«جام‌جم»آخرین وضعیت درآمدهای مالیاتی در شش ماه ابتدایی سال 1403 را بررسی می‌کند
رمز پایداری درآمدهای مالیاتی
کارایی نظام مالیاتی کشور در وهله نخست با متر و معیار درآمدهایی که به‌صورت عادلانه و مطابق قوانین برای بودجه کشور وصول می‌کند ارزیابی و سنجیده می‌شود. وصول درآمدهای مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در سال‌های اخیر با جهش قابل‌ملاحظه‌ای همراه بوده است.
این سازمان توانسته به‌طور متوالی درسال‌های اخیر رکوردهای بی‌سابقه‌ای در تاریخ وصول این درآمدها ثبت کند.به‌عنوان‌مثال، برای نخستین‌بار،نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی درسال1402به 7.7درصد رسید.همچنین،نسبت مالیات به هزینه‌های جاری دولت نیز برای اولین‌باردرسال1402 به 55.7درصدونسبت مالیات به منابع بودجه عمومی به41.4درصد افزایش یافته است. اماسازمان امورمالیاتی درنیمه نخست سال1403به لحاظ وصول درآمدهای مالیاتی چه‌عملکردی برای کشورداشته است؟
درآمدهای مالیاتی در نیمه نخست سال 1403 بالغ بر 512هزار و 659میلیارد تومان برآورد شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (حدود 344هزارمیلیارد تومان) رشد 49 درصدی را تجربه کرده و تحقق 86درصدی اهداف بودجه را به دنبال داشته است. بر این اساس از مجموع درآمدهای مالیاتی سال‌جاری، بیش از 360هزارمیلیارد تومان (معادل 70 درصد) از محل مالیات‌های مستقیم بوده که رشد 60 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد و 103درصد مصوب بودجه را محقق کرده است. همچنین در شش‌ماهه ابتدایی سال‌جاری، بیش از 152هزارمیلیارد تومان (معادل 30درصد) از محل مالیات بر کالاها و خدمات (مالیات بر ارزش‌افزوده) وصول شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 28درصدی را نشان می‌دهد که با تحقق 58درصدی مصوب بودجه همراه است.
رشد درآمدهای مالیاتی
بر اساس آخرین آمار سازمان امور مالیاتی کشور، در بخش اشخاص حقوقی، بیش از 247هزارمیلیارد تومان مالیات وصول شده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 71درصد رشد و 106 درصد تحقق بودجه مصوب را نشان می‌دهد. همچنین سهم این مالیات از کل مالیات‌های وصولی 48درصد است. مالیات بر درآمدها نیز بالغ بر صدهزارمیلیارد تومان بوده که رشد 52درصدی نسبت به سال گذشته و تحقق 106درصدی بودجه مصوب را به همراه دارد. این نوع مالیات سهم 20درصدی از کل مالیات‌های وصولی را به خود اختصاص داده است.در همین بازه زمانی، نزدیک به 11هزارمیلیارد تومان از بخش مالیات بر ثروت به خزانه واریز شده که نشان‌دهنده رشد منفی 16درصد و تحقق 59 درصدی بودجه مصوب این بخش است. سهم این مالیات از کل مالیات‌های وصولی تنها 2درصد است. همچنین مالیات مشاغل 7درصد از کل وصولی را به خود اختصاص داده و معادل حدود 34هزارمیلیارد تومان است که نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد 30درصدی را نشان می‌دهد و تحقق این مالیات نسبت به بودجه مصوب 86درصد بوده است. علاوهبراین، سهم مالیات حقوق کارکنان بخش خصوصی و عمومی 12درصد از کل وصولی و رقم آن نزدیک به 61هزارمیلیارد تومان است.براساس آمار فوق از 512هزارمیلیارد تومان مجموع درآمدهای مالیاتی وصولی در نیمه نخست سال‌جاری، 254هزارمیلیارد آن از استان‌های سراسر کشور وصول شده است. در این بین استان اصفهان با وصول نزدیک به 33هزارمیلیارد تومان بیشترین درآمد مالیاتی و استان کهگیلویه‌وبویراحمد با وصول بیش از 858میلیارد تومان کمترین درآمد مالیاتی را به خود اختصاص داده‌اند. سهم وصولی اداره کل امور مالیاتی مؤدیان بزرگ در تهران نیز که وصول مالیات از بزرگ‌ترین اشخاص حقوقی را بر عهده دارد حدود 165هزار میلیارد تومان بوده است. دیگر ادارات کل امور مالیاتی در تهران نیز در مجموع نزدیک به 95هزارمیلیارد تومان مالیات وصول کرده‌اند.
