خواهر برادری
شاید بتوان گفت اززمان آدم ابوالبشر(ع)تا امروز ریشه اکثر اتفاقات مهم جهان،دعواهای خواهربرادری بوده. جایی می‌خواندم ریشه دعوای هابیل و قابیل، خواهرشان بوده یا این‌که اصلا ماری کوری وقتی با برادرش دعوا کرد دانشمند بزرگی شد یا این‌که پروین اعتصامی هم که با برادرش دعوا می‌کرده شاعری‌اش را مدیون همین دعواهاست.
این حرف‌ها و حرف‌های شبیه این فقط گوشه‌ای از توجیهات مسخره یا مستدلی بود که حکیم آن روز برای تسلای دل پدر و مادرها می‌گفت؛ پدر و مادرهایی که عصر آن روز آمده بودند تا دراعتراض به دعوای بچه‌های‌شان از حکیم راهکار بگیرند؛ و البته حکیم هم واقعا داشت بدون هیچ اشتباه تاریخی به ایشان راهنمایی می‌داد. حکیم در یکی از پاسخ‌های معروف خود در جواب این پرسش که چرا اختلاف میان خواهرو برادرمضراست، گفت: بعد ازدوجنگ جهانی که انصافا ضربه جبران‌ناپذیری بر تارک بشریت زدند، شاید بتوان دعواهای خواهربرادری را در رتبه سوم از لیست خطرناک‌ترین دعواهای تاریخ قرار داد؛ دعواهایی مخرب که معمولا منجر به بیماری اعصاب مادر و استیصال پدر می‌شود و برای طرفین دعوا نیز آثاری جز قطع عضو، زوال عقل واسکیزوفرنی حادبه‌دنبال نخواهد داشت.البته درکنار این نگاه رادیکال وخشن که معتقد است دعواهای خواهر و برادری از بمب‌های هیروشیما و ناکازاکی خطرناک‌تر است عده دیگری می‌گویند دعوا یکی از مزایای داشتن خواهر و برادر است. کودکی که خواهر و برادر دارد، قبل از ورود به جامعه، خواهر یا برادری دارد که با او اختلاف سلیقه و اختلاف نظر دارد. چنین کودکی فهمیده در بعضی مواقع باید از چیزی که دوست دارد بگذرد یاحتی آن رابا دیگری شریک شود. پس باید سعی کند مشکلاتش را حل نماید. بهتراست والدین به فرزندان خود اجازه رؤیارویی با این مشکلات را بدهند.
با این وجود احساس می‌کنم وقتی قصد داریم هر دوی این نظرات را جمع کنیم به این نتیجه می‌رسیم که خواهر و برادر داشتن بد نیست اما لازم است مهارت‌هایی را در این خصوص یاد بگیریم. این مهارت‌ها را جناب حکیم موبه‌مو برای ما توضیح داده اما راه حل واقعا چیست و چطور می‌توان به این اختلافات از کودکی پایان داد. برخی از راه حل‌های جناب حکیم را شرح می‌دهیم شاید ممد حیات شد و مفرح ذات!
۱. به اشتراک گذاشتن: به کودکان و نوجوانان خود توضیح دهید همان‌طور که گاهی اوقات تو دلت می‌خواهد با اسباب‌بازی بقیه بازی کنی بقیه هم دوست دارند با وسایل تو بازی کنند. شما می‌توانید از وسایل همدیگر شریکی استفاده کنید اما قبل از آن باید از هم اجازه بگیرید و در این مورد با یکدیگر صحبت کنید.
۲. درخواست مؤدبانه برای استفاده از وسایل خواهر و برادر: گاهی دیده می‌شود خواهر یا برادر از وسایل یکدیگر در غیر مورد مصرفش استفاده می‌کند. مثلا از لاک خواهر برای رنگ کردن تخم‌مرغ یا از کمربند برادر به‌عنوان واشر استفاده کند! بهتر است اگر چیزی را می‌خواهد خواسته‌اش را مؤدبانه عنوان کند. برای مثال استفاده از کلمه «لطفا» یا «خواهش می‌کنم» قبل از بیان درخواست امکان قبول کردن آن را بالا می‌برد.
3. انتظار برای رسیدن نوبت: به کودک‌تان توضیح دهیدگاهی اوقات در یک زمان همه با هم نمی‌توانند از یک وسیله استفاده کنند. بنابراین باید منتظر بمانند نوبت‌شان شود. در این زمان می‌توانیم خودمان را با کارهای مختلف نظیر نقاشی کردن، کتاب خواندن، خیال‌پردازی و... مشغول کنیم. حتما به کودک‌تان بگویید با گریه کردن و بیقراری نمی‌تواند به خواسته‌اش برسد.
