بریکس پشت دلار را لرزاند
با افزایش تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا و وضع تعرفه‌های تجاری جدید توسط دونالد ترامپ چندی‌پیش بود که وزرای خارجه 20 کشور عضو بریکس از جمله ایران در ریودوژانیروی برزیل کاهش هرچه‌بیشتر وابستگی اعضا به دلار را در دستور کار خود قرار دادند.
این امر از آنجایی اهمیت دو‌چندانی پیدا کرد که این گروه با نمایندگی نیمی از جمعیت جهان و 40 درصد از تولید ناخالص جهانی، 30 درصد از وسعت کره زمین و تجارت بیش از 500 میلیارد دلاری اعضا با یکدیگر، نقشی محوری در تبادلات اقتصادی جهان ایفا می‌کنند.اعضای بریکس در زمان تشکیل این گروه نیز عزم جدی بر کاهش نقش دلار در مبادلات تجاری خود و تمرکز بر ارزهای ملی را در دستور کار قرار دادند؛ با این‌حال به‌نظر می‌رسد با وضع تعرفه 145 درصدی واردات از چین به‌عنوان غول اقتصادی جهان، روند دلارزدایی اعضای بریکس در تبادلات تجاری خود سرعت بیشتری گرفته است. به همین منظور اعضای بریکس سال گذشته از سیستم پرداختی بریکس‌پی، به‌عنوان سنگ بنای بالقوه برای پرداخت‌ها در کشورهای مستقل و موفق رونمایی کردند؛ در واقع بریکس‌پی یک سامانه پیام‌رسان برای پرداخت‌های بین‌کشوری است که امکان تجارت با ارزهای محلی را میان اعضای بریکس فراهم می‌سازد. هر چند پیش از این رئیس‌جمهور آمریکا در تهدیدی آشکار اعلام کرد که در صورت تلاش بریکس برای حذف دلار، تعرفه گسترده‌ای علیه آنها اعمال خواهد کرد.
دونالد ترامپ دراین باره گفت: «کشورهای بریکس می‌خواستند دلارما را نابود کنند. آنها قصد داشتند یک ارز جدید ایجاد کنند. بنابراین، نخستین حرف من این بود که هر کشوری از بریکس که حتی نامی از نابودی دلار ببرد، با تعرفه‌ای ۱۵۰ درصدی مواجه خواهد شد و ما دیگر کالای آنها را نمی‌خواهیم.»همین امر سبب شده که برخی کشورها از جمله هند و برزیل رویکرد محتاطانه‌ای برای کاهش وابستگی به دلار اتخاذ کنند، به‌طوری که در این خصوص سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند، بارها تأکید کرده که این کشور هرگزحامی حذف دلار نبوده است.وزیر امور خارجه هند ادامه داد: بریکس بستری است که در دو دهه گذشته هم در تعداد اعضا و هم در دستور کار خود رشد داشته است. تلاش ما بر این است که درک جامعه جهانی از فعالیت‌های بریکس را افزایش دهیم. به همین دلیل مسئولان هندی بارها اعلام کرده‌اند که هیچ اجماعی میان اعضای بریکس برای ایجاد یک ارز واحد وجود ندارد. ازسوی دیگر سرگئی ریابکوف، نماینده روسیه در بریکس تأکید کرده که این ابتکار به‌معنای کنار‌گذاشتن دلار نیست، بلکه تلاشی برای مقابله با پیامدهای سیاست‌های آمریکاست. در این بین روس‌ها نیز که به‌دلیل تحریم‌های گسترده علیه‌شان بعد از جنگ اوکراین پیش از این به طور جدی به دنبال ایجاد ساختار اقتصادی جایگزین دلار و نقل و انتقالات پولی و بانکی در بریکس بودند، اما شاید با رفع تحریم‌ها توسط ترامپ بار دیگر نسبت به دلارزدایی تردید کنند.با این حال اخیرا نیز سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای اظهار کرد: ما در چارچوب بریکس، تلاش کرده‌ایم اطمینان حاصل کنیم که هیچ اختلالی در انجام پرداخت‌ها وجود ندارد و تلاش‌های ما کاملا مؤثربوده است؛ به‌عنوان مثال، روبل و ارزهای کشورهای دوست ما، ۹۰درصد از تسویه‌حساب‌های روسیه با کشورهای عضو بریکس در سال ۲۰۲۴ را تشکیل داده‌اند.
