مساجد تراز در قاب سیما
از زمانی که آقاجون دست به تسبیحش می‌برد تا وضو بگیرد و آماده رفتن به مسجد شود،هر بار که نامش به زبان اهالی خانه می‌آید، رنگ فیروزه‌ای حوض مسجد ومسیری که با او می‌رفتم برایم تداعی می‌شود.
برای خیلی از ما که بخشی از زندگی‌مان در حال و هوای دهه 60 و پشتیبانی جنگ در مسجد و بسته‌بندی اقلام برای رزمندگان گره خورده، یادآوری نام مسجد یک نوستالژی خاطره‌انگیز است که فراموش نمی‌شود اما نمی‌توان نادیده گرفت که این نهاد مهم و تأثیرگذار، حالا قدری رنگ فراموشی به‌خود گرفته و بیشتر از این‌که پای جوانان امروز به آن باز شود، روی موسپیدکردگان را به خود دیده.برنامه «مثل ماهی» که چندوقتی است از شبکه یک روی آنتن می‌رود، تلاش کرده با همین دغدغه سراغ مساجدی برود که قدری پای خود را فراتر گذاشته و به وظیفه اصلی خود عمل کرده‌اند. برنامه فوق در حین ترویج فرهنگ رجوع به مسجد و فعالیت‌های فرهنگی این نهاد، مطالبه بسیاری از این مساجد و مشکلات‌شان را هم مطرح می‌کند تا مخاطبان بتوانند ارتباط بهتر و مؤثرتری با مسجد داشته باشند. حسین احمدی، تهیه‌کننده برنامه مثل ماهی در صحبت‌های خود علاوه بر جزئیات رسیدن به این برنامه و اهدافی که برای آن داشته، به برخی آمار اشاره می‌کند که قابل تأمل است و نشان از آن دارد که باید هرچه زودتر فکری برای تأثیرگذاری فعالیت‌های فرهنگی مساجد و رشد آنها گرفت.
مسجد به منزله مرجع
حسین احمدی، تهیه‌کننده برنامه مثل ماهی درخصوص این برنامه به «جام‌جم» می‌گوید: یکی از دلایلی که سراغ این برنامه رفتیم، مربوط به دغدغه شخصی من و نوستالژی این بود که در ایام کودکی، بسیاری از کلاس‌هایی که شرکت می‌کردیم مربوط به کانون مسجد بود و به‌نوعی محل خاطرات کودکی ما شد. درواقع در آن زمان، مساجد شلوغ‌تر بود. اگر به دل تاریخ برویم و به شکل‌گیری مسجد از زمان پیامبر اکرم(ص) نگاه کنیم، تنها محل عبادت نبوده و تصمیم‌گیری‌های سیاسی و حتی مسائل دیگر آنجا صورت می‌گرفته. حتی دراحادیث هم می‌توان دیدکه برای حل بسیاری ازمشکلات بایدبه مسجد مراجعه کرد. البته الان کمتر به آن توجه می‌شود و به همین خاطر جای خالی آن را احساس می‌کردیم. به‌لحاظ قانونی اماکن به مساجد اعلام کرده که بعد از ساعت نماز، باید درها راببندند امابرخی مساجد اجازه گرفته‌اندوحتی درشب حالت گرمخانه پیدا می‌کنند. شاید شمارشان اندک باشد اما مطالبه رهبری هم همین بوده و بارها گفته شده که باید رفت و آمد در مساجد صورت گیرد.
