نجیب محفوظ هم در آثارش از شگردهای مکتب رئالیسم وبرخی تکنیک‌های مدرن بهره جسته تا بعضی چالش‌ها، انقلاب‌ها و تغییرات عمیقی که به ناچار کشورش در مقابل دنیای غرب در نیمه قرن بیستم، مجبور به پذیرشش بوده را به تصویر بکشد. وی از جمله نویسندگان حرفه‌ای و صاحب سبکی بود که توانست با استفاده از این مکتب برای توصیف تقابل سبک زندگی و فرهنگ سنتی با شیوه تفکر و نوع رفتار مدرن و امروزی بهره بگیرد. شیوه‌های نو و جدیدی که از دنیای غرب به مصر منتقل شده بود. اساسا رمان‌ها و داستان‌های رئالیستی، پیرنگ و پلاتی موافق و همسو با توالی زمان دارند. یعنی آغاز و پایانی مشخص و شخصیت‌های تعریف شده‌ای که در مواجهه با موقعیت‌های پیش‌رو، زندگی‌شان را برای مخاطب به نمایش می‌گذارند. محفوظ در بیشتر آثارش برای اعتبار بخشیدن و اصالت داستان‌ها، اشاره‌هایی به تاریخ مصر، مناسبت‌ها و شخصیت‌های مهم تاریخی دارد. در مجموعه داستان «خاکستر» که شامل 40داستان کوتاه است، محفوظ در کنار واقعگرایی و رئالیته،به سمت نمادگرایی می‌رود و ازعناصر، کارکردی نمادین می‌کشد. نگاه‌های انتزاعی در کنار المان‌های نمادینی که نویسنده باهوشمندی درکنار هم قرار داده،دیدگاه و نقد سیاسی محفوظ به وضع پیش آمده را با جزئیات به تصویر می‌کشد.مصری که تحت سلطه حکومتی استبدادی بوده ومسأله شکست اعراب وپرداختن به آسیب‌ها و جوانب بعد از آن کاری آسان نبوده است. مفاهیمی چون فقر،عدالت اجتماعی، زنان، آزادی،دین، شکست وناکامی مسائل و مفاهیمی هستند که محفوظ در برخی داستان‌های این مجموعه به سبک رئالیسم محض و در برخی آمیخته با طنز و برخی از داستان‌ها به سبکی نمادگرایانه به آنها پرداخته است. در تمام داستان‌ها با توجه به محدودیت‌های و فشارهای حکومت استبدادی، دید و نگاه نویسنده کاملا مشهود است. نگاه محفوظ عمیق‌تر از سطح جامعه است. او به زیر لایه‌ها نفوذ می‌کند. استبدادی که ریشه‌ای به فرهنگ و رفتار آدم‌ها سرایت می‌کند و بازتولید می‌شود. زبان و نثر نجیب، زبانی منحصر به‌فرد و درخور توجه است. وی اشراف کاملی به زبان عربی داشته و با توجه به شیوه روایت داستان‌هایش، یک غالب زبانی خاص را انتخاب کرده است. 
 
سعیده اسداللهی‌ - منتقد ادبی