دفاع از نظام تجارت چندجانبه
با این حال ماوریسیو لریو، مذاکره‌کننده ارشد برزیلی اعلام کرد که وزرا در حال تدوین بیانیه‌ای هستند که بر محوریت و اهمیت نظام تجارت چندجانبه تاکید داشته و صراحتا اقدامات یکجانبه از هر‌طرفی را محکوم می‌کند.
براساس اعلام مقامات برزیلی، این گروه قصد دارد جایگاه خود را به‌عنوان مدافع تجارت مبتنی بر قواعد تثبیت کرده و در برابر رویکردهای یکجانبه و حمایت‌گرایانه‌ای که تهدیدی برای اقتصاد جهانی محسوب می‌شوند، ایستادگی کند. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی خود از رشد اقتصاد جهانی در سال جاری را کاهش داده و اعلام کرده که این نرخ به 8/2درصد خواهد رسید؛ کاهشی که مستقیما تحت تأثیر اعمال تعرفه‌های گمرکی و اقدامات تلافی‌جویانه اقتصادی قرار دارد.
تجارت ایران با بریکس
آخرین آمارها از تجارت ایران با بریکس حاکی از آن است که میزان تجارت ایران با این گروه به حدود 100 میلیون تن کالا به ارزش حدود 70 میلیارد دلار می‌رسد.چندی پیش غلامرضا نوری، وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به اهمیت گروه بریکس گفت: بریکس حدود نیمی از جمعیت جهان و بیش از یک‌سوم اقتصاد جهانی را شامل می‌شود و به‌عنوان پیمانی مهم در برابر یک‌جانبه‌گرایی برخی کشورها شکل گرفته و به‌خوبی در حال پیشرفت است. کشورهای مختلفی نیز برای عضویت در آن اعلام علاقه‌مندی کرده‌اند. نوری با بیان این‌که موضوعات مربوط به کشاورزی و امنیت غذایی از محورهای مهم نشست بریکس بود، گفت: حجم مبادلات کشاورزی و غذایی بین اعضای بریکس حدود۱۶۰میلیارد دلار است که از این میان، ایران بیش از ۱۳میلیارد دلار مبادله با اعضای بریکس دارد؛ سهم عمده آن مربوط به برزیل با حدود۷میلیارد دلار است. از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین مزیت عضویت ایران در بریکس، مقابله با تحریم باشد؛ از دیگر مزیت‌های عضویت ایران در بریکس می‌توان به تقویت همکاری‌های اقتصادی و مالی، دسترسی به بانک توسعه جدید، انعقاد قراردادهای تجاری دو و چندجانبه با کشورهای عضو واستفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد.کارشناسان معتقدند تصمیمات گروه بریکس در شرایطی که سرعت تغییرات و تحولات پولی -مالی بین‌المللی شتاب گرفته است،می‌تواند موجب تقویت اتحادوافزایش کارایی کشورهای عضو بریکس شود و تضمین کندکه بریکس همچنان چراغ راه همکاری و پیشرفت درعرصه جهانی است.