سوژه‌های خاص
وی درخصوص نحوه انتخاب سوژه‌هاهم این‌طور بیان می‌کند:شروع انتخاب سوژه‌ها بیشترازمواردی‌بودکه شخصا می‌شناختیم. مواردی هم بوده که به ما معرفی شدند. پیش از این مستندی درباره یک روحانی ساخته بودم که برای ناشنوایان کار می‌کرد و روحانی دیگری را می‌شناختم که نرم‌افزار شاد را برای بچه‌ها راه انداخته بود. همه اینها کانال‌هایی بود که سوژه‌های ابتدایی برنامه را با آنها جلو بردیم. کمی بعدتر، برخی نامه‌نگاری‌ها صورت گرفت تا بعضی نهادها و بنیادها پای کار بیایند و همراهی کنند. اینها پایش‌های اولیه انجام داده و سوژه‌هایی داشتند. با توجه به گستردگی موضوعی مساجد، به‌نظر می‌رسد امکان تولید یک برنامه در مدت بیشتر وجود داشته باشد. احمدی در این رابطه می‌گوید: تا الان بیش از 19قسمت روی آنتن رفته و قرار است 30قسمت در فاز اول پخش شود. البته مسئولان شبکه خواسته‌اند پیشنهادهای‌مان را برای ادامه برنامه ارائه‌کنیم.وی در تشریح بخش‌های مختلف برنامه هم عنوان می‌کند: بخشی به نام خبر داریم که اخبار مسجد را از سراسر کشور بیان می‌کنیم. پلی‌بک اولیه‌مان هم مربوط به مسائل روز است. در عین حال دو بخش گفت‌وگو با مهمان داریم که یک بخش آن تلفنی است و بخش دیگر مربوط به فعالیت‌های مسجدی است که درباره آن صحبت می‌کنیم. برنامه در کل 20دقیقه است. در هر قسمت به فعالیت یک مسجد می‌پردازیم. این را هم بگویم که فراگیری استان‌ها را هم داشته‌ایم و از آذربایجان تا مشهد، اصفهان، یزد، تهران و نقاط مختلف، به بحث مربوط به مساجد پرداخته‌ایم.
مخاطبی از مردم تا مسئولان
وی ادامه می‌دهد: این برنامه روزهای فرد ساعت 8:30 پخش می‌شود که البته در حال رایزنی هستیم تا وقت بهتری برای پخش در اختیار برنامه قرار گیرد. این را هم گفتیم که اگر قبل از یکی از نمازها مثلا مغرب باشد، می‌توانیم ارتباط زنده با برخی مساجد تهران بگیریم.
احمدی درباره مخاطبان برنامه هم می‌گوید: مخاطبان برنامه ما هم مردم و هم مسئولان هستند. مردم از این جهت مخاطب هستند که با دیدن برنامه و شناخت فعالیت برخی مساجد، ممکن است برای مسجد محله خودشان الگو بگیرند. در عین حال مخاطب برنامه ممکن است مسئولان باشند. به‌هرحال 17ارگان داریم که کارشان مربوط به بحث مساجد است و برنامه ما می‌تواند به‌نوعی مطالبه از برخی نهادهای مسئول باشد. ضمن این‌که مطالبه از مسئولان دیگر هم صورت می‌گیرد. چون ممکن است بحث درگیری مساجد با ارگان‌های دولتی، مالکیت و توسعه مساجد را هم مطرح کنیم.
از احمدی می‌پرسم آیا می‌خواسته فعالیت‌های جانبی مساجد را ترویج دهد، که می‌گوید: به‌نظرم نباید فعالیت‌های اینچنینی را فعالیت جانبی مساجد دانست. چون وظیفه مساجد است که سراغ این فعالیت‌ها بروند. این را که یک مسجد صرفا یک نماز با چند پیرمرد برقرار کند نمی‌توان مسجد تراز دانست اما قطعا پرداختن به این اهداف در نظرمان بوده.
چرا «مثل ماهی»
نام برنامه و نحوه انتخاب آن هم جالب است. تهیه‌کننده مثل ماهی درباره نام آن تصریح می‌کند: یک حدیث نبوی داریم که می‌گوید مؤمن در مسجد مثل ماهی در آب است. این حدیث می‌تواند کنایه از این باشد که مؤمن هم مثل ماهی در آب راحت خواهد بود. شاید هم بتوان زیست ماهی را به حضور مؤمن در مسجد تشبیه کرد.
