
به مناسبت روز بزرگداشت سعدی از او میخوانیم
ابومحمد مشرفالدین مصلح بن عبدالله که به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران درسال 606 هجری قمری در شیراز متولد شد، فرزند خانوادهای اهل دانش و دین بود. او بعدها به سبب تقرب به دربار اتابک سعد زنگی، تخلص سعدی را برای خود انتخاب کرد؛ در جوانی به بغداد رفت که پایتخت سیاسی و فرهنگی زمانه بود و درمهمترین دانشگاه آن دوران یعنی نظامیه این شهر به تحصیل پرداخت.
ابن جوزی دوم و شهابالدین عمر سهروردی در این دانشگاه، استادان سعدی بودند و او دراین دانشگاه مشهور، علوم زمانه را براساس دیدگاه اشعریون آموخت. اوپس ازگشت وگذاری طولانی درچهارگوشه جهان وقتی به سرزمین مادریاش شیراز برگشت، با استفاده از آرامشی که در نتیجه زمامداری اتابکان در فارس ایجاد شده بود، تصمیم گرفت به نگارش تجربیاتش از سفرهای دور و دراز و جهانگردی چند سالهاش برآید و نتیجه این تصمیم نگارش دو کتاب بوستان و گلستان بود که اولی به نظم و دومی به نثر نوشته شد.سعدی در نگارش این دو کتاب تنها تصمیم به خلق آثار ادبی زیبا نداشته است، گرچه این دو کتاب از شاهکارهای نظم و نثر فارسی در تمام طول تاریخ هستند اما نویسنده قصد داشته، دانشهایی که فرا گرفته و تجربههایی که به چشم دیده را برای ارائه درسهای زندگی به مخاطبانش ارائه کند.سعدی در این دو کتاب، علاوه بر اینکه ادیبی بینظیر است و در قراردادن هر کلمه در شعر و نثر، سختگیری و وسواسی هنرمندانه دارد، سعی دارد خوانندگان کتابش را راهنمایی کند و به آنان بگوید راه ورسم زندگی و سعادت چیست. به فصلبندیهای کتابهایش اگر دقت کنید، میبینید او درباره اهمیت رفتار با سالمندان،تأثیر تربیت،آداب صحبت وگفتوگو،اهمیت عدالت، رضا، قناعت، شکرگزاری، توبه و... نوشته است. به عبارت دیگر سعدی سعی کرده نقشه راهی برای زندگی سعادتمندانه براساس آموزهها و تفکرات خود ارائه بدهد. البته ممکن است مخاطب امروزی با برخی دیدگاههای او که نتیجه تربیت اشعری اوست، مخالفت داشته باشد اما نکته مهم این است؛ سعدی اعتقادات واقعی خود و راه زندگی خوشبختانه را برای مخاطب بیان کرده و مخاطبان میتوانند این اعتقادات را بسنجند و آنچه را با آن موافقند، برگزینند.در سالهای قدیم، دانشآموزانی که وارد مکاتب میشدند، حتما گلستان را در برنامه درسی خود مطالعه میکردند. این رویه باعث میشد که در همان ابتدای مسیر، با بهترین نثرهای فارسی آشنا شوند و مهارتهای زبانی و دایره واژگانشان گسترش یابد. به این ترتیب، ذوق و سلیقه ادبیشان نیز تقویت میشد. علاوه بر این، در کنار آموزشهای ادبی، آنها درسهای ارزشمند زندگی را نیز میآموختند.
فرض کنید دانشآموزی در همان سنین کم این جملات را بخواند:
«حکیمی پسران را پند همی داد که جانان پدر هنر آموزید که ملک و دولت دنیا اعتماد را نشاید و سیم و زر در سفر بر محل خطر است یا دزدبه یکبار ببرد یا خواجه به تفاریق بخورد اما هنر چشمه زاینده است ودولت پاینده وگرهنرمند از دولت بیفتد غم نباشدکه هنر درنفس خود دولت است، هرجا که رود قدر بیند ودرصدرنشیند وبیهنر لقمه چیند وسختی بیند.»
سخت است پس از جاه تحکم بردن
خو کرده به ناز جور مردم بردن
وقتی افتاد فتنهای در شام
هر کس از گوشهای فرا رفتند
روستازادگان دانشمند
به وزیری پادشاه رفتند
پسران وزیر ناقص عقل
به گدایی به روستا رفتند
یا این جملات را که در عین کوتاهی، بسیار سلیس و زیبا و در عین حال درسآموز است، بخواند و حفظ کند،در تمام عمر خود ارزش کار و زندگی با توانمندی های خود و نیز بخشش و بخشایش را می داند:
هر که بر زیردستان نبخشاید، به جور زبردستان گرفتار آید
نه هر بازو که در وی قوتی هست
به مردی عاجزان را بشکند دست
ضعیفان را مکن بر دل گزندی
که درمانی به جور زورمندی
خانوادههای امروز هم میتوانند با تشویق فرزندانشان به خواندن گلستان بهخصوص با صدای بلند، در ارتقای سواد ادبی و رشد زبانی آنان در کنار تربیت از طریق خواندن نصیحتهای زیبای سعدی، فرزندانی خوشسلیقه، خوشسخن و البته زیباییشناس تربیت کنند.
فرض کنید دانشآموزی در همان سنین کم این جملات را بخواند:
«حکیمی پسران را پند همی داد که جانان پدر هنر آموزید که ملک و دولت دنیا اعتماد را نشاید و سیم و زر در سفر بر محل خطر است یا دزدبه یکبار ببرد یا خواجه به تفاریق بخورد اما هنر چشمه زاینده است ودولت پاینده وگرهنرمند از دولت بیفتد غم نباشدکه هنر درنفس خود دولت است، هرجا که رود قدر بیند ودرصدرنشیند وبیهنر لقمه چیند وسختی بیند.»
سخت است پس از جاه تحکم بردن
خو کرده به ناز جور مردم بردن
وقتی افتاد فتنهای در شام
هر کس از گوشهای فرا رفتند
روستازادگان دانشمند
به وزیری پادشاه رفتند
پسران وزیر ناقص عقل
به گدایی به روستا رفتند
یا این جملات را که در عین کوتاهی، بسیار سلیس و زیبا و در عین حال درسآموز است، بخواند و حفظ کند،در تمام عمر خود ارزش کار و زندگی با توانمندی های خود و نیز بخشش و بخشایش را می داند:
هر که بر زیردستان نبخشاید، به جور زبردستان گرفتار آید
نه هر بازو که در وی قوتی هست
به مردی عاجزان را بشکند دست
ضعیفان را مکن بر دل گزندی
که درمانی به جور زورمندی
خانوادههای امروز هم میتوانند با تشویق فرزندانشان به خواندن گلستان بهخصوص با صدای بلند، در ارتقای سواد ادبی و رشد زبانی آنان در کنار تربیت از طریق خواندن نصیحتهای زیبای سعدی، فرزندانی خوشسلیقه، خوشسخن و البته زیباییشناس تربیت کنند.
دکتر آرش شفاعی - شاعر و نویسنده
تیتر خبرها