امین محمودی - گروه اقتصاد
دونالد ترامپ دراین باره گفت: «کشورهای بریکس می‌خواستند دلارما را نابود کنند. آنها قصد داشتند یک ارز جدید ایجاد کنند. بنابراین، نخستین حرف من این بود که هر کشوری از بریکس که حتی نامی از نابودی دلار ببرد، با تعرفه‌ای ۱۵۰ درصدی مواجه خواهد شد و ما دیگر کالای آنها را نمی‌خواهیم.»همین امر سبب شده که برخی کشورها از جمله هند و برزیل رویکرد محتاطانه‌ای برای کاهش وابستگی به دلار اتخاذ کنند، به‌طوری که در این خصوص سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند، بارها تأکید کرده که این کشور هرگزحامی حذف دلار نبوده است.وزیر امور خارجه هند ادامه داد: بریکس بستری است که در دو دهه گذشته هم در تعداد اعضا و هم در دستور کار خود رشد داشته است. تلاش ما بر این است که درک جامعه جهانی از فعالیت‌های بریکس را افزایش دهیم. به همین دلیل مسئولان هندی بارها اعلام کرده‌اند که هیچ اجماعی میان اعضای بریکس برای ایجاد یک ارز واحد وجود ندارد. ازسوی دیگر سرگئی ریابکوف، نماینده روسیه در بریکس تأکید کرده که این ابتکار به‌معنای کنار‌گذاشتن دلار نیست، بلکه تلاشی برای مقابله با پیامدهای سیاست‌های آمریکاست. در این بین روس‌ها نیز که به‌دلیل تحریم‌های گسترده علیه‌شان بعد از جنگ اوکراین پیش از این به طور جدی به دنبال ایجاد ساختار اقتصادی جایگزین دلار و نقل و انتقالات پولی و بانکی در بریکس بودند، اما شاید با رفع تحریم‌ها توسط ترامپ بار دیگر نسبت به دلارزدایی تردید کنند.با این حال اخیرا نیز سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای اظهار کرد: ما در چارچوب بریکس، تلاش کرده‌ایم اطمینان حاصل کنیم که هیچ اختلالی در انجام پرداخت‌ها وجود ندارد و تلاش‌های ما کاملا مؤثربوده است؛ به‌عنوان مثال، روبل و ارزهای کشورهای دوست ما، ۹۰درصد از تسویه‌حساب‌های روسیه با کشورهای عضو بریکس در سال ۲۰۲۴ را تشکیل داده‌اند.
دفاع از نظام تجارت چندجانبه
با این حال ماوریسیو لریو، مذاکره‌کننده ارشد برزیلی اعلام کرد که وزرا در حال تدوین بیانیه‌ای هستند که بر محوریت و اهمیت نظام تجارت چندجانبه تاکید داشته و صراحتا اقدامات یکجانبه از هر‌طرفی را محکوم می‌کند.
براساس اعلام مقامات برزیلی، این گروه قصد دارد جایگاه خود را به‌عنوان مدافع تجارت مبتنی بر قواعد تثبیت کرده و در برابر رویکردهای یکجانبه و حمایت‌گرایانه‌ای که تهدیدی برای اقتصاد جهانی محسوب می‌شوند، ایستادگی کند. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی خود از رشد اقتصاد جهانی در سال جاری را کاهش داده و اعلام کرده که این نرخ به 8/2درصد خواهد رسید؛ کاهشی که مستقیما تحت تأثیر اعمال تعرفه‌های گمرکی و اقدامات تلافی‌جویانه اقتصادی قرار دارد.
تجارت ایران با بریکس
آخرین آمارها از تجارت ایران با بریکس حاکی از آن است که میزان تجارت ایران با این گروه به حدود 100 میلیون تن کالا به ارزش حدود 70 میلیارد دلار می‌رسد.چندی پیش غلامرضا نوری، وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به اهمیت گروه بریکس گفت: بریکس حدود نیمی از جمعیت جهان و بیش از یک‌سوم اقتصاد جهانی را شامل می‌شود و به‌عنوان پیمانی مهم در برابر یک‌جانبه‌گرایی برخی کشورها شکل گرفته و به‌خوبی در حال پیشرفت است. کشورهای مختلفی نیز برای عضویت در آن اعلام علاقه‌مندی کرده‌اند. نوری با بیان این‌که موضوعات مربوط به کشاورزی و امنیت غذایی از محورهای مهم نشست بریکس بود، گفت: حجم مبادلات کشاورزی و غذایی بین اعضای بریکس حدود۱۶۰میلیارد دلار است که از این میان، ایران بیش از ۱۳میلیارد دلار مبادله با اعضای بریکس دارد؛ سهم عمده آن مربوط به برزیل با حدود۷میلیارد دلار است. از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین مزیت عضویت ایران در بریکس، مقابله با تحریم باشد؛ از دیگر مزیت‌های عضویت ایران در بریکس می‌توان به تقویت همکاری‌های اقتصادی و مالی، دسترسی به بانک توسعه جدید، انعقاد قراردادهای تجاری دو و چندجانبه با کشورهای عضو واستفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد.کارشناسان معتقدند تصمیمات گروه بریکس در شرایطی که سرعت تغییرات و تحولات پولی -مالی بین‌المللی شتاب گرفته است،می‌تواند موجب تقویت اتحادوافزایش کارایی کشورهای عضو بریکس شود و تضمین کندکه بریکس همچنان چراغ راه همکاری و پیشرفت درعرصه جهانی است.
امین محمودی - گروه اقتصاد