احمدی درباره اهداف برنامه بیان می‌کند: برای برنامه مثل ماهی دو چیز را در نظر داشتیم. یکی این‌که 50سال از انقلاب گذشته و مسجد به‌عنوان نمادی که انقلاب از آن بیرون آمده و اتفاقات مهمی در مساجد ساماندهی شده، چندان در تلویزیون سهم مشخصی نداشته تا بیایند و از آن صحبت کنند. نکته دیگر این‌که اگر معیاری برای مسجد تراز انقلاب در نظر نگیریم، کم‌کم ممکن است به بیراهه برویم. در کنار مساجدی که فعال هستند، برخی مساجد هم آن‌طور که باید فعال نیستند. مثلا در آمارهای مربوط به مساجد می‌توان دید که 15درصد از مساجد نماز صبح ندارند. 30درصد هم امام جماعت ندارند. مثلا سرکوچه خودمان قفل به در مسجد زده‌اند و اصلا فعال نیست. خیلی از این مساجد امام جماعت ندارند یا به شکل قدیمی آن، نماز را تنها با معدودی از افراد بازنشسته یا سالمند برگزار می‌کنند. در کنارش برخی فرهنگسراها باز شده و رونق گرفته‌اند که به‌نظرم می‌توان از ظرفیت مساجد هم بهره برد.
سپیده اشرفی - گروه رسانه
مسجد به منزله مرجع
حسین احمدی، تهیه‌کننده برنامه مثل ماهی درخصوص این برنامه به «جام‌جم» می‌گوید: یکی از دلایلی که سراغ این برنامه رفتیم، مربوط به دغدغه شخصی من و نوستالژی این بود که در ایام کودکی، بسیاری از کلاس‌هایی که شرکت می‌کردیم مربوط به کانون مسجد بود و به‌نوعی محل خاطرات کودکی ما شد. درواقع در آن زمان، مساجد شلوغ‌تر بود. اگر به دل تاریخ برویم و به شکل‌گیری مسجد از زمان پیامبر اکرم(ص) نگاه کنیم، تنها محل عبادت نبوده و تصمیم‌گیری‌های سیاسی و حتی مسائل دیگر آنجا صورت می‌گرفته. حتی دراحادیث هم می‌توان دیدکه برای حل بسیاری ازمشکلات بایدبه مسجد مراجعه کرد. البته الان کمتر به آن توجه می‌شود و به همین خاطر جای خالی آن را احساس می‌کردیم. به‌لحاظ قانونی اماکن به مساجد اعلام کرده که بعد از ساعت نماز، باید درها راببندند امابرخی مساجد اجازه گرفته‌اندوحتی درشب حالت گرمخانه پیدا می‌کنند. شاید شمارشان اندک باشد اما مطالبه رهبری هم همین بوده و بارها گفته شده که باید رفت و آمد در مساجد صورت گیرد.
سوژه‌های خاص
وی درخصوص نحوه انتخاب سوژه‌هاهم این‌طور بیان می‌کند:شروع انتخاب سوژه‌ها بیشترازمواردی‌بودکه شخصا می‌شناختیم. مواردی هم بوده که به ما معرفی شدند. پیش از این مستندی درباره یک روحانی ساخته بودم که برای ناشنوایان کار می‌کرد و روحانی دیگری را می‌شناختم که نرم‌افزار شاد را برای بچه‌ها راه انداخته بود. همه اینها کانال‌هایی بود که سوژه‌های ابتدایی برنامه را با آنها جلو بردیم. کمی بعدتر، برخی نامه‌نگاری‌ها صورت گرفت تا بعضی نهادها و بنیادها پای کار بیایند و همراهی کنند. اینها پایش‌های اولیه انجام داده و سوژه‌هایی داشتند. با توجه به گستردگی موضوعی مساجد، به‌نظر می‌رسد امکان تولید یک برنامه در مدت بیشتر وجود داشته باشد. احمدی در این رابطه می‌گوید: تا الان بیش از 19قسمت روی آنتن رفته و قرار است 30قسمت در فاز اول پخش شود. البته مسئولان شبکه خواسته‌اند پیشنهادهای‌مان را برای ادامه برنامه ارائه‌کنیم.وی در تشریح بخش‌های مختلف برنامه هم عنوان می‌کند: بخشی به نام خبر داریم که اخبار مسجد را از سراسر کشور بیان می‌کنیم. پلی‌بک اولیه‌مان هم مربوط به مسائل روز است. در عین حال دو بخش گفت‌وگو با مهمان داریم که یک بخش آن تلفنی است و بخش دیگر مربوط به فعالیت‌های مسجدی است که درباره آن صحبت می‌کنیم. برنامه در کل 20دقیقه است. در هر قسمت به فعالیت یک مسجد می‌پردازیم. این را هم بگویم که فراگیری استان‌ها را هم داشته‌ایم و از آذربایجان تا مشهد، اصفهان، یزد، تهران و نقاط مختلف، به بحث مربوط به مساجد پرداخته‌ایم.
مخاطبی از مردم تا مسئولان
وی ادامه می‌دهد: این برنامه روزهای فرد ساعت 8:30 پخش می‌شود که البته در حال رایزنی هستیم تا وقت بهتری برای پخش در اختیار برنامه قرار گیرد. این را هم گفتیم که اگر قبل از یکی از نمازها مثلا مغرب باشد، می‌توانیم ارتباط زنده با برخی مساجد تهران بگیریم.
احمدی درباره مخاطبان برنامه هم می‌گوید: مخاطبان برنامه ما هم مردم و هم مسئولان هستند. مردم از این جهت مخاطب هستند که با دیدن برنامه و شناخت فعالیت برخی مساجد، ممکن است برای مسجد محله خودشان الگو بگیرند. در عین حال مخاطب برنامه ممکن است مسئولان باشند. به‌هرحال 17ارگان داریم که کارشان مربوط به بحث مساجد است و برنامه ما می‌تواند به‌نوعی مطالبه از برخی نهادهای مسئول باشد. ضمن این‌که مطالبه از مسئولان دیگر هم صورت می‌گیرد. چون ممکن است بحث درگیری مساجد با ارگان‌های دولتی، مالکیت و توسعه مساجد را هم مطرح کنیم.
از احمدی می‌پرسم آیا می‌خواسته فعالیت‌های جانبی مساجد را ترویج دهد، که می‌گوید: به‌نظرم نباید فعالیت‌های اینچنینی را فعالیت جانبی مساجد دانست. چون وظیفه مساجد است که سراغ این فعالیت‌ها بروند. این را که یک مسجد صرفا یک نماز با چند پیرمرد برقرار کند نمی‌توان مسجد تراز دانست اما قطعا پرداختن به این اهداف در نظرمان بوده.
چرا «مثل ماهی»
نام برنامه و نحوه انتخاب آن هم جالب است. تهیه‌کننده مثل ماهی درباره نام آن تصریح می‌کند: یک حدیث نبوی داریم که می‌گوید مؤمن در مسجد مثل ماهی در آب است. این حدیث می‌تواند کنایه از این باشد که مؤمن هم مثل ماهی در آب راحت خواهد بود. شاید هم بتوان زیست ماهی را به حضور مؤمن در مسجد تشبیه کرد.
احمدی درباره اهداف برنامه بیان می‌کند: برای برنامه مثل ماهی دو چیز را در نظر داشتیم. یکی این‌که 50سال از انقلاب گذشته و مسجد به‌عنوان نمادی که انقلاب از آن بیرون آمده و اتفاقات مهمی در مساجد ساماندهی شده، چندان در تلویزیون سهم مشخصی نداشته تا بیایند و از آن صحبت کنند. نکته دیگر این‌که اگر معیاری برای مسجد تراز انقلاب در نظر نگیریم، کم‌کم ممکن است به بیراهه برویم. در کنار مساجدی که فعال هستند، برخی مساجد هم آن‌طور که باید فعال نیستند. مثلا در آمارهای مربوط به مساجد می‌توان دید که 15درصد از مساجد نماز صبح ندارند. 30درصد هم امام جماعت ندارند. مثلا سرکوچه خودمان قفل به در مسجد زده‌اند و اصلا فعال نیست. خیلی از این مساجد امام جماعت ندارند یا به شکل قدیمی آن، نماز را تنها با معدودی از افراد بازنشسته یا سالمند برگزار می‌کنند. در کنارش برخی فرهنگسراها باز شده و رونق گرفته‌اند که به‌نظرم می‌توان از ظرفیت مساجد هم بهره برد.
سپیده اشرفی - گروه رسانه