همه می‌خواهند دکتر شوند!
کمتر از یک روز دیگر تا برگزاری بزرگ‌ترین رقابت و آزمون سنجش وپذیرش دانشجو درکشور با تعداد ۹۵۷هزار و ۷۹۸ متقاضی باقی مانده است، رقابت نفس‌گیری که هرساله بیشتر از آن‌که نموداری از سنجش دانش باشد، تصویری از آرزوها، دغدغه‌‌ها و اولویت‌‌های نسل جوان ایرانی را به نمایش می‌گذارد؛
بااین‌حال دراین رقابت زنان با آمار63 درصدی، گوی سبقت را از مردان ربوده‌اند وحالا چند سالی است که پیشتازی دختران در آزمون سراسری حکایت از یک واقعیت تلخ دارد: این‌که رغبت پسران به حضور دردانشگاه و تحصیلات آکادمیک به صورت محسوسی کاهش پیدا کرده است. البته در بین آمار منتشرشده از کنکور امسال، عدد دیگری هم توجهات را به‌خود جلب می‌کند؛ «گروه آزمایشی علوم تجربی با ۴۲۲ هزار و۱۱۹متقاضی،بیشترین شرکت‌کننده در نوبت اول آزمون سراسری را دارد که در این گروه ۶۷ درصد زن و ۳۳ درصد مرد هستند.» رشته‌ای جذاب برای نسلی که آینده‌شان را در روپوش سفید پزشکی یا ثبات شغلی جست‌‌و‌جو می‌کنند. آمار و ارقام قابلتوجهی که حکایت از تغییر ذائقه این نسل دارد.
تجربی، مقصد نهایی کنکوری‌ها
تحلیل اجتماعی و آموزشی آمار داوطلبان کنکور سراسری ۱۴۰۴ایران نیازمند یک بررسی چندوجهی است که در آن عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، جنسیتی و ساختاری نظام آموزش‌عالی مورد توجه باشد اما حضور67 درصدی زنان در میان داوطلبان و تسلط رشته تجربی بر شرکتکنندگان آزمون، نشانه‌‌هایی از یک تحول اجتماعی رابه نمایش می‌گذارد.این موضوع نشان‌‌دهنده گرایش قوی جامعه به رشتههای پزشکی، دندانپزشکی و سایر علوم مرتبط با سلامت است که به‌دلایل اجتماعی و اقتصادی مانند جایگاه اجتماعی، درآمد بالا و امنیت شغلی، جذابیت زیادی دارند. حسن قدسی‌پور، رئیس پیشین دانشگاه صنعتی امیرکبیر در گفت‌وگو با «جام‌جم» توضیح می‌دهد: «در دوره‌های مختلف، گرایش به رشته‌ها متغیر بوده است. عمده انگیزه متقاضیان رشته علوم تجربی، از بازار کار شکل می‌گیرد.استنباط آنان این است که درآمد پزشکان بالاست و به‌همین دلیل شرکتکنندگان بیشتری برای این رشته اقدام می‌کنند. البته این تصور غلطی است چراکه دانشگاه‌های برتر کشور، تعداد محدودی را جذب می‌کنند. عمده پزشکانی هم که درآمد بیشتری دارند از همین دانشجویان دانشگاه‌های برتر هستند.» اما سوی دیگر ماجرا فشارهای اجتماعی برای انتخاب رشتههای مطمئن و پرمنزلت است که می‌تواند به نادیده‌گرفتن استعدادها و علایق فردی در سایر زمینه‌‌ها منجر شود.
زنگ خطر کمبود متخصص در حوزه صنعت
البته گرایش بیشتر به رشته علوم تجربی ممکن است به عدم تعادل در بازار کار درآینده منجر شود.این موضوع درحالی است که تعداد ۱۱۶هزار و۱۵۰نفر درگروه آزمایشی ریاضی وفنی ثبت‌نام کرده‌‌اند.به نظرمی‌رسد کاهش جذابیت رشتههای مهندسی به دلیل اشباع بازار کار و کمبود فرصت‌های شغلی مناسب و مهاجرت متخصصان فنی به خارج ازکشور،باعث کاهش انگیزه برای تحصیل در این رشته‌ها شده است.اگر این روندهمچنان ادامه پیدا کند، می‌تواند دربلندمدت زنگ خطروهشداری نسبت به کمبود نیروی متخصص در حوزه‌های فناوری و صنعت باشد؛ مساله‌ای که برای توسعه اقتصادی کشور نگران‌‌کننده است.
ابعاد اجتماعی افزایش آمار زنان فارغ‌التحصیل
زنان63درصد شرکتکنندگان کنکور سراسری امسال را تشکیل می‌دهند. این درحالی است که زنان درگروه‌های علوم تجربی و علوم انسانی، اکثریت قابلتوجهی دارند ودرمقابل،مردان در گروه ریاضی وفنی غالب هستند.حتما در آینده نزدیک، تعداد دختران تحصیلکرده دانشگاهی بیشتر ازمردان تحصیلکرده خواهد بود.حسن قدسی‌پور ضمن بیان دلایل این اتفاق می‌گوید: «آقایان زودتر از دختران جذب بازار کار می‌شوند. از طرفی پسران به دلیل مشکلات زندگی و داشتن مسئولیت خانواده، اولویت تحصیلی برای‌شان کمرنگ‌تر می‌شود.خانم‌ها دغدغه کمتری دارند،مخصوصا درخانواده‌هایی که والدین هزینه تحصیل را تامین می‌کنند. حتی برای‌شان ژستی اجتماعی محسوب می‌شود.»حتی این پدیده در ازدواج‌‌های آنان هم نمود بیشتری پیدا می‌کند. کار تا جایی پیش می‌رود که همین مورد به یکی از موانع ازدواج تبدیل می‌شود. چراکه دختران تمایل دارند سطح دانش پسران، بیشتر یا برابر با خودشان باشد. قدسی‌پور نیز دراین مورد با ماهم نظر است وادامه می‌دهد: «این مساله ازدواج دختران و پسران را نیز با مشکل یا تاخیر همراه می‌کند.مساله‌ای که باعث می‌شود توقع دخترها بالا برود.به‌ندرت می‌بینیم که خانم‌های تحصیلکرده با آقایانی که از نظر تحصیلی پایین‌تر از آنان هستند، ازدواج کنند.به نظر من همین یک مشکل است.»
گرایش بیشتر زنان به علوم انسانی
پشت این ارقام،پرسش‌هایی عمیق نهفته است؛ چرا زنان بیش ازهر زمان دیگری، به سمت این آزمون آمده‌‌اند؟ آیا این حضور پررنگ، نشانه‌ای از توانمندسازی و دسترسی برابر به آموزش است یا بازتابی از فشارهای اجتماعی و اقتصادی که آنها را به سوی رشتههای پرتقاضا سوق می‌دهد؟ در حال حاضر زنان به سمت رشته‌‌هایی با ماهیت مراقبتی یا علوم انسانی گرایش دارند که با نقش‌‌های سنتی و جنسیتی آنان بیشتر همخوانی دارد. لازم به یادآوری است که ۲۹۰هزار و ۳۸۳ نفر نیز متقاضی شرکت در گروه آزمایشی علوم انسانی شده‌اند. از سوی دیگر مردان به سمت رشتههای فنی و مهندسی سوق داده می‌شوند که با انتظارات اجتماعی از نقش‌‌های فناوری‌محور و مردانه سازگار است. شکافی که می‌تواند به نابرابری‌‌های جنسیتی در بازار کار منجر شود. قدسی‌پور با اشاره به ریشه‌های جمعیتی در این‌خصوص به ما می‌گوید: «درصد تولد خانم‌ها از آقایان بیشتر است و همین امر منجر به درصد بالای حضور دختران در آزمون‌های کنکور سال‌های اخیر شده است. از سوی دیگر خانم‌ها بیشتر دوست دارند در محیط‌های استانداردشده حضور داشته باشند و این باعث می‌شود به تحصیل روی بیاورند و اصلا وارد بازار کار نشوند.» شاید مصوبه جنجالی کنکور که با تغییرات زیادی هم در این ماه‌ها همراه بود،به تغییر نگاه شرکتکنندگان به آزمون سرنوشت‌سازی‌همچون کنکورمنجرشده است.با این‌حال‌توجه به ابعادمختلف کنکور،می‌تواندبه بهبود سیاست‌گذاری‌‌ها و کاهش نابرابری‌‌ها کمک کند.
