
حلال دی اتیل هگزیل فسفریک اسید (D2EHPA)
برای اولین بار در کشور، سازمان انرژی اتمی موفق به تولید حلال دپا گردید که بهطور مستقیم در فرآوری عناصر استراتژیک کاربرد دارد. این دستاورد نهتنها وابستگی ما را به واردات این محصول حیاتی رفع مینماید، بلکه گام بلندی در جهت خودکفایی کشور در حوزه تولید حلالها بهشمار میآید.
محصول شیمیایی دی 2 ــ اتیل هگزیل فسفریک اسید (D2EHPA)، جهت استحصال عناصر اورانیوم، وانادیوم، نیکل، کبالت، روی و فلزات نادر خاکی به روش استخراج حلالی (SX) استفاده میشود. باتوجه به نیاز کشور و وارداتی بودن محصول فوق (ارزبری)، سنتز و تولید انبوه این محصول در داخل کشور از نیازهای ملی است. منابع علمی بسیار کمی در داخل و حتی در مرجعهای بینالمللی در دسترس است.سنتز این محصول چالشهای علمی زیادی دارد،چراکه به همراه محصول اصلی، چندین محصول جانبی نیز تولید میشود که بهعنوان ناخالصی برعملکرد محصول، در فرآیند استخراج حلالی (SX) تاثیر منفی میگذارد. شناسایی و حذف هرکدام از ناخالصیها به روش مشخص و متمایز از مشکلات تولید این محصول است. یکی دیگر از چالشهای مهم تولید محصول دپا، عدم دسترسی به یکی از مواد اولیه آن است که به علت تحریم و کاربرد در صنایع نظامی، حتی خرید آن از طریق واردات نیز امکانپذیر نیست. خوشبختانه کارشناسان متخصص سازمان انرژی اتمی ایران و متخصصین داخلی، موفق به تولید این محصول و جایگزینی مناسب برای مواد اولیه مورد نیاز شدند. براساس گزارشها، عملکرد این محصول در مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی مورد تایید و عدم وابستگی کشور جمهوری اسلامی ایران به واردات دپا بهعنوان یک دستاورد مهم برای سازمان انرژی اتمی ایران محسوب میشود.
حلال مورد استفاده جهت استخراج اورانیوم از محلولهای دارای اسیدیته بالا (16-12 درصد اسیدسولفوریک) شامل چهار جزء تری اکتیل آمین (TOA)، تری بوتیل فسفات (TBP)، دی2 ــ اتیل هگزیل فسفریک اسید(D2EPA) و کروزین است. کروزین که بهعنوان رقیقکننده حلال مورد استفاده قرار میگیرد یک برش نفتی است که در داخل کشور تولید میشود. نظر به اینکه تامین سه جزء دیگر از خارج کشور صورت میپذیرد و هر مرحله تامین سختتر از مرحله قبلی است و با توجه به لزوم بومیسازی دانش فنی تولید این حلالها، سنتز و تولید حلالها در دستورکار قرار گرفت. حلال دی2 ــ اتیل هگزیل فسفریک اسید(D2EPA) در مرحله اول مورد توجه قرار گرفت. با توجه به اینکه این حلال در صنایع دیگر ازجمله صنعت تولید روی کاربرد دارد با شرکت زرین شیمیگستر خاورمیانه که در این زمینه فعالیت داشت، هماهنگی لازم بهعملآمد و تمهیدات لازم جهت تولید و افزایش کیفیت حلال مورد نظر جهت مصرف در فرآوری اورانیوم اندیشیده شد. بدینمنظور جلسات متعددی با شرکت مذکور برگزار شد و موضوع مورد بررسی و هماندیشی قرار گرفت. در مرحله بعد نمونههای سنتزشده براساس موارد توافقشده به مجتمع صنعتی شهید رضایینژاد اردکان ارسال گردید و مورد تست و بررسی قرارگرفت. نتایج در اختیار شرکت مذکور قرار گرفت و این امر بالغ بر 30 بار تکرار و هماندیشی شد، تا حلال حاصل هم در مرحله استخراج و هم در مرحله عادیسازی از کارایی لازم برخوردار گردید. بنابراین میتوان ادعا نمود که درحالحاضر و با استفاده از ظرفیت شرکتهای داخلی حلال دی2 ــ اتیل هگزیل فسفریک اسید با گرید هستهای تولید گردیده است و از این به بعد نیاز به این حلال از تولید داخلی تامین میگردد. لازم به ذکر است تهیه دانش فنی سنتز سایر حلالها با استفاده از ظرفیت دانشگاههای سطح اول کشور نیز در دستورکار قرار دارد.
حلال مورد استفاده جهت استخراج اورانیوم از محلولهای دارای اسیدیته بالا (16-12 درصد اسیدسولفوریک) شامل چهار جزء تری اکتیل آمین (TOA)، تری بوتیل فسفات (TBP)، دی2 ــ اتیل هگزیل فسفریک اسید(D2EPA) و کروزین است. کروزین که بهعنوان رقیقکننده حلال مورد استفاده قرار میگیرد یک برش نفتی است که در داخل کشور تولید میشود. نظر به اینکه تامین سه جزء دیگر از خارج کشور صورت میپذیرد و هر مرحله تامین سختتر از مرحله قبلی است و با توجه به لزوم بومیسازی دانش فنی تولید این حلالها، سنتز و تولید حلالها در دستورکار قرار گرفت. حلال دی2 ــ اتیل هگزیل فسفریک اسید(D2EPA) در مرحله اول مورد توجه قرار گرفت. با توجه به اینکه این حلال در صنایع دیگر ازجمله صنعت تولید روی کاربرد دارد با شرکت زرین شیمیگستر خاورمیانه که در این زمینه فعالیت داشت، هماهنگی لازم بهعملآمد و تمهیدات لازم جهت تولید و افزایش کیفیت حلال مورد نظر جهت مصرف در فرآوری اورانیوم اندیشیده شد. بدینمنظور جلسات متعددی با شرکت مذکور برگزار شد و موضوع مورد بررسی و هماندیشی قرار گرفت. در مرحله بعد نمونههای سنتزشده براساس موارد توافقشده به مجتمع صنعتی شهید رضایینژاد اردکان ارسال گردید و مورد تست و بررسی قرارگرفت. نتایج در اختیار شرکت مذکور قرار گرفت و این امر بالغ بر 30 بار تکرار و هماندیشی شد، تا حلال حاصل هم در مرحله استخراج و هم در مرحله عادیسازی از کارایی لازم برخوردار گردید. بنابراین میتوان ادعا نمود که درحالحاضر و با استفاده از ظرفیت شرکتهای داخلی حلال دی2 ــ اتیل هگزیل فسفریک اسید با گرید هستهای تولید گردیده است و از این به بعد نیاز به این حلال از تولید داخلی تامین میگردد. لازم به ذکر است تهیه دانش فنی سنتز سایر حلالها با استفاده از ظرفیت دانشگاههای سطح اول کشور نیز در دستورکار قرار دارد.