4. پذیرش «نه» از خواهر یا برادر: برای کودک‌تان توضیح دهید گاهی اوقات افراد چیزی‌هایی دارند که فقط مخصوص خود آنهاست یا زمان‌هایی هست که می‌خواهند تنها باشند. شاید آنها نخواهند در برخی چیزها با بقیه شریک شوند. این درباره خود تو هم هست. پس در این زمان‌ها می‌توانیم به بقیه نه بگوییم و نه گفتن آنها را هم قبول کنیم.
5. تعارف کردن: سهیم شدن خوراکی اگر با تشویق والدین همراه باشد باعث احساس لذت در کودک می‌شود. در نتیجه این حس مثبت به خود باعث افزایش اعتماد به نفس در کودک می‌شود. برای کودک خود توضیح دهید ما می‌توانیم خوراکی‌های خود را با هم قسمت کنیم. کسی که خوراکی‌هایش را با بقیه قسمت می‌کند دستان بخشنده‌ای دارد. از این گذشته گاهی اوقات بقیه خوراکی‌ای دارند که ما آن را دوست داریم. آیا دوست نداری که به تو تعارف کنند؟
6. پذیرش تعارف: اگرخواهر یابرادرت به توخوراکی تعارف کردمی‌توانی آن رابرداری و ازاوبه‌خاطر این لطف تشکرکنی.
7. پیشنهاد کمک دادن: همه ما گاهی اوقات خسته یا بی‌حوصله می‌شویم یا شاید توی دردسر بیفتیم. در این صورت می‌توانیم به خواهر یا برادرمان پیشنهاد کمک بدهیم و اگر پذیرفت کمکش کنیم. به کودک خود توضیح دهید که کمک کردن به دیگران باعث احساس رضایت و شادی در خود ما نیز می‌شود.
8. نادیده گرفتن: به کودک‌تان یاد دهید گاهی اوقات بعضی افراد رفتار نامناسبی دارند. بنابراین بهتر است در این‌گونه موارد از تکنیک نادیده گرفتن استفاده کنی. یعنی به او نگاه نکنی، هیچ عکس‌العملی نسبت به کارش انجام ندهی، هیچ برخورد فیزیکی‌ای با او نداشته باشی و خود را مشغول کارهای دیگر کنی. این‌گونه بعد از گذشت مدتی فرد مورد نظر از انجام کارش خسته شده و آن را متوقف خواهد کرد.
9. گروهی کار کردن برای حل مشکل: به کودک‌تان توضیح دهید در خانواده ممکن است مشکلاتی به‌وجود بیاید. اعضای خانواده باید برای حل مشکل با هم حرف بزنند، به حرف‌های هم گوش کنند و برای حل مشکلات با هم برنامه‌ریزی نمایند. این‌گونه، حل مشکلات سریع‌تر و راحت‌تر انجام می‌شود. به کودکان این نکته را یادآور شوید که سرزنش کردن خودشان یا دیگری کمکی به حل مشکل نخواهد کرد.
10. اهمیت کار گروهی: به کودک‌تان بگویید و روی آن تأکید کنید که انجام کارها به‌صورت گروهی باعث لذت‌بخش‌تر شدن انجام آن می‌شود.
11. استفاده از رویه‌های مؤدبانه: به کودک‌تان بگویید صحبت کردن مؤدبانه و رفتار‌هایی که حاکی از احترام تو به طرف مقابل باشد باعث افزایش احترام و محبت آنها خواهد شد. بدین منظور بهتر است به‌حرف همدیگر گوش کنید. یعنی موقعی که او حرف می‌زند ساکت بمانی، به حرف‌هایش فکر کرده و احساساتش را درک کنی و از کلمات مؤدبانه نظیر لطفا، ممنونم، متشکرم و... استفاده کنی.
سید سپهر جمعه زاده
با این وجود احساس می‌کنم وقتی قصد داریم هر دوی این نظرات را جمع کنیم به این نتیجه می‌رسیم که خواهر و برادر داشتن بد نیست اما لازم است مهارت‌هایی را در این خصوص یاد بگیریم. این مهارت‌ها را جناب حکیم موبه‌مو برای ما توضیح داده اما راه حل واقعا چیست و چطور می‌توان به این اختلافات از کودکی پایان داد. برخی از راه حل‌های جناب حکیم را شرح می‌دهیم شاید ممد حیات شد و مفرح ذات!
۱. به اشتراک گذاشتن: به کودکان و نوجوانان خود توضیح دهید همان‌طور که گاهی اوقات تو دلت می‌خواهد با اسباب‌بازی بقیه بازی کنی بقیه هم دوست دارند با وسایل تو بازی کنند. شما می‌توانید از وسایل همدیگر شریکی استفاده کنید اما قبل از آن باید از هم اجازه بگیرید و در این مورد با یکدیگر صحبت کنید.
۲. درخواست مؤدبانه برای استفاده از وسایل خواهر و برادر: گاهی دیده می‌شود خواهر یا برادر از وسایل یکدیگر در غیر مورد مصرفش استفاده می‌کند. مثلا از لاک خواهر برای رنگ کردن تخم‌مرغ یا از کمربند برادر به‌عنوان واشر استفاده کند! بهتر است اگر چیزی را می‌خواهد خواسته‌اش را مؤدبانه عنوان کند. برای مثال استفاده از کلمه «لطفا» یا «خواهش می‌کنم» قبل از بیان درخواست امکان قبول کردن آن را بالا می‌برد.
3. انتظار برای رسیدن نوبت: به کودک‌تان توضیح دهیدگاهی اوقات در یک زمان همه با هم نمی‌توانند از یک وسیله استفاده کنند. بنابراین باید منتظر بمانند نوبت‌شان شود. در این زمان می‌توانیم خودمان را با کارهای مختلف نظیر نقاشی کردن، کتاب خواندن، خیال‌پردازی و... مشغول کنیم. حتما به کودک‌تان بگویید با گریه کردن و بیقراری نمی‌تواند به خواسته‌اش برسد.
4. پذیرش «نه» از خواهر یا برادر: برای کودک‌تان توضیح دهید گاهی اوقات افراد چیزی‌هایی دارند که فقط مخصوص خود آنهاست یا زمان‌هایی هست که می‌خواهند تنها باشند. شاید آنها نخواهند در برخی چیزها با بقیه شریک شوند. این درباره خود تو هم هست. پس در این زمان‌ها می‌توانیم به بقیه نه بگوییم و نه گفتن آنها را هم قبول کنیم.
5. تعارف کردن: سهیم شدن خوراکی اگر با تشویق والدین همراه باشد باعث احساس لذت در کودک می‌شود. در نتیجه این حس مثبت به خود باعث افزایش اعتماد به نفس در کودک می‌شود. برای کودک خود توضیح دهید ما می‌توانیم خوراکی‌های خود را با هم قسمت کنیم. کسی که خوراکی‌هایش را با بقیه قسمت می‌کند دستان بخشنده‌ای دارد. از این گذشته گاهی اوقات بقیه خوراکی‌ای دارند که ما آن را دوست داریم. آیا دوست نداری که به تو تعارف کنند؟
6. پذیرش تعارف: اگرخواهر یابرادرت به توخوراکی تعارف کردمی‌توانی آن رابرداری و ازاوبه‌خاطر این لطف تشکرکنی.
7. پیشنهاد کمک دادن: همه ما گاهی اوقات خسته یا بی‌حوصله می‌شویم یا شاید توی دردسر بیفتیم. در این صورت می‌توانیم به خواهر یا برادرمان پیشنهاد کمک بدهیم و اگر پذیرفت کمکش کنیم. به کودک خود توضیح دهید که کمک کردن به دیگران باعث احساس رضایت و شادی در خود ما نیز می‌شود.
8. نادیده گرفتن: به کودک‌تان یاد دهید گاهی اوقات بعضی افراد رفتار نامناسبی دارند. بنابراین بهتر است در این‌گونه موارد از تکنیک نادیده گرفتن استفاده کنی. یعنی به او نگاه نکنی، هیچ عکس‌العملی نسبت به کارش انجام ندهی، هیچ برخورد فیزیکی‌ای با او نداشته باشی و خود را مشغول کارهای دیگر کنی. این‌گونه بعد از گذشت مدتی فرد مورد نظر از انجام کارش خسته شده و آن را متوقف خواهد کرد.
9. گروهی کار کردن برای حل مشکل: به کودک‌تان توضیح دهید در خانواده ممکن است مشکلاتی به‌وجود بیاید. اعضای خانواده باید برای حل مشکل با هم حرف بزنند، به حرف‌های هم گوش کنند و برای حل مشکلات با هم برنامه‌ریزی نمایند. این‌گونه، حل مشکلات سریع‌تر و راحت‌تر انجام می‌شود. به کودکان این نکته را یادآور شوید که سرزنش کردن خودشان یا دیگری کمکی به حل مشکل نخواهد کرد.
10. اهمیت کار گروهی: به کودک‌تان بگویید و روی آن تأکید کنید که انجام کارها به‌صورت گروهی باعث لذت‌بخش‌تر شدن انجام آن می‌شود.
11. استفاده از رویه‌های مؤدبانه: به کودک‌تان بگویید صحبت کردن مؤدبانه و رفتار‌هایی که حاکی از احترام تو به طرف مقابل باشد باعث افزایش احترام و محبت آنها خواهد شد. بدین منظور بهتر است به‌حرف همدیگر گوش کنید. یعنی موقعی که او حرف می‌زند ساکت بمانی، به حرف‌هایش فکر کرده و احساساتش را درک کنی و از کلمات مؤدبانه نظیر لطفا، ممنونم، متشکرم و... استفاده کنی.
سید سپهر جمعه زاده