پوست، آینه‌ای از تنش‌های درونی انسان
در زندگی پرسرعت و پرتنش امروز، کمتر کسی است که با اضطراب و استرس بیگانه باشد. چه در مواجهه با نگرانی‌های شغلی، فشارهای مالی، چالش‌های خانوادگی یا احساس تنهایی و بی‌پناهی، ذهن انسان روزبه‌روز در معرض محرک‌های تنش‌زا قرار می‌گیرد. اما نکته‌ای که اغلب نادیده گرفته می‌شود، تأثیر مستقیم و گاهی شدید این فشارهای روانی بر بدن، به‌ویژه بر پوست است.
پوست ما، در واقع، بازتابی از وضعیت روانی‌مان است.از قرمزی ناگهانی صورت گرفته تا جوش‌های التهابی، از خشکی و خارش شدید تا اگزمای عصبی یا حتی ریزش مو؛ همه می‌توانند فریادهای خاموش ذهنی باشند که از طریق پوست خود را نشان می‌دهند. اما استرس از کجا شروع می‌شود و چگونه روی پوست اثر می‌گذارد؟ وقتی در شرایط استرس‌زا قرار می‌گیریم، مغز با فعال‌سازی محور هیپوتالاموس ــ هیپوفیز ــ آدرنال، بدن را برای مواجهه با خطر آماده می‌کند. این فرآیند با ترشح هورمون‌هایی چون کورتیزول و آدرنالین همراه است. در کوتاه‌مدت، این هورمون‌ها مفیدند اما در صورت تداوم، می‌توانند اثرات مخربی بر سلامت روان، سیستم ایمنی و پوست داشته باشند. کورتیزول، همان هورمون معروف استرس، باعث افزایش تولید چربی پوست می‌شود، ترمیم پوست را به تأخیر می‌اندازد، التهاب را افزایش می‌دهد و سد دفاعی پوست را تضعیف می‌کند. نتیجه چیست؟ بروز یا تشدید بیماری‌های پوستی.
بیماری‌هایی که با استرس دوست هستند
بسیاری از بیماری‌های پوستی ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با اضطراب و استرس دارند. در ادامه، برخی از شایع‌ترین آنها را مرور می‌کنیم:
آکنه (جوش صورت): استرس باعث افزایش چربی پوست و التهاب می‌شود که دو عامل اصلی در بروز آکنه است. در نتیجه، در ایام پرتنش، جوش‌های جدید پدیدار یا جوش‌های قبلی بدتر می‌شوند.
اگزما(درماتیت آتوپیک): افراد دچار اضطراب، به‌ویژه کودکان، بیشتر مستعد تشدید اگزما هستند. خارش، قرمزی و پوسته‌ریزی از علائم آن است.
کهیر و واکنش‌های آلرژیک: اضطراب می‌تواند باعث آزاد شدن هیستامین و بروز کهیرهای پراکنده شود، به‌ویژه در افرادی که زمینه حساسیت دارند.
پسوریازیس: استرس از مهم‌ترین عوامل عود و تشدید پسوریازیس است. این بیماری التهابی، به شکل ضایعات برجسته پوستی با پوسته‌های نقره‌ای ظاهر می‌شود.
ریزش مو: شوک‌های عصبی یا استرس ناگهانی می‌توانند باعث وارد شدن تعداد زیادی از فولیکول‌های مو به فاز استراحت شوند و ریزش مو به‌صورت پراکنده و گسترده رخ دهد.
راهکارهایی برای مقابله با این چرخه معیوب
اگرچه نمی‌توان استرس را به‌طور کامل از زندگی حذف کرد اما می‌توان یاد گرفت چگونه با آن کنار بیاییم و از تأثیرات منفی آن بر پوست پیشگیری کنیم. راهکارها در دو دسته کلی قرار می‌گیرند:
1) مراقبت از ذهن:
فعالیت بدنی منظم: ورزش به‌ویژه پیاده‌روی، یوگا یا دویدن ملایم با افزایش اندورفین‌ها به کاهش استرس کمک می‌کند.
خواب کافی و منظم: کم‌خوابی خود عاملی برای تحریک استرس و افزایش اختلالات پوستی است.
مدیتیشن و تنفس عمیق: تمرین‌های تن‌آرامی و ذهن‌آگاهی در کاهش تحریکات عصبی مؤثرند.
درمان‌های روان‌شناختی: استفاده از مشاوره روان‌شناسی یا روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی رفتاری، به افراد در مدیریت بهتر استرس کمک می‌کند.
2) مراقبت از پوست:
رعایت روتین پوستی مناسب: استفاده از شوینده‌های ملایم، مرطوب‌کننده‌های بدون عطر و ضدالتهاب می‌تواند به کاهش واکنش‌های پوستی کمک کند.
پرهیز از تحریک پوست: دستکاری جوش‌ها، خاراندن پوست و مصرف محصولات خشن وضعیت را بدتر می‌کند.
تغذیه مناسب:مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها،اسیدهای چرب مفید(مانندامگا۳)،سبزیجات تازه ونوشیدن آب کافی بسیارتوصیه می‌شود.
مراقبت از پوست تنها به استفاده از لوسیون و کرم محدود نمی‌شود؛ بلکه نیازمند نگرشی جامع به انسان است. باید بیاموزیم که ذهن و بدن در ارتباط تنگاتنگی قرار دارند. اضطراب و استرس می‌تواند سلامت پوست را تضعیف کند، اما با آگاهی، کنترل هیجانات و رعایت سبک زندگی سالم، می‌توان این تأثیر منفی را کاهش داد.
مراجعه به متخصص پوست و روان‌شناس نباید آخرین گزینه ما در بحران باشد. این دو تخصص، مکمل یکدیگرند و در کنار هم می‌توانند کیفیت زندگی ما را از درون و بیرون بهتر کنند.
دکتر نگار منصوری - پزشک عمومی
بیماری‌هایی که با استرس دوست هستند
بسیاری از بیماری‌های پوستی ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با اضطراب و استرس دارند. در ادامه، برخی از شایع‌ترین آنها را مرور می‌کنیم:
آکنه (جوش صورت): استرس باعث افزایش چربی پوست و التهاب می‌شود که دو عامل اصلی در بروز آکنه است. در نتیجه، در ایام پرتنش، جوش‌های جدید پدیدار یا جوش‌های قبلی بدتر می‌شوند.
اگزما(درماتیت آتوپیک): افراد دچار اضطراب، به‌ویژه کودکان، بیشتر مستعد تشدید اگزما هستند. خارش، قرمزی و پوسته‌ریزی از علائم آن است.
کهیر و واکنش‌های آلرژیک: اضطراب می‌تواند باعث آزاد شدن هیستامین و بروز کهیرهای پراکنده شود، به‌ویژه در افرادی که زمینه حساسیت دارند.
پسوریازیس: استرس از مهم‌ترین عوامل عود و تشدید پسوریازیس است. این بیماری التهابی، به شکل ضایعات برجسته پوستی با پوسته‌های نقره‌ای ظاهر می‌شود.
ریزش مو: شوک‌های عصبی یا استرس ناگهانی می‌توانند باعث وارد شدن تعداد زیادی از فولیکول‌های مو به فاز استراحت شوند و ریزش مو به‌صورت پراکنده و گسترده رخ دهد.
راهکارهایی برای مقابله با این چرخه معیوب
اگرچه نمی‌توان استرس را به‌طور کامل از زندگی حذف کرد اما می‌توان یاد گرفت چگونه با آن کنار بیاییم و از تأثیرات منفی آن بر پوست پیشگیری کنیم. راهکارها در دو دسته کلی قرار می‌گیرند:
1) مراقبت از ذهن:
فعالیت بدنی منظم: ورزش به‌ویژه پیاده‌روی، یوگا یا دویدن ملایم با افزایش اندورفین‌ها به کاهش استرس کمک می‌کند.
خواب کافی و منظم: کم‌خوابی خود عاملی برای تحریک استرس و افزایش اختلالات پوستی است.
مدیتیشن و تنفس عمیق: تمرین‌های تن‌آرامی و ذهن‌آگاهی در کاهش تحریکات عصبی مؤثرند.
درمان‌های روان‌شناختی: استفاده از مشاوره روان‌شناسی یا روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی رفتاری، به افراد در مدیریت بهتر استرس کمک می‌کند.
2) مراقبت از پوست:
رعایت روتین پوستی مناسب: استفاده از شوینده‌های ملایم، مرطوب‌کننده‌های بدون عطر و ضدالتهاب می‌تواند به کاهش واکنش‌های پوستی کمک کند.
پرهیز از تحریک پوست: دستکاری جوش‌ها، خاراندن پوست و مصرف محصولات خشن وضعیت را بدتر می‌کند.
تغذیه مناسب:مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها،اسیدهای چرب مفید(مانندامگا۳)،سبزیجات تازه ونوشیدن آب کافی بسیارتوصیه می‌شود.
مراقبت از پوست تنها به استفاده از لوسیون و کرم محدود نمی‌شود؛ بلکه نیازمند نگرشی جامع به انسان است. باید بیاموزیم که ذهن و بدن در ارتباط تنگاتنگی قرار دارند. اضطراب و استرس می‌تواند سلامت پوست را تضعیف کند، اما با آگاهی، کنترل هیجانات و رعایت سبک زندگی سالم، می‌توان این تأثیر منفی را کاهش داد.
مراجعه به متخصص پوست و روان‌شناس نباید آخرین گزینه ما در بحران باشد. این دو تخصص، مکمل یکدیگرند و در کنار هم می‌توانند کیفیت زندگی ما را از درون و بیرون بهتر کنند.
دکتر نگار منصوری - پزشک عمومی
ضمیمه چار دیواری
تیتر خبرها
