چطور از بیماری‌های قلبی پیشگیری کنیم؟
از تپش تا سکته
قلب، همان عضو کوچک اما تپنده‌ای است که زندگی ما را ممکن می‌کند. با هر ضربان، خون را به تمام اندام‌ها می‌فرستد و بدون آن، مغز، کلیه، ریه و سایر اعضا نمی‌توانند کار خود را انجام دهند. این عضو حیاتی در برخی مواقع دچار اختلالاتی می‌شود که به‌عنوان «بیماری‌های قلبی» شناخته می‌شوند.
در واقع، بیماری‌های قلبی تنها یک نوع نیستند؛ بلکه مجموعه‌ای از مشکلات هستند که می‌توانند در رگ‌های خونی قلب، دریچه‌ها،عضله قلب یاحتی ریتم ضربان قلب رخ دهند.یکی ازشایع‌ترین این بیماری‌ها،گرفتگی رگ‌های قلب یا همان «بیماری عروق کرونر» است. در این حالت، رگ‌هایی که باید اکسیژن و مواد غذایی را به عضله قلب برسانند، به مرور زمان با رسوبات چربی و کلسترول تنگ می‌شوند. این تنگی باعث می‌شود که جریان خون به قلب کم شود و فرد دچار درد در قفسه سینه شود، مخصوصا هنگام فعالیت یا استرس.در صورتی که رگ به‌طور کامل بسته شود، ممکن است سکته قلبی اتفاق بیفتد که یک وضعیت اورژانسی است.
نوع دیگری از بیماری قلبی، نارسایی قلبی است. در این حالت، قلب توان کافی برای پمپاژ خون به اندام‌ها را ندارد. این وضعیت ممکن است در اثر حمله قلبی، فشار خون بالا یا بیماری‌های عضله قلب ایجاد شود. افراد دچار نارسایی قلبی اغلب با علائمی مثل تنگی نفس، خستگی زودرس، ورم در پاها و کاهش توان فعالیت مواجه می‌شوند.
مشکل بعدی، نامنظم بودن ضربان قلب یا «آریتمی» است.ضربان قلب باید منظم و با ریتم خاصی باشد اما گاهی سریع، کند یا نامنظم می‌شود. این وضعیت ممکن است فقط کمی آزاردهنده باشد یا در برخی موارد خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری داشته باشد. برخی از افراد دچار آریتمی ممکن است احساس تپش قلب شدید، سرگیجه یا حتی غش را تجربه کنند.
از دیگر مشکلات قلبی، بیماری‌های دریچه‌ای هستند. قلب ما دارای دریچه‌هایی است که مسیر ورود و خروج خون را تنظیم می‌کنند. اگر این دریچه‌ها به‌درستی باز یا بسته نشوند، جریان خون دچار اختلال می‌شود و ممکن است شخص دچار صداهای غیرعادی در قلب، تنگی نفس یا خستگی شود.این مشکلات احتمال دارد مادرزادی یا اکتسابی بوده و در برخی موارد به جراحی نیاز داشته باشند. درکنار این موارد، کاردیومیوپاتی یا ضعف عضله قلب هم یکی از مشکلات مهم قلبی است. در این حالت،عضله قلب به هردلیلی ناتوان یا ضخیم می‌شود و نمی‌تواند خون رابه خوبی پمپ کند.علت آن ممکن است ژنتیکی،ناشی ازمصرف الکل زیاد،عفونت‌ها یا بیماری‌های مزمنی مثل دیابت باشد. در نهایت، برخی افراد با نقص‌های ساختاری در قلب به دنیا می‌آیند که به آنها بیماری‌های مادرزادی قلب گفته می‌شود. این موارد گاهی در بدو تولد تشخیص داده می‌شوند و گاهی تا نوجوانی یا بزرگسالی بی‌علامت باقی می‌مانند.
راه های پیشگیری
بسیاری از بیماری‌های قلبی در مراحل اولیه علائم خاصی ندارند یا ممکن است با نشانه‌های گنگی مثل خستگی یا دل‌درد اشتباه گرفته شوند اما برخی علائم هشداردهنده هستند که باید آنها را جدی گرفت، مثل: درد در قفسه سینه به خصوص هنگام فعالیت، تنگی نفس حتی در حالت استراحت، تپش قلب یا ضربان نامنظم، ورم در پاها، خستگی شدید و سرگیجه یا غش کردن ناگهانی. در صورت مشاهده چنین علائمی، مراجعه به پزشک ضروری است.
از سوی دیگر، برخی افراد بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند. از جمله کسانی که فشار خون بالا، قند خون بالا (دیابت)، کلسترول بالا یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند. افرادی که سیگار می‌کشند، اضافه‌وزن دارند، تحرک بدنی کمی دارند یا استرس مزمن را تجربه می‌کنند نیز در گروه‌های پرخطر قرار می‌گیرند.
خوشبختانه پیشگیری از بسیاری از بیماری‌های قلبی ممکن است و نیاز به کارهای پیچیده‌ای هم ندارد.
مهم‌ترین گام، اصلاح سبک زندگی است. داشتن رژیم غذایی سالم با مصرف بیشتر میوه، سبزی، ماهی، روغن‌های مفید و پرهیز از غذاهای چرب، سرخ‌کرده و شور، اولین گام مؤثر در پیشگیری از بیماری‌های قلبی است. ترک سیگار، کنترل استرس، خواب کافی و متعادل نگه‌داشتن وزن بدن هم از عوامل کلیدی در این زمینه هستند و البته ورزش منظم حتی در حد پیاده‌روی روزانه را هم نباید فراموش کنید.
همچنین باید به بررسی‌های دوره‌ای توجه کرد. حتی اگر احساس سلامت کامل دارید، هر چند وقت یک‌بار فشار خون، چربی خون و قند خون خود را چک کنید.
اگر پزشک به شما دارویی برای کنترل فشار یا چربی داده، آن را به‌موقع مصرف کنید و خودسرانه مصرف را قطع نکنید. بیماری قلبی اغلب آهسته پیشرفت می‌کند اما وقتی به مراحل پیشرفته برسد، درمان آن
سخت‌تر می‌شود.
درمجموع، قلب ما یک‌لحظه هم استراحت نمی‌کند، پس ماهم نباید از مراقبت ازآن غافل شویم. شناخت انواع بیماری‌های قلبی، آشنایی با علائم هشداردهنده و رعایت چند اصل ساده در زندگی روزمره، می‌تواند سال‌ها به عمر سالم ما اضافه کند.
دکتر نگار منصوری - پزشک عمومی
نوع دیگری از بیماری قلبی، نارسایی قلبی است. در این حالت، قلب توان کافی برای پمپاژ خون به اندام‌ها را ندارد. این وضعیت ممکن است در اثر حمله قلبی، فشار خون بالا یا بیماری‌های عضله قلب ایجاد شود. افراد دچار نارسایی قلبی اغلب با علائمی مثل تنگی نفس، خستگی زودرس، ورم در پاها و کاهش توان فعالیت مواجه می‌شوند.
مشکل بعدی، نامنظم بودن ضربان قلب یا «آریتمی» است.ضربان قلب باید منظم و با ریتم خاصی باشد اما گاهی سریع، کند یا نامنظم می‌شود. این وضعیت ممکن است فقط کمی آزاردهنده باشد یا در برخی موارد خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری داشته باشد. برخی از افراد دچار آریتمی ممکن است احساس تپش قلب شدید، سرگیجه یا حتی غش را تجربه کنند.
از دیگر مشکلات قلبی، بیماری‌های دریچه‌ای هستند. قلب ما دارای دریچه‌هایی است که مسیر ورود و خروج خون را تنظیم می‌کنند. اگر این دریچه‌ها به‌درستی باز یا بسته نشوند، جریان خون دچار اختلال می‌شود و ممکن است شخص دچار صداهای غیرعادی در قلب، تنگی نفس یا خستگی شود.این مشکلات احتمال دارد مادرزادی یا اکتسابی بوده و در برخی موارد به جراحی نیاز داشته باشند. درکنار این موارد، کاردیومیوپاتی یا ضعف عضله قلب هم یکی از مشکلات مهم قلبی است. در این حالت،عضله قلب به هردلیلی ناتوان یا ضخیم می‌شود و نمی‌تواند خون رابه خوبی پمپ کند.علت آن ممکن است ژنتیکی،ناشی ازمصرف الکل زیاد،عفونت‌ها یا بیماری‌های مزمنی مثل دیابت باشد. در نهایت، برخی افراد با نقص‌های ساختاری در قلب به دنیا می‌آیند که به آنها بیماری‌های مادرزادی قلب گفته می‌شود. این موارد گاهی در بدو تولد تشخیص داده می‌شوند و گاهی تا نوجوانی یا بزرگسالی بی‌علامت باقی می‌مانند.
راه های پیشگیری
بسیاری از بیماری‌های قلبی در مراحل اولیه علائم خاصی ندارند یا ممکن است با نشانه‌های گنگی مثل خستگی یا دل‌درد اشتباه گرفته شوند اما برخی علائم هشداردهنده هستند که باید آنها را جدی گرفت، مثل: درد در قفسه سینه به خصوص هنگام فعالیت، تنگی نفس حتی در حالت استراحت، تپش قلب یا ضربان نامنظم، ورم در پاها، خستگی شدید و سرگیجه یا غش کردن ناگهانی. در صورت مشاهده چنین علائمی، مراجعه به پزشک ضروری است.
از سوی دیگر، برخی افراد بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند. از جمله کسانی که فشار خون بالا، قند خون بالا (دیابت)، کلسترول بالا یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند. افرادی که سیگار می‌کشند، اضافه‌وزن دارند، تحرک بدنی کمی دارند یا استرس مزمن را تجربه می‌کنند نیز در گروه‌های پرخطر قرار می‌گیرند.
خوشبختانه پیشگیری از بسیاری از بیماری‌های قلبی ممکن است و نیاز به کارهای پیچیده‌ای هم ندارد.
مهم‌ترین گام، اصلاح سبک زندگی است. داشتن رژیم غذایی سالم با مصرف بیشتر میوه، سبزی، ماهی، روغن‌های مفید و پرهیز از غذاهای چرب، سرخ‌کرده و شور، اولین گام مؤثر در پیشگیری از بیماری‌های قلبی است. ترک سیگار، کنترل استرس، خواب کافی و متعادل نگه‌داشتن وزن بدن هم از عوامل کلیدی در این زمینه هستند و البته ورزش منظم حتی در حد پیاده‌روی روزانه را هم نباید فراموش کنید.
همچنین باید به بررسی‌های دوره‌ای توجه کرد. حتی اگر احساس سلامت کامل دارید، هر چند وقت یک‌بار فشار خون، چربی خون و قند خون خود را چک کنید.
اگر پزشک به شما دارویی برای کنترل فشار یا چربی داده، آن را به‌موقع مصرف کنید و خودسرانه مصرف را قطع نکنید. بیماری قلبی اغلب آهسته پیشرفت می‌کند اما وقتی به مراحل پیشرفته برسد، درمان آن
سخت‌تر می‌شود.
درمجموع، قلب ما یک‌لحظه هم استراحت نمی‌کند، پس ماهم نباید از مراقبت ازآن غافل شویم. شناخت انواع بیماری‌های قلبی، آشنایی با علائم هشداردهنده و رعایت چند اصل ساده در زندگی روزمره، می‌تواند سال‌ها به عمر سالم ما اضافه کند.
دکتر نگار منصوری - پزشک عمومی