزار و 369 تن ماست به ارزش شش میلیون و 500 هزار دلار، 368 تن شیرخشک اطفال به ارزش دو میلیون و 700 هزار دلار، 22 هزار و 301 تن بستنی به ارزش38 میلیون و 200 هزار دلار و 16 هزار و 43 تن آب‌پنیر به ارزش هفت میلیون و 200 هزار دلار صادر شده است.نکته جالب آن‌که همچنین در سال‌جاری 21هزار و 605 تن کره به ارزش 79 میلیون و 400 هزار دلار صادرشده و این در‌حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته تنها 7118تن کره به ارزش تنها 25 میلیون و 200 هزار دلار صادر شده بود که نشان‌دهنده رشد 204 درصدی به لحاظ وزنی و رشد 215 درصدی به لحاظ ارزشی بوده است.این افزایش سه برابری صادرات کره در بازار سبب نابسامانی‌هایی شده به‌طوری‌که بررسی وضعیت بازار لبنیات حاکی از رشد دوبرابری قیمت کره و کمبود آن در بازار است. این کمبود به حدی ملموس شده که در حال حاضر تعدادی از فعالان بازار از احتمال سهمیه‌‌‌بندی آن خبر می‌دهند.به‌طوری‌که مشاهدات میدانی نشان می‌دهد قفسه برخی از فروشگاه‌‌‌ها خالی از این محصول لبنی است.همچنین گمانه‌‌‌زنی‌‌‌هایی درباره سهمیه‌‌‌بندی کره در بازار مطرح شده است. اما در این میان به گفته معاون وزیر جهاد کشاورزی با تصمیماتی که درباره صادرات کره در این وزارتخانه و ستاد تنظیم بازار اتخاذ شده، نوسانات کنونی بازار این محصول به‌زودی به ثبات می‌‌‌رسد ولی به نظر می‌رسد بازار لبنیات به‌صورت کلی به حال خود رها شده باشد.
   
مقاصد صادرات فرآورده‌های لبنی 
ایجاد تنوع در مبادی صادرات بی‌گمان ضریب امنیت غذایی کشور را افزایش می‏دهد و از طرف دیگر با توجه به تحریم‌های کشور، می‌تواند مثمر‌ثمر باشد؛ به همین دلیل در دستور کار مسئولان وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است. به‌طوری‌که در هفت ماهه نخست سال‌جاری 44 کشور دنیااز‌جمله برخی کشورهای آفریقایی وکشورهای خاورمیانه، اتریش،ارمنستان، استرالیا، انگلستان، آلمان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، ژاپن، سنگاپور،روسیه، فیلیپین، کانادا، گرجستان، نیوزیلند و هلند مقاصد صادرات فرآوردهای لبنی کارخانجات ایرانی بوده‌اند.عمده مقاصد صادراتی ایران برای محصولات لبنی در سال گذشته عراق، پاکستان، افغانستان، امارات‌،آذربایجان وترکمنستان بودند.عراق سهم 59.9درصدی و‌برابر317.2هزار تنی از صادرات محصولات لبنی ایران را در سال‌۱۴۰۲در اختیار دارد.این سهم برای پاکستان ‌برابر 16.8درصد یا ۸۹‌ هزار‌ تن برآورد شده ‌است. در همین‌ حال درسال ‌۱۴۰۲‌برابر 51.3هزار ‌تن محصولات لبنی از ایران به مقصد افغانستان صادر شده و به این‌ترتیب این کشور مقصد 7.9درصد ازمحصولات لبنی کشوراست.اما امسال وضعیت کمی متفاوت شد و برخی کشورها خواستار واردات لبنیات به کشورشان شدند. 
   
خودکفایی ایران در شیر 
معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی گفت: کشور از لحاظ تولید شیر در وضعیت خوبی قرار دارد و با تولید ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن شیر در سال خودکفا هستیم. محمد‌ابراهیم حسن‌زاده با بیان این‌که بخش زیادی از تولید شیر در قالب فرآورده‌های لبنی به خارج از کشور صادرمی‌شود، افزود: سال گذشته بیش از 95هزارتن شیر خشک به خارج از کشور صادر شد و بالای 14 هزار تن نیز صادرات کره داشتیم.صادرات فرآورده‌های لبنی نشان‌دهنده کیفیت بالای تولید شیر در کشور است. مازاد تولید شیر کشور از طریق کارخانجات فرآوری به شیر خشک تبدیل و به خارج از کشور صادر می‌شود. تولید جهانی شیر در سال‌ ۲۰۲۳ با سرعت کمی افزایش‌یافته و به 965.7میلیون‌تن رسیده‌ که 1.5درصد نسبت به سال‌ ۲۰۲۲، افزایش داشته‌ است.این رشد عمدتا ناشی از رشد حجم تولید در آسیا وافزایش حجم قابل‌توجه دربرخی مناطق بوده ‌است.آسیا ۴۶ ‌درصد ازتولید جهانی شیررابه خود اختصاص ‌داده وهندوچین پیشتاز این توسعه بودند.دردهه‌های اخیرکشورهای درحال‌توسعه سهم خود را در تولید جهانی لبنیات افزایش داده‌اند. این رشد تا حد زیادی نتیجه افزایش تعداد حیوانات مولد بوده ‌است. 

رشد سالانه صادرات لبنی
براساس آمار، میزان صادرات محصولات لبنی در مناطق مختلف جهان در سال‌ ۲۰۲۳، بیشترین میزان صادرات محصولات لبنی مربوط به اروپا با حجم 35.4میلیون تن واقیانوسیه ‌برابر 23.5میلیون ‌تن بوده ‌است.در میان کشورهای آسیایی صادرکننده محصولات لبنی، ایران با 2.1میلیون‌ تن صادرات در رتبه نخست قرار دارد. عربستان هم با 1.3میلیون ‌تن صادرات در جایگاه بعدی قرار دارد. صادرات محصولات لبنی ایران طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲، روند صعودی و چشمگیری داشته و از ۳۰۸‌ هزار‌ تن به 529.3هزار ‌تن رسیده‌ است. 

امین محمودی - گروه اقتصاد