ابتدای سال‌های نوجوانی پدرش را از دست داد، پدربزرگش«مصلح» نام داشت وبعدها لقب سعدی هم شد؛بس که این شاعر در میان مردم، خوشنام و دارای احترام بود. هرچند نوشتارها و سروده‌هایی پراکنده یا منسوب به او در دسترس است اما مهم‌ترین آثارسعدی که به شیخ اجل مشهور است،«گلستان» و«بوستان» هستند، بوستان قبل از گلستان درکارگاه ذهن خلاق شاعر اصیل ایرانی پرورده و به جهانیان عرضه شد، ساختار بوستان، براساس نظم شکل گرفته و توسط علاقه‌مندان به آثار منظوم، به بهره‌‌برداری رسید اما در گلستان، نظم و نثر مسجع در کنار یکدیگر آمده‌اند تا توانمندی سراینده و طبع بلند او را به رخ بکشند، تاریخ ادبیات ما می‌گوید که حدودا در فاصله زمانی یک‌سال بعد از کتاب بوستان، اثر ماندگار گلستان خلق و ارائه شد، سلاست و فصاحت زیانی و نظم و نثر بدون نقص ــ حتی یک مورد ــ تا اندازه‌ای است که شگفتی و توجه مخاطب موشکاف ادبیات را برانگیخته می‌کند. سعدی را در کنار همه ویژگی‌های فردی، هویتی و اخلاقی‌‌اش می‌توان شاعر سفرهای خیال‌انگیز، توام با حکمت و عبرت نامید، جاذبه کلمات او در روایت‌هایش تا جایی است که خواننده را وادی به وادی و سرزمین به سرزمین و دالان به دالان با خودش همراه می‌کند، سعدی با خاتمه دوران تحصیلی‌‌اش، بار سفر را می‌بندد و به شهرها و کشورهایی نظیر: مراکش، شام و... می‌رود و در هرکدام این سفرها که با اتراق و مشاهدات منحصر به‌فرد همراه است، قلم را بر کاغذ به حرکت در می‌آورد که به آفرینش خاطراتی درخشان منجر می‌شود. او در کنار سیر و سفر و عمیق شدن در طبیعت و معماری، آداب و آیین ممالک و مردم سرزمین‌ها، خاطرات خواندنی و شیرینی نوشت که مشخصا در بوستان گردآوری و منظوم گردید و همان مقطع، با استقبال خوبی مواجه شد. در بوستان، با همه نکته‌های آموزه بخش و سرسبزی‌‌اش، ردپایی از «نثر» نمی‌بینیم. این اثر فاخر که یکی از افتخارات ما ایرانیان در حوزه ادب فارسی به‌شمار می‌آید، حدودا 4000 بیت را در خود جا داده و قالب آنها نیز «مثنوی» است؛ قالب شناخته‌شده شعر فارسی که ویژگی مهمش ساختار داستانی و روایتی است ودست سراینده را دربیان حکایت‌ها و داستان‌ها باز می‌گذارد. سعدی با تبحر کلامی و اصولا جهان‌بینی وسیعی که درزمانه خود به‌دست‌ آورده،به زمینه‌هایی چون: حیات طیبه انسانی، خدامداری، اخلاق، تهذیب، عرفان و سیاست ورود می‌کند والحق والانصاف با دستی پر بازمی‌گردد، حرف‌هایش نغز و در عین حال از سختگی و پختگی لازم برخوردار است، از عشق می‌گوید و شکرگزاری آفریدگار یکتا، تواضع و عدل را تبیین و تبلیغ می‌کند و توامان، لحنی مناجات‌گونه در پیشگاه خداوند دارد... از جمله تفاوت‌های گلستان و بوستان شاید تغییر لحن سعدی در سخن گفتن با مخاطب و توجه‌دادن خواننده کتاب به زندگی و موضوعات پیرامونی‌‌اش باشد، گلستان او، سفرنامه و ترجیع تاریخی و لحن نصیحت‌آمیز ندارد اما در بوستان احساس می‌کنیم یک «تذکره‌نویسی» صورت پذیرفته که البته زیرپوست آن گزارشی از وضعیت اجتماعی و فرهنگی مردم داده شده است.