وقتی سینما به زیارت می‌رود
بارگاه امام‌رضا(ع) میعادگاه هرکسی است که دوست دارد به قول سعدی «سنگ سراچه دل را به الماس آب دیده بشوید» و مهم نیست چقدر دل و تمام وجودت سنگین و پردرد باشد؛ زیارت که کنی سبکبال، آرام و با حالی خوب راهی خانه و کاشانه خود می‌شوی. تجربه همین حس زیبا و لذتبخش است که ما را وامی‌دارد به‌جای گفت‌وگو با غیر، با غریبی آشنا و همدل که فقط می‌شنود، رازهای مگو را در میان بگذاریم.
و باز تجربه همین حس است که مردم را از جنوب و شمال، شرق و غرب به‌سوی این میعادگاه زیبا، پر ابهت و روحانی جذب می‌کند. همین موضوع باعث می‌شود فیلمسازانی که ارتباطی عمیق با این بارگاه قدسی دارند، فیلم‌هایی بسازند که کرامت این امام بزرگوار را نسبت به مردم دردمند نشان دهد. در این فیلم‌ها، به طور معمول کراماتی مانند شفا، معجزه و اشتیاق برای زیارت به‌عنوان سوژه‌های اصلی مطرح می‌شوند. سوژه‌هایی که هرکدام دریچه و زاویه‌ای جدید را به روی مخاطب می‌گشایند و او را با خود همراه می‌کنند؛ اما اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که با توجه به هزینه‌های بالای فیلم‌سازی در دنیای امروز، حتی کوچک‌ترین قدم در این زمینه، اقیانوسی از هزینه‌های مختلف را پیش روی فیلمساز قرار می‌دهد. بیشتر فیلم‌هایی که با این محور و حال‌وهوا ساخته شده‌اند، به طور عمده از سوی سازمان‌های دولتی تأمین مالی می‌شوند و اگر بخش خصوصی بخواهد سرمایه‌گذاری کند، معمولا این سرمایه به شکل مشارکتی تامین می‌شود. به‌همین‌دلیل تعداد فیلم‌هایی که مرتبط با امام‌رضا(ع) است، شاید به 10 فیلم هم نرسد. با توجه به میلاد حضرت‌رضا(ع) بد نیست مروری داشته باشیم به فیلم‌هایی که با این محوریت ساخته شده است.
آبی روشن
متأخرترین فیلمی که در این زمینه ساخته شده «آبی‌روشن» به کارگردانی بابک خواجه‌پاشاست. منظور از آبی‌روشن درواقع فیروزه‌های کمیابی است که در معدن به کمک کارگران استخراج می‌شود. قصه آبی‌روشن در جاده می‌گذرد و درواقع یک ملودرام جاده‌ای و درباره کشف یک فیروزه کمیاب است که زندگی حاج‌یونس را به‌عنوان کارگزار معدن دچار مخاطره می‌کند. مهران احمدی، مهران غفوریان، سارا حاتمی، مرتضی امینی‌تبار و روح‌الله زمانی ازجمله بازیگران این فیلم هستند. همان‌گونه که قبلا هم اشاره کردیم سرمایه‌گذار این فیلم به شکل مشترک سازمان اوج و بنیاد سینمایی فارابی است.
شب
این فیلم نخستین قسمت از سه‌گانه رسول صدرعاملی با حال‌وهوایی امام‌رضایی(ع) است که سال 86 ساخته شد. «شب» بر اساس طرحی از اصغر فرهادی است و امین حیایی و زنده‌یادان عزت‌الله انتظامی و خسرو شکیبایی در آن بازی می‌کنند. قصه این فیلم درباره گروهبانی جوان، به‌نام محسن، اهل مازندران است که برای تحویل مجرمی سابقه‌دار به نام دکتر پرویز به زندان نهبندان، به علت مهیا نبودن شرایط سفر مجبور می‌شود به همراه مجرم و دستبند، شبی را در مشهد بگذراند و ... .
هرشب تنهایی
این دومین فیلم رسول صدرعاملی درباره امام‌رضا(ع) است که سال 86 تولید و سال 88 اکران شد و رتبه نوزدهم جذب مخاطب را به‌دست‌آورد. بازیگران اصلی این فیلم لیلا حاتمی و حامد بهداد هستند. داستان «هر شب تنهایی» درباره عطیه، نویسنده و مجری برنامه‌ای خانوادگی در رادیوست که هر روز به شنوندگان برای بهبود زندگی زناشویی و داشتن رابطه بهتر با همسرشان راهکار ارائه می‌دهد. عطیه، بیمار است و دکترها به او گفته‌اند تنها چهار ماه دیگر زنده می‌ماند و دو ماه هم از این چهار ماه گذشته و راضی به عمل جراحی هم نمی‌شود. به پیشنهاد همسرش، آنها برای زیارت به شهر مشهد می‌روند.
در انتظار معجزه
«در انتظارمعجزه» سال ۱۳۸۸ساخته شد وداستان امیر و مهرانه،زن و شوهری است که نمی‌توانندیکدیگر راتحمل کنند. ازدواج سه سال پیش آنهااشتباه بوده وزندگی‌شان تبدیل به جهنم شده است،اما ناگزیرندیک شبانه‌روز کنارهم بمانندوتحمل کنند.
بدون قرار قبلی
«بدون قرار قبلی» به کارگردانی بهروز شعیبی و تهیه‌کنندگی محمود بابایی در سال ۱۴۰۰ ساخته شده است. این فیلم ششمین اثر بلند شعیبی در مقام کارگردان است و فیلمنامه آن توسط فرهاد توحیدی و مهدی تراب‌بیگی بر اساس یکی از داستان‌های مصطفی مستور نگاشته شده است. گروه بازیگران آن عبارتند از: مصطفی زمانی، الهام کردا، صابر ابر و ... .
کیمیا
«کیمیا» به کارگردانی احمدرضا درویش سال ۱۴۰۱ در نظرسنجی ماهنامه فیلم به‌عنوان یکی از 10 فیلم برتر جنگی تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است. خسرو شکیبایی، بیتا فرهی، رضا کیانیان، زهرا اویسی و ... ازجمله بازیگران این فیلم هستند. قصه کیمیا درباره جنگ و تبعات آن است.در آغاز جنگ ایران و عراق، همسر رضا باید وضع‌حمل کند. رضا او را به بیمارستان می‌رساند، اما خود به اسارت دشمن درمی‌آید. همسر رضا حین عمل جراحی می‌میرد و شکوه به‌عنوان جراح، فرزند رضا را نجات می‌دهد. پس از گذشت 9 سال، وقتی رضا از اسارت آزاد می‌شود، پی می‌برد که همه اعضای خانواده‌اش را از دست داده و در جست‌وجوی تنها بازمانده خود، فرزندش کیمیا در مشهد است.
دعوت‌نامه
مهرداد فرید سال ۹۵، «دعوت‌نامه» را جلوی دوربین برد. این فیلم در ادامه دیگر آثار اخیر با محوریت امام‌رضا(ع) است و به نقش معنویت در زندگی‌های امروزی اشاره دارد.دعوت‌نامه، روایت زندگی شخص درمانده‌ای است که در مشهد زندگی می‌کند و کارش این است که از زائران حرم امام‌رضا(ع) دزدی کند و از این راه زندگی بگذراند. حمیدرضا آذرنگ، میترا حجار و شقایق فراهانی ازجمله بازیگران این فیلم هستند.
بیا از گذشته حرف بزنیم
حمید نعمت‌الله نیز در سوژه این فیلم سهم دارد. این کارگردان سال ۸۷، تله‌فیلم «بیا از گذشته حرف بزنیم» را جلوی دوربین برد. تله‌فیلم محبوبی که به‌واسطه استقبال مخاطبان، به قسمت دوم نیز رسید. این تله‌فیلم در پنجمین جشنواره فیلم رضوی، عنوان بهترین فیلم، فیلمنامه و کارگردانی را از آن خود کرد و در پخش تلویزیونی نیز با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد. ثریا قاسمی، مهین شهابی، پوراندخت مهیمن، آزیتا لاچینی و فریده سپاه‌منصور، بازیگران این کار هستند.این تله‌فیلم، داستان سه زن سالمند است که به قصد زیارت و سیاحت، عازم شهر مشهد می‌شوند و در آنجا اتفاقاتی برای آنها روی می‌دهد که ... .
بچه‌زرنگ
در سال‌های اخیر انیمیشن ایران به لحاظ فنی و تکنیکی پیشرفت خوبی داشته و حتی قابل رقابت با انیمیشن‌های اروپایی است و در بازارهای جهانی خریدار خوبی داشته است. یکی از انیمیشن‌هایی که پایان قصه‌اش به حرم امام‌رضا(ع) گره می‌خورد، «بچه‌زرنگ» به کارگردانی بهنود نکویی و تهیه‌کنندگی حامد جعفری است. داستان این انیمیشن درباره محسن رحمتی، پسربچه‌ای است که عاشق ابرقهرمان‌های فیلم‌هاست و همیشه تلاش می‌کند تا با وسایل ابرقهرمانی‌اش به هرکس و هر چیزی کمک کند. اما در یک اتفاق نادر، محسن با ببری مواجه می‌شود که از گونه حیوانات منقرض‌شده ایران (ببر مازندران) است و تصمیم می‌گیرد تا به آن حیوان هم کمک کرده و او را به زادگاهش، مازندران بازگرداند.
یا ضامن آهو
یکی دیگر از قالب‌هایی که فیلمسازان با استفاده از آن ارادت خود را به امام‌رضا(ع) نشان دادند، مستند است. فیلم‌های مستند بی‌شماری درباره امام‌رضا(ع) ساخته شده ومابه شناخته‌شده‌ترین مستند یعنی«یا ضامن آهو»دراین رابطه اشاره می‌کنیم که ساخته پرویزکیمیاوی است.کیمیاوی دراین مستندبه رازونیازهای زائران حرم مطهررضوی وآداب زیارت درحرم می‌پردازد.
رضای رضوان
«رضای رضوان» ساخته مجید مجیدی یکی از معروف‌ترین مستندهای ساخته‌شده با موضوع زائران و خادمان بارگاه ملکوتی امام‌رضا(ع) است. عشق کفش‌‌داران حرم مطهر امام‌رضا(ع) در خدمت‌رسانی به زوار و شرح لذت آن از زبان خودشان و همچنین عشقی که زوار به این امام دارند، در این مستند تصویر شده است.
مهد خورشید
مستند «مهد خورشید» در چهار بخش داستانی، رخدادها و اتفاقات مهم شهر توس و مشهد را از زمان پیش از هجرت تاریخی امام‌رضا(ع) از مدینه به مرو و ورود به مشهد تا عصر حاضر به نمایش می‌گذارد. تهیه محتوای این مستند ۱۶دقیقه‌ای با تایید گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد همراه بود و بیش از شش ماه به طول انجامید. تولید این مستند از طریق مراجعه به اداره اسناد آستان قدس رضوی، آرشیو صداوسیمای خراسان‌رضوی، مرکز اسناد دانشگاه فردوسی و سایر منابع و مراجع موثق انجام شد.
در این بهشت بی‌پایان
«در این بهشت بی‌پایان»، روایتی متفاوت از گنجینه هنری سترگ حرم مطهر رضوی، معنویت بی‌پایان و خدمت خادمان هنرمند این آستان مقدس است. این فیلم مستند علاوه بر انتقال حس معنوی فضای حرم مطهر، روایتگر ثبت تاریخی گوشه‌ای از اقدامات بزرگ بازپیرایی و مرمت فاخر حرم مطهر حضرت‌رضا(ع) در دوران توقف موقت زائران در این آستان ملکوتی از زبان شیخ‌بهایی در اثری زیبا و هنری است.
مطبخ معموره
«مطبخ معموره» ساخته سیدمرتضی جذاب، درباره «مهمانسرای حضرتی» در حرم امام‌رضا(ع) است و با نگاهی به تاریخچه ۵۰۰ ساله این مکان، به چگونگی اداره، طبخ غذا و فرآیندهای پذیرایی می‌پردازد.
نسرین بختیاری - گروه فرهنگ
آبی روشن
متأخرترین فیلمی که در این زمینه ساخته شده «آبی‌روشن» به کارگردانی بابک خواجه‌پاشاست. منظور از آبی‌روشن درواقع فیروزه‌های کمیابی است که در معدن به کمک کارگران استخراج می‌شود. قصه آبی‌روشن در جاده می‌گذرد و درواقع یک ملودرام جاده‌ای و درباره کشف یک فیروزه کمیاب است که زندگی حاج‌یونس را به‌عنوان کارگزار معدن دچار مخاطره می‌کند. مهران احمدی، مهران غفوریان، سارا حاتمی، مرتضی امینی‌تبار و روح‌الله زمانی ازجمله بازیگران این فیلم هستند. همان‌گونه که قبلا هم اشاره کردیم سرمایه‌گذار این فیلم به شکل مشترک سازمان اوج و بنیاد سینمایی فارابی است.
شب
این فیلم نخستین قسمت از سه‌گانه رسول صدرعاملی با حال‌وهوایی امام‌رضایی(ع) است که سال 86 ساخته شد. «شب» بر اساس طرحی از اصغر فرهادی است و امین حیایی و زنده‌یادان عزت‌الله انتظامی و خسرو شکیبایی در آن بازی می‌کنند. قصه این فیلم درباره گروهبانی جوان، به‌نام محسن، اهل مازندران است که برای تحویل مجرمی سابقه‌دار به نام دکتر پرویز به زندان نهبندان، به علت مهیا نبودن شرایط سفر مجبور می‌شود به همراه مجرم و دستبند، شبی را در مشهد بگذراند و ... .
هرشب تنهایی
این دومین فیلم رسول صدرعاملی درباره امام‌رضا(ع) است که سال 86 تولید و سال 88 اکران شد و رتبه نوزدهم جذب مخاطب را به‌دست‌آورد. بازیگران اصلی این فیلم لیلا حاتمی و حامد بهداد هستند. داستان «هر شب تنهایی» درباره عطیه، نویسنده و مجری برنامه‌ای خانوادگی در رادیوست که هر روز به شنوندگان برای بهبود زندگی زناشویی و داشتن رابطه بهتر با همسرشان راهکار ارائه می‌دهد. عطیه، بیمار است و دکترها به او گفته‌اند تنها چهار ماه دیگر زنده می‌ماند و دو ماه هم از این چهار ماه گذشته و راضی به عمل جراحی هم نمی‌شود. به پیشنهاد همسرش، آنها برای زیارت به شهر مشهد می‌روند.
در انتظار معجزه
«در انتظارمعجزه» سال ۱۳۸۸ساخته شد وداستان امیر و مهرانه،زن و شوهری است که نمی‌توانندیکدیگر راتحمل کنند. ازدواج سه سال پیش آنهااشتباه بوده وزندگی‌شان تبدیل به جهنم شده است،اما ناگزیرندیک شبانه‌روز کنارهم بمانندوتحمل کنند.
بدون قرار قبلی
«بدون قرار قبلی» به کارگردانی بهروز شعیبی و تهیه‌کنندگی محمود بابایی در سال ۱۴۰۰ ساخته شده است. این فیلم ششمین اثر بلند شعیبی در مقام کارگردان است و فیلمنامه آن توسط فرهاد توحیدی و مهدی تراب‌بیگی بر اساس یکی از داستان‌های مصطفی مستور نگاشته شده است. گروه بازیگران آن عبارتند از: مصطفی زمانی، الهام کردا، صابر ابر و ... .
کیمیا
«کیمیا» به کارگردانی احمدرضا درویش سال ۱۴۰۱ در نظرسنجی ماهنامه فیلم به‌عنوان یکی از 10 فیلم برتر جنگی تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است. خسرو شکیبایی، بیتا فرهی، رضا کیانیان، زهرا اویسی و ... ازجمله بازیگران این فیلم هستند. قصه کیمیا درباره جنگ و تبعات آن است.در آغاز جنگ ایران و عراق، همسر رضا باید وضع‌حمل کند. رضا او را به بیمارستان می‌رساند، اما خود به اسارت دشمن درمی‌آید. همسر رضا حین عمل جراحی می‌میرد و شکوه به‌عنوان جراح، فرزند رضا را نجات می‌دهد. پس از گذشت 9 سال، وقتی رضا از اسارت آزاد می‌شود، پی می‌برد که همه اعضای خانواده‌اش را از دست داده و در جست‌وجوی تنها بازمانده خود، فرزندش کیمیا در مشهد است.
دعوت‌نامه
مهرداد فرید سال ۹۵، «دعوت‌نامه» را جلوی دوربین برد. این فیلم در ادامه دیگر آثار اخیر با محوریت امام‌رضا(ع) است و به نقش معنویت در زندگی‌های امروزی اشاره دارد.دعوت‌نامه، روایت زندگی شخص درمانده‌ای است که در مشهد زندگی می‌کند و کارش این است که از زائران حرم امام‌رضا(ع) دزدی کند و از این راه زندگی بگذراند. حمیدرضا آذرنگ، میترا حجار و شقایق فراهانی ازجمله بازیگران این فیلم هستند.
بیا از گذشته حرف بزنیم
حمید نعمت‌الله نیز در سوژه این فیلم سهم دارد. این کارگردان سال ۸۷، تله‌فیلم «بیا از گذشته حرف بزنیم» را جلوی دوربین برد. تله‌فیلم محبوبی که به‌واسطه استقبال مخاطبان، به قسمت دوم نیز رسید. این تله‌فیلم در پنجمین جشنواره فیلم رضوی، عنوان بهترین فیلم، فیلمنامه و کارگردانی را از آن خود کرد و در پخش تلویزیونی نیز با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد. ثریا قاسمی، مهین شهابی، پوراندخت مهیمن، آزیتا لاچینی و فریده سپاه‌منصور، بازیگران این کار هستند.این تله‌فیلم، داستان سه زن سالمند است که به قصد زیارت و سیاحت، عازم شهر مشهد می‌شوند و در آنجا اتفاقاتی برای آنها روی می‌دهد که ... .
بچه‌زرنگ
در سال‌های اخیر انیمیشن ایران به لحاظ فنی و تکنیکی پیشرفت خوبی داشته و حتی قابل رقابت با انیمیشن‌های اروپایی است و در بازارهای جهانی خریدار خوبی داشته است. یکی از انیمیشن‌هایی که پایان قصه‌اش به حرم امام‌رضا(ع) گره می‌خورد، «بچه‌زرنگ» به کارگردانی بهنود نکویی و تهیه‌کنندگی حامد جعفری است. داستان این انیمیشن درباره محسن رحمتی، پسربچه‌ای است که عاشق ابرقهرمان‌های فیلم‌هاست و همیشه تلاش می‌کند تا با وسایل ابرقهرمانی‌اش به هرکس و هر چیزی کمک کند. اما در یک اتفاق نادر، محسن با ببری مواجه می‌شود که از گونه حیوانات منقرض‌شده ایران (ببر مازندران) است و تصمیم می‌گیرد تا به آن حیوان هم کمک کرده و او را به زادگاهش، مازندران بازگرداند.
یا ضامن آهو
یکی دیگر از قالب‌هایی که فیلمسازان با استفاده از آن ارادت خود را به امام‌رضا(ع) نشان دادند، مستند است. فیلم‌های مستند بی‌شماری درباره امام‌رضا(ع) ساخته شده ومابه شناخته‌شده‌ترین مستند یعنی«یا ضامن آهو»دراین رابطه اشاره می‌کنیم که ساخته پرویزکیمیاوی است.کیمیاوی دراین مستندبه رازونیازهای زائران حرم مطهررضوی وآداب زیارت درحرم می‌پردازد.
رضای رضوان
«رضای رضوان» ساخته مجید مجیدی یکی از معروف‌ترین مستندهای ساخته‌شده با موضوع زائران و خادمان بارگاه ملکوتی امام‌رضا(ع) است. عشق کفش‌‌داران حرم مطهر امام‌رضا(ع) در خدمت‌رسانی به زوار و شرح لذت آن از زبان خودشان و همچنین عشقی که زوار به این امام دارند، در این مستند تصویر شده است.
مهد خورشید
مستند «مهد خورشید» در چهار بخش داستانی، رخدادها و اتفاقات مهم شهر توس و مشهد را از زمان پیش از هجرت تاریخی امام‌رضا(ع) از مدینه به مرو و ورود به مشهد تا عصر حاضر به نمایش می‌گذارد. تهیه محتوای این مستند ۱۶دقیقه‌ای با تایید گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد همراه بود و بیش از شش ماه به طول انجامید. تولید این مستند از طریق مراجعه به اداره اسناد آستان قدس رضوی، آرشیو صداوسیمای خراسان‌رضوی، مرکز اسناد دانشگاه فردوسی و سایر منابع و مراجع موثق انجام شد.
در این بهشت بی‌پایان
«در این بهشت بی‌پایان»، روایتی متفاوت از گنجینه هنری سترگ حرم مطهر رضوی، معنویت بی‌پایان و خدمت خادمان هنرمند این آستان مقدس است. این فیلم مستند علاوه بر انتقال حس معنوی فضای حرم مطهر، روایتگر ثبت تاریخی گوشه‌ای از اقدامات بزرگ بازپیرایی و مرمت فاخر حرم مطهر حضرت‌رضا(ع) در دوران توقف موقت زائران در این آستان ملکوتی از زبان شیخ‌بهایی در اثری زیبا و هنری است.
مطبخ معموره
«مطبخ معموره» ساخته سیدمرتضی جذاب، درباره «مهمانسرای حضرتی» در حرم امام‌رضا(ع) است و با نگاهی به تاریخچه ۵۰۰ ساله این مکان، به چگونگی اداره، طبخ غذا و فرآیندهای پذیرایی می‌پردازد.
نسرین بختیاری - گروه فرهنگ