تهمینه سبحانی شاد - گروه جامعه
تجربی، مقصد نهایی کنکوری‌ها
تحلیل اجتماعی و آموزشی آمار داوطلبان کنکور سراسری ۱۴۰۴ایران نیازمند یک بررسی چندوجهی است که در آن عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، جنسیتی و ساختاری نظام آموزش‌عالی مورد توجه باشد اما حضور67 درصدی زنان در میان داوطلبان و تسلط رشته تجربی بر شرکتکنندگان آزمون، نشانه‌‌هایی از یک تحول اجتماعی رابه نمایش می‌گذارد.این موضوع نشان‌‌دهنده گرایش قوی جامعه به رشتههای پزشکی، دندانپزشکی و سایر علوم مرتبط با سلامت است که به‌دلایل اجتماعی و اقتصادی مانند جایگاه اجتماعی، درآمد بالا و امنیت شغلی، جذابیت زیادی دارند. حسن قدسی‌پور، رئیس پیشین دانشگاه صنعتی امیرکبیر در گفت‌وگو با «جام‌جم» توضیح می‌دهد: «در دوره‌های مختلف، گرایش به رشته‌ها متغیر بوده است. عمده انگیزه متقاضیان رشته علوم تجربی، از بازار کار شکل می‌گیرد.استنباط آنان این است که درآمد پزشکان بالاست و به‌همین دلیل شرکتکنندگان بیشتری برای این رشته اقدام می‌کنند. البته این تصور غلطی است چراکه دانشگاه‌های برتر کشور، تعداد محدودی را جذب می‌کنند. عمده پزشکانی هم که درآمد بیشتری دارند از همین دانشجویان دانشگاه‌های برتر هستند.» اما سوی دیگر ماجرا فشارهای اجتماعی برای انتخاب رشتههای مطمئن و پرمنزلت است که می‌تواند به نادیده‌گرفتن استعدادها و علایق فردی در سایر زمینه‌‌ها منجر شود.
زنگ خطر کمبود متخصص در حوزه صنعت
البته گرایش بیشتر به رشته علوم تجربی ممکن است به عدم تعادل در بازار کار درآینده منجر شود.این موضوع درحالی است که تعداد ۱۱۶هزار و۱۵۰نفر درگروه آزمایشی ریاضی وفنی ثبت‌نام کرده‌‌اند.به نظرمی‌رسد کاهش جذابیت رشتههای مهندسی به دلیل اشباع بازار کار و کمبود فرصت‌های شغلی مناسب و مهاجرت متخصصان فنی به خارج ازکشور،باعث کاهش انگیزه برای تحصیل در این رشته‌ها شده است.اگر این روندهمچنان ادامه پیدا کند، می‌تواند دربلندمدت زنگ خطروهشداری نسبت به کمبود نیروی متخصص در حوزه‌های فناوری و صنعت باشد؛ مساله‌ای که برای توسعه اقتصادی کشور نگران‌‌کننده است.
ابعاد اجتماعی افزایش آمار زنان فارغ‌التحصیل
زنان63درصد شرکتکنندگان کنکور سراسری امسال را تشکیل می‌دهند. این درحالی است که زنان درگروه‌های علوم تجربی و علوم انسانی، اکثریت قابلتوجهی دارند ودرمقابل،مردان در گروه ریاضی وفنی غالب هستند.حتما در آینده نزدیک، تعداد دختران تحصیلکرده دانشگاهی بیشتر ازمردان تحصیلکرده خواهد بود.حسن قدسی‌پور ضمن بیان دلایل این اتفاق می‌گوید: «آقایان زودتر از دختران جذب بازار کار می‌شوند. از طرفی پسران به دلیل مشکلات زندگی و داشتن مسئولیت خانواده، اولویت تحصیلی برای‌شان کمرنگ‌تر می‌شود.خانم‌ها دغدغه کمتری دارند،مخصوصا درخانواده‌هایی که والدین هزینه تحصیل را تامین می‌کنند. حتی برای‌شان ژستی اجتماعی محسوب می‌شود.»حتی این پدیده در ازدواج‌‌های آنان هم نمود بیشتری پیدا می‌کند. کار تا جایی پیش می‌رود که همین مورد به یکی از موانع ازدواج تبدیل می‌شود. چراکه دختران تمایل دارند سطح دانش پسران، بیشتر یا برابر با خودشان باشد. قدسی‌پور نیز دراین مورد با ماهم نظر است وادامه می‌دهد: «این مساله ازدواج دختران و پسران را نیز با مشکل یا تاخیر همراه می‌کند.مساله‌ای که باعث می‌شود توقع دخترها بالا برود.به‌ندرت می‌بینیم که خانم‌های تحصیلکرده با آقایانی که از نظر تحصیلی پایین‌تر از آنان هستند، ازدواج کنند.به نظر من همین یک مشکل است.»
گرایش بیشتر زنان به علوم انسانی
پشت این ارقام،پرسش‌هایی عمیق نهفته است؛ چرا زنان بیش ازهر زمان دیگری، به سمت این آزمون آمده‌‌اند؟ آیا این حضور پررنگ، نشانه‌ای از توانمندسازی و دسترسی برابر به آموزش است یا بازتابی از فشارهای اجتماعی و اقتصادی که آنها را به سوی رشتههای پرتقاضا سوق می‌دهد؟ در حال حاضر زنان به سمت رشته‌‌هایی با ماهیت مراقبتی یا علوم انسانی گرایش دارند که با نقش‌‌های سنتی و جنسیتی آنان بیشتر همخوانی دارد. لازم به یادآوری است که ۲۹۰هزار و ۳۸۳ نفر نیز متقاضی شرکت در گروه آزمایشی علوم انسانی شده‌اند. از سوی دیگر مردان به سمت رشتههای فنی و مهندسی سوق داده می‌شوند که با انتظارات اجتماعی از نقش‌‌های فناوری‌محور و مردانه سازگار است. شکافی که می‌تواند به نابرابری‌‌های جنسیتی در بازار کار منجر شود. قدسی‌پور با اشاره به ریشه‌های جمعیتی در این‌خصوص به ما می‌گوید: «درصد تولد خانم‌ها از آقایان بیشتر است و همین امر منجر به درصد بالای حضور دختران در آزمون‌های کنکور سال‌های اخیر شده است. از سوی دیگر خانم‌ها بیشتر دوست دارند در محیط‌های استانداردشده حضور داشته باشند و این باعث می‌شود به تحصیل روی بیاورند و اصلا وارد بازار کار نشوند.» شاید مصوبه جنجالی کنکور که با تغییرات زیادی هم در این ماه‌ها همراه بود،به تغییر نگاه شرکتکنندگان به آزمون سرنوشت‌سازی‌همچون کنکورمنجرشده است.با این‌حال‌توجه به ابعادمختلف کنکور،می‌تواندبه بهبود سیاست‌گذاری‌‌ها و کاهش نابرابری‌‌ها کمک کند.
تهمینه سبحانی شاد - گروه جامعه