شناسایی مودیان جدید
این میزان درآمدهای مالیاتی در نیمه نخست سال1403در حالی محقق شده است که هیچ نوع فشار و بار مالیاتی مضاعفی را بر مؤدیان تحمیل نکرده و عمدتا از طرقی همچون شناسایی مؤدیان جدید، کشف فرارهای مالیاتی بزرگ و قابل‌توجه در سراسر کشور و اجرای پایه‌های جدید مالیاتی همچون مالیات بر خانه‌ها و خودروهای لوکس و گران‌قیمت حاصل شده است.
به‌علاوه، می‌توان گفت که وصول این میزان درآمد مالیاتی در سال‌جاری همزمان با ارائه تسهیلاتی به مؤدیان صورت گرفته است. برخی از این تسهیلات برای نخستین بار در نظام مالیاتی کشور معرفی شده‌اند. به‌طور مثال، فرآیند صدور و ابلاغ اوراق قطعی برای صاحبان مشاغل در سال‌جاری ظرف یک ماه به پایان رسید، درحالی‌که در سال‌های گذشته این فرآیند معمولا دست‌کم شش ماه تا یک سال زمان می‌برد.
محمدهادی سبحانیان، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور در این رابطه می‌گوید: تسریع و تسهیل امور مالیاتی مؤدیان هم موجب اعتمادسازی و همراهی بیشتر آنان با نظام مالیاتی می‌شودوهم زمینه افزایش پیش‌بینی‌پذیری مالیاتی برای فعالان اقتصادی را فراهم می‌سازد.
امسال، ۷۲ درصد از اصناف مالیات مقطوع صفر و حدود ۱۵درصد از آنها مالیاتی کمتر از ۲۰میلیون تومان پرداخت کردند. همچنین در سال‌جاری، بیش از هشت‌میلیون نفر از صاحبان مشاغل از تسهیلات فراهم‌شده بر اساس تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم استفاده کردند که این اقدام، گامی مهم در راستای بهبود سیستم مالیات‌ستانی در کشور به‌شمار می‌آید. این افراد بر اساس تبصره مذکور می‌توانستند مالیات خود را به‌صورت مقطوع پرداخت کرده و نیازی به ارائه اظهارنامه، نگهداری اسناد و مدارک، و تکمیل جداول درآمد و هزینه نداشتند. علاوهبراین، با استفاده از این نوع تسهیلات، مالیات مؤدی بدون نیاز به رسیدگی مأموران مالیاتی قطعی و قابل پرداخت شد. شایان ذکر است که شرط برخورداری از این تسهیلات، مجموع فروش کالا و ارائه خدمات صاحبان مشاغل به میزان کمتر از۱۸میلیارد تومان در سال بود. برای نخستین بار در تاریخ نظام مالیاتی کشور، این سازمان مشوقی برای افرادی که بیش از 18میلیارد تومان درآمد دارند، ارائه کرد که امکان استفاده از اظهارنامه برآوردی یا پیش‌فرض را فراهم می‌کرد. بدین ترتیب، اصناف می‌توانستند در صورت انتخاب این نوع اظهارنامه مبتنی بر داده، به عنوان مؤدی کم‌ریسک شناخته شوند و اظهارنامه آنها بدون نیاز به رسیدگی توسط مأموران مالیاتی، مورد پذیرش قرار گیرد.
