
چالشهای پردازش شخصیتهای تاریخی
تولید آثار تاریخی شخصیتمحور بهدلیل مناسبات و شرایط خاص دورانهای مختلف و اوضاع اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اعتقادی و همچنین ویژگیها و خصوصیات شخصیتها و تعدد و گاه گوناگونی منابع تاریخی و هزینه تولید چنین آثار، برای تولیدکنندگان آن با دغدغه و دشواری و چالشهای فراوان همراه بوده است.
ازهمینرو کم نبودهاند آثاری که بهعلت کاستیها و نواقص غلونمایی وحتی نگاه سلیقهای به تاریخ وشخصیتها باواکنشهای مخاطبان روبهرو شدهاند. تولید آثار شخصیتمحور تاریخی در تلویزیون سینما پیشینه مهم دارد که در این میان تلویزیون موفق شده بهترین و تماشایی، کاملترین وجامعترین سریالهای تاریخی را بسازد.امیرکبیر ازشخصیتهای شاخص وممتاز تاریخ ایران وجهان است و کارگردانهای بسیاری در ایران و جهان به ساختن داستان پرماجرای تراژیک زندگی ومبارزات ضداستعماری وضداستبدادی او، تمایل داشته و دارند. تاکنون فیلمهای سینمایی و سریالهای تاریخی گوناگونی درباره دوران قجر ساخته شده که اغلب در قالب داستانهای فرعی یا در حاشیه به این قهرمان ملی ایران پرداختهاند. زندهیاد علی حاتمی سریال «سلطان صاحبقران» رادرسال۱۳۵۴ ساخت و کوشید از امیرکبیر، چهرهای قابلقبول ارائه دهد. با این حال،برخی حوادث دوران امیرکبیر و بعضی ابعاد شخصیتی او، در سریال وی مغفول مانده بود که دلیل آن، پردازش و توجه بیشتر به دیگر شخصیتها بود. سعید نیکپور، بازیگر تئاتر و تلویزیون در سال 1364 با نگاهی همهجانبه به مؤلفههای شخصیتی امیرکبیر و مختصات دوره زندگی او در دوران قجر، با بازی خوبش در نقش امیرکبیر و کارگردانی خود، سریال به یادماندنی امیرکبیر راباهمکاری گروهی ازهنرمندان درجه یک از جمله فخری خوروش، محمد مطیع، ایرج راد، پرویز پورحسینی، هادی مرزبان، ژاله علو و... برای تلویزیون ساخت. این سریال، کاملترین و مقبولترین اثری است که تا امروز در سیما درباره امیرکبیر ساخته شده است. امیرکبیرسعید نیکپور، توفیق ملی و اجتماعی خود را مدیون امتیازهای فراوانش مانند بازیهای خوب، شخصیتپردازی باورپذیر، فضاسازیهای مطلوب، طراحیهای صحنه و لباس و چهرهپردازی بیژن محتشم و عبدا... اسکندری، تصویرسازیهای مناسب، موسیقی دلنشین کامبیز روشنروان، صدای علیرضا افتخاری، کارگردانی سنجیده، متن قوی نوشته پرویز زاهدی با دیالوگها و داستانپردازی پذیرفتنی و... است.این سریال، روایتگر آمدن ناصرالدینشاه بعد از مرگ محمدشاه به تهران، تمام دوران صدارت امیرکبیر و مبارزات اوست. آنچه درتوفیق ساخته نیکپور، نقش ایفا کرده و باید در دیگر تولیدات اینگونه و تاریخی مدنظر تولیدکنندگان قرارگیرد و رضایت مخاطبان را به همراه داشته باشد، داشتن فیلمنامهای قوی با پشتوانه پژوهش کامل تاریخی و شناخت مکفی شخصیتها، وفاداری به تاریخ، واقعگرایی، پرهیز ازغلو و برداشتهای کاملا شخصی و سلیقهای، رعایت حساسیتهای ملی و حریمها و حرکتهای اشخاص، اقوام، باورها، آیینها و اعتقادهای مردم است و این مختصات، همان معیارهایی محسوب میشود که موفقیت یا عدم موفقیت فیلمها و سریالهای تاریخی شخصیتمحور را رقم میزند و دغدغههای سازندگان این آثار شده است و رعایت آنها در سریال امیرکبیر، آن را مانا، محبوب و موفق ساخته است.
جبار آذین - منقد سینما، تلویزیون و تئاتر