کتابخانه‌ای به وسعت یک عمر
مرحوم استاد صدیق طبق وصیت‌نامه‌اش،کتابخانه خود را وقف مردم ایران کرده است. تا در قالب یک کتابخانه‌تخصصی مورد استفاده متخصصان،زبان‌شناسان و آذربایجان‌پژوهان قرار گیرد.
کتابخانه به‌یادگارمانده از مرحوم استاد صدیق بیش از۱۴هزارعنوان کتاب داردکه به صورت تقریبی نیمی به زبان فارسی و نیمی به زبان‌های عربی، انگلیسی، روسی، ازبکی، ترکمنی، ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی است.کتاب‌های این کتابخانه اکثرا در زمینه زبانشناسی، ادبیات، تاریخ، اسلام، تئوری موسیقی، تعلیم و تربیت و ارتباطات است.به گفته ائلدار محمدزاده‌صدیق، فرزند مرحوم حسین محمدزاده‌صدیق که خود دارای مدرک تحصیلی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، گرایش مدیریت دانش است، بنیان تشکیل این کتابخانه به سال ۱۳۳۴ برمی‌گردد. یعنی زمانی که پدرش ۱۰سال داشت و با شور و شوقی تمام، کتاب‌های خود را به صورت مجموعه‌ای ممهور به کتابخانه شخصی ثبت کرده و در جای مشخصی قرار می‌داد. بعضی از این کتاب‌ها هنوز هم در کتابخانه ایشان وجود دارد. او نظم و ترتیب را یکی از بزرگ‌ترین خصایص پدرش عنوان کرده و می‌گوید: علاقه‌مندی به کتاب و کتابخانه در پدرم به سال‌های کودکی‌اش برمی‌گردد.
این کتابخانه براساس تقسیم‌بندی که مرحوم حسین محمدزاده‌صدیق انجام داده است، از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
۱. فرهنگ لغات
۲. معارف اسلامی
۳. معارف شیعه
۴. ادیان الهی (یهودیت، مسیحیت، زرتشتی)
۵. اهل حق (یارستان)
۶. آذربایجان‌شناسی
۷. ادبیات کلاسیک منظوم و منثور
۸. ادبیات نمایشی
۹. ادبیات داستانی
۱۰. شعر نو
۱۱. دیوان اشعار
۱۲. سفرنامه، تاریخ ادبیات و تذکره
۱۳. موسیقی
۱۴. فلسفه
۱۵. عرفان
۱۶. امام خمینی
۱۷. شرح و نقد
۱۸. کتابشناسی نسخ خطی
۱۹. زبانشناسی و دستور زبان
۲۰. تاریخ (قدیم و جدید)
۲۱. تاریخ شفاهی و خاطرات
۲۲. سیاست
۲۳. مقالات
۲۴. مطبوعات
۲۵. روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها
۲۶. نشریات و مجلات
۲۷. کتاب‌های کتابخانه زرتشتر: این بخش، کتاب‌هایی است که استاد در سنین نوجوانی ممهور به شماره ثبت و نام زرتشتر (تخلص ایشان در دوره نوجوانی) کرده و اکنون در حدود ۵۰-۴۰ سال از آن زمان می‌گذرد.
۲۸. کتاب‌های تالیفی مرحوم حسین محمدزاده‌صدیق
یک کتابخانه تخصصی آذربایجان‌پژوهی
این کتابخانه تخصصی می‌تواندمحل مراجعه متخصصان وعلاقه‌مندان به مسائل زبانشناسی به‌ویژه علاقه‌مندان به آذربایجان‌شناسی یا رشته زبان و ادبیات ترکی باشد. این کتابخانه کامل و نفیس که در طول پنج دهه گردآوری شده و به‌خوبی مجموعه‌سازی شده است، می‌تواند محل استناد، تحقیق، مطالعه و پژوهش‌های تخصصی در این حوزه قرار گیرد. ائلدار محمدزاده‌صدیق دراینباره معتقد است: «پدر مرحومم با عشق و علاقه‌ای که به کتاب و از طرفی فرهنگ و ادبیات مردم ایران و خطه آذربایجان ایران داشت، مجموعه‌سازی نفیسی را در این کتابخانه در راستای فرهنگ و ادبیات مردم آذربایجان ایران انجام داده است.» گفت‌وگوی کوتاهی را با وی دراینباره انجام دادیم:
طبق وصیت پدر مرحوم‌تان، کتابخانه تخصصی ایشان وقف عام شده است؟
بله، این موضوع به قدری برای پدرم مهم بود که ایشان در وصیت‌نامه کوتاهی که از خود به جای گذاشته، به این موضوع تاکید کرده است. پدرم در وصیت‌نامه‌اش دراینباره این‌گونه نوشته است: «کتابخانه‌ام را دست‌نخوره و عینا به کتابخانه ملی تبریز انتقال دهند و اگر به هر دلیلی این کار انجام نگرفت، به‌عنوان کتابخانه‌ای مستقل در یکی از نقاط کشورم، ایران مستقر سازند و در معرض استفاده محققان قرار دهند.»
شما در این‌باره چه اقدامی کردید؟
اولین اقدام، تماس با مسئولان کتابخانه ملی تبریز بود. ایشان تمایلی به دریافت کتابخانه به صورت یکجا و این‌که بخشی در کتابخانه ملی تبریز را به نام ایشان و کتاب‌های ایشان اختصاص دهند،نداشتند وحتی طبق تماس خصوصی به من گفتند که این‌گونه کتابخانه پدر شما ازبین خواهد رفت وبهتر است که این‌کار رانکنید! در ادامه، همان سال با مسئولان وقت اداره ارشاد شهر تبریز، سازمان تبلیغات اسلامی استان آذربایجان‌شرقی،شورای اسلامی شهر تبریز وشهردار تبریز دراینباره مکاتبه کردم تا کتابخانه‌ای به نام ایشان ایجاد کنند و کتاب‌ها به آنجا انتقال یابد که هنوز منتظر جواب هستم. همچنین در تهران اداره امور کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ضمن بازدید از کتابخانه، گزارش مفصلی تهیه کرده و در اختیار رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران قرار داد. معتقدم که بهتر است، این کتابخانه به زادگاه پدرم یعنی شهر تبریز انتقال یابد. ضمنا این کتابخانه در قالب یک مجموعه تخصصی و نه کتابخانه عمومی باشد. از همین روی، هنوز دراینباره نتیجه‌ای حاصل نشده است.
آیا در این مجموعه نسخ خطی و قدیمی نیز وجود دارد؟
کتابخانه پدر من یک کتابخانه معمولی نیست بلکه مجموعه‌ای است که بخشی ازآن جنبه موزه‌ای دارد. برای نمونه دراین مجموعه نشان (مدال) دوستی که ایشان از رئیس‌جمهور ازبکستان دریافت کرده یا مجموعه لباس‌های محلی که از کشورهای مختلف، ازجمله ازبکستان دریافت کرده، قرار دارد. بنابراین، این کتابخانه باید دارای آثار نفیس و موزه‌ای نیز باشد.
به نظر شما ایجاد کتابخانه تخصصی استاد دکتر حسین محمدزاده‌صدیق در شهر تبریز چه نتایجی به همراه خواهد داشت؟
این مجموعه تخصصی می‌تواند محل مراجعه محققان، پژوهشگران و زبان‌شناسان علاقه‌مند به ادبیات ترکی، فارسی و عربی در سراسر جهان باشد. این مجموعه می‌تواند به یک مرکز بین‌المللی کم‌نظیر در دنیا تبدیل شود تا دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته‌هایی نظیر ادبیات تطبیقی فارسی، ترکی و عربی می‌توانند به آن مراجعه و تحقیقات خود را کامل کنند.
الناز عباسیان - نویسنده و روزنامه‌نگار
این کتابخانه براساس تقسیم‌بندی که مرحوم حسین محمدزاده‌صدیق انجام داده است، از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
۱. فرهنگ لغات
۲. معارف اسلامی
۳. معارف شیعه
۴. ادیان الهی (یهودیت، مسیحیت، زرتشتی)
۵. اهل حق (یارستان)
۶. آذربایجان‌شناسی
۷. ادبیات کلاسیک منظوم و منثور
۸. ادبیات نمایشی
۹. ادبیات داستانی
۱۰. شعر نو
۱۱. دیوان اشعار
۱۲. سفرنامه، تاریخ ادبیات و تذکره
۱۳. موسیقی
۱۴. فلسفه
۱۵. عرفان
۱۶. امام خمینی
۱۷. شرح و نقد
۱۸. کتابشناسی نسخ خطی
۱۹. زبانشناسی و دستور زبان
۲۰. تاریخ (قدیم و جدید)
۲۱. تاریخ شفاهی و خاطرات
۲۲. سیاست
۲۳. مقالات
۲۴. مطبوعات
۲۵. روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها
۲۶. نشریات و مجلات
۲۷. کتاب‌های کتابخانه زرتشتر: این بخش، کتاب‌هایی است که استاد در سنین نوجوانی ممهور به شماره ثبت و نام زرتشتر (تخلص ایشان در دوره نوجوانی) کرده و اکنون در حدود ۵۰-۴۰ سال از آن زمان می‌گذرد.
۲۸. کتاب‌های تالیفی مرحوم حسین محمدزاده‌صدیق
یک کتابخانه تخصصی آذربایجان‌پژوهی
این کتابخانه تخصصی می‌تواندمحل مراجعه متخصصان وعلاقه‌مندان به مسائل زبانشناسی به‌ویژه علاقه‌مندان به آذربایجان‌شناسی یا رشته زبان و ادبیات ترکی باشد. این کتابخانه کامل و نفیس که در طول پنج دهه گردآوری شده و به‌خوبی مجموعه‌سازی شده است، می‌تواند محل استناد، تحقیق، مطالعه و پژوهش‌های تخصصی در این حوزه قرار گیرد. ائلدار محمدزاده‌صدیق دراینباره معتقد است: «پدر مرحومم با عشق و علاقه‌ای که به کتاب و از طرفی فرهنگ و ادبیات مردم ایران و خطه آذربایجان ایران داشت، مجموعه‌سازی نفیسی را در این کتابخانه در راستای فرهنگ و ادبیات مردم آذربایجان ایران انجام داده است.» گفت‌وگوی کوتاهی را با وی دراینباره انجام دادیم:
طبق وصیت پدر مرحوم‌تان، کتابخانه تخصصی ایشان وقف عام شده است؟
بله، این موضوع به قدری برای پدرم مهم بود که ایشان در وصیت‌نامه کوتاهی که از خود به جای گذاشته، به این موضوع تاکید کرده است. پدرم در وصیت‌نامه‌اش دراینباره این‌گونه نوشته است: «کتابخانه‌ام را دست‌نخوره و عینا به کتابخانه ملی تبریز انتقال دهند و اگر به هر دلیلی این کار انجام نگرفت، به‌عنوان کتابخانه‌ای مستقل در یکی از نقاط کشورم، ایران مستقر سازند و در معرض استفاده محققان قرار دهند.»
شما در این‌باره چه اقدامی کردید؟
اولین اقدام، تماس با مسئولان کتابخانه ملی تبریز بود. ایشان تمایلی به دریافت کتابخانه به صورت یکجا و این‌که بخشی در کتابخانه ملی تبریز را به نام ایشان و کتاب‌های ایشان اختصاص دهند،نداشتند وحتی طبق تماس خصوصی به من گفتند که این‌گونه کتابخانه پدر شما ازبین خواهد رفت وبهتر است که این‌کار رانکنید! در ادامه، همان سال با مسئولان وقت اداره ارشاد شهر تبریز، سازمان تبلیغات اسلامی استان آذربایجان‌شرقی،شورای اسلامی شهر تبریز وشهردار تبریز دراینباره مکاتبه کردم تا کتابخانه‌ای به نام ایشان ایجاد کنند و کتاب‌ها به آنجا انتقال یابد که هنوز منتظر جواب هستم. همچنین در تهران اداره امور کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ضمن بازدید از کتابخانه، گزارش مفصلی تهیه کرده و در اختیار رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران قرار داد. معتقدم که بهتر است، این کتابخانه به زادگاه پدرم یعنی شهر تبریز انتقال یابد. ضمنا این کتابخانه در قالب یک مجموعه تخصصی و نه کتابخانه عمومی باشد. از همین روی، هنوز دراینباره نتیجه‌ای حاصل نشده است.
آیا در این مجموعه نسخ خطی و قدیمی نیز وجود دارد؟
کتابخانه پدر من یک کتابخانه معمولی نیست بلکه مجموعه‌ای است که بخشی ازآن جنبه موزه‌ای دارد. برای نمونه دراین مجموعه نشان (مدال) دوستی که ایشان از رئیس‌جمهور ازبکستان دریافت کرده یا مجموعه لباس‌های محلی که از کشورهای مختلف، ازجمله ازبکستان دریافت کرده، قرار دارد. بنابراین، این کتابخانه باید دارای آثار نفیس و موزه‌ای نیز باشد.
به نظر شما ایجاد کتابخانه تخصصی استاد دکتر حسین محمدزاده‌صدیق در شهر تبریز چه نتایجی به همراه خواهد داشت؟
این مجموعه تخصصی می‌تواند محل مراجعه محققان، پژوهشگران و زبان‌شناسان علاقه‌مند به ادبیات ترکی، فارسی و عربی در سراسر جهان باشد. این مجموعه می‌تواند به یک مرکز بین‌المللی کم‌نظیر در دنیا تبدیل شود تا دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته‌هایی نظیر ادبیات تطبیقی فارسی، ترکی و عربی می‌توانند به آن مراجعه و تحقیقات خود را کامل کنند.
الناز عباسیان - نویسنده و روزنامه‌نگار
