نسخه Pdf

نقش مادر در سینمای ایران

نقش مادر در سینمای ایران

مقام زن و مادر همواره در سینمای ایران از مهم‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده درام بوده است، فیلمسازان و فیلمنامه‌نویسان همیشه در تلاش بودند که از مادر به‌عنوان هسته اصلی خانواده یاد کنند، به طوری که این ارج‌نهادن به شکل‌های گوناگون با بهره‌‌گیری از سنت‌گرایی ایرانی به یک هسته مرکزی تبدیل شده؛ حتی اگر اثری به‌طور دقیق به مادر و مقام زن نپردازد اما حتما نقش مادر در تربیت و به‌وجود‌آوری آرامش در خانواده از مهم‌ترین نکات است. فیلم «مادر» علی حاتمی به‌طور دقیق به مقام و جایگاه مادر در خانه و تربیت فرزندان می‌پردازد. در فیلم‌هایی مانند خواستگاری یا اجاره‌نشین‌ها و فیلم‌های دیگر شاهد یک سنت‌گرایی بوده‌ایم.

معتقدم تنها نکته‌ای که در سینمای ایران هیچ‌وقت نتوانست تغییر و شکل عوض کند، جایگاه مادر در فیلم‌های سینمایی یا تلویزیونی بوده است. فیلمسازان هیچ تلاش نکرده‌اند یا بهتر بگویم نتوانستند شکل مادر در آثار سینمایی را به یک کاراکتر منفی تبدیل کنند، چرا که اساسا تبدیل مادر به یک شخصیت سیاه امکان‌پذیر نیست. بنابراین نقش و حضور مادر در تمامی ژانرها به یک الگوی کهن تبدیل شده و هیچ‌گاه نقش مادر در خانواده بیرون از چهارچوب‌های فرهنگی ما نبوده ‌است.این را اضافه کنم که سینمای ایران فیلم‌های بسیاری درباره جایگاه مادر و زن داشته و بر عکس توجه به دنیای پدرانه کمتر بوده است که این نشان می‌دهد فیلم‌های مادرانه تأثیری شگرف در ساخت سینما داشته به‌طوری که آثار زنانه یا مادرانه در تمامی ژانرها به یک نوع فرهنگ سینمایی رسیده است که نمونه مهم آن را می‌توانیم در فیلم «مهمان مامان» جست‌وجو کنیم؛ مادر و همسری از یک خانواده ضعیف که می‌کوشد تا آبروی خانواده و همسرش را برای برپایی مهمانی حفظ کند. 
از سوی دیگر در سال‌های اخیر کارگردانان نقش زن و مادر را به شکلی امروزی نشان دادند زن سنت‌گرا تبدیل به مادران یا همسران مدرن شده‌اند اما با همان درونیات سنت‌گرایانه یا فیلم‌هایی مانند چهارشنبه‌سوری یا سعادت‌آباد، نشانه درستی از زنان مدرنی است که با همان نگرش سنت‌گرایانه خانواده‌محور به فکر زندگی‌شان هستند.نقش مادر در سینمای ایران همیشه با جذابیت‌های خانواده‌محور توامان بوده؛ به همین جهت هیچ‌گاه نمی‌شود جایگاه مادر را از سینمای ایران حذف کرد یا به گونه‌ای نامرسوم آن را روایت کرد. 

افشین علیار - کارگردان و منتقد سینما