گذر از نظام سنتی
بدیهی است که علی‌رغم وجود مزایا، مشوق‌ها و تسهیلات فوق،نظام مالیاتی نیز مانند هرنظام دیگری که درحال گذار از ساختار سنتی به ساختار هوشمند و داده‌محور است، ایرادات و ضعف‌هایی نیز دارد.حل‌وفصل عمده این مشکلات در پیوند تنگاتنگ با اطلاعات و داده‌های سایر ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی است. بنابراین، ضروری است که با همکاری وتعامل نزدیک و مستمر این ارگان‌ها با سازمان امور مالیاتی، اطلاعات و داده‌های مذکور در اختیار این سازمان قرار گیرد.
به گفته رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور، اصلاح نظام مالیاتی و رفع گلوگاه‌های آن یک کار حاکمیتی است که انجام آن تنها بر عهده سازمان امور مالیاتی کشور نیست و لازم است سایر نهادها و دستگاه‌ها ازجمله اتاق اصناف، دیوان عدالت اداری، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، وزارت راه‌‌وشهرسازی و دیگر نهادها برای اصلاح آن پای کاربیایند و سازمان امور مالیاتی را از مسیرهای پرپیچ‌وخمی که دارد به سلامت عبور دهند تا همه از مزایای آن منتفع شوند.
امین محمودی - گروه اقتصاد
درآمدهای مالیاتی در نیمه نخست سال 1403 بالغ بر 512هزار و 659میلیارد تومان برآورد شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (حدود 344هزارمیلیارد تومان) رشد 49 درصدی را تجربه کرده و تحقق 86درصدی اهداف بودجه را به دنبال داشته است. بر این اساس از مجموع درآمدهای مالیاتی سال‌جاری، بیش از 360هزارمیلیارد تومان (معادل 70 درصد) از محل مالیات‌های مستقیم بوده که رشد 60 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد و 103درصد مصوب بودجه را محقق کرده است. همچنین در شش‌ماهه ابتدایی سال‌جاری، بیش از 152هزارمیلیارد تومان (معادل 30درصد) از محل مالیات بر کالاها و خدمات (مالیات بر ارزش‌افزوده) وصول شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 28درصدی را نشان می‌دهد که با تحقق 58درصدی مصوب بودجه همراه است.
رشد درآمدهای مالیاتی
بر اساس آخرین آمار سازمان امور مالیاتی کشور، در بخش اشخاص حقوقی، بیش از 247هزارمیلیارد تومان مالیات وصول شده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 71درصد رشد و 106 درصد تحقق بودجه مصوب را نشان می‌دهد. همچنین سهم این مالیات از کل مالیات‌های وصولی 48درصد است. مالیات بر درآمدها نیز بالغ بر صدهزارمیلیارد تومان بوده که رشد 52درصدی نسبت به سال گذشته و تحقق 106درصدی بودجه مصوب را به همراه دارد. این نوع مالیات سهم 20درصدی از کل مالیات‌های وصولی را به خود اختصاص داده است.در همین بازه زمانی، نزدیک به 11هزارمیلیارد تومان از بخش مالیات بر ثروت به خزانه واریز شده که نشان‌دهنده رشد منفی 16درصد و تحقق 59 درصدی بودجه مصوب این بخش است. سهم این مالیات از کل مالیات‌های وصولی تنها 2درصد است. همچنین مالیات مشاغل 7درصد از کل وصولی را به خود اختصاص داده و معادل حدود 34هزارمیلیارد تومان است که نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد 30درصدی را نشان می‌دهد و تحقق این مالیات نسبت به بودجه مصوب 86درصد بوده است. علاوهبراین، سهم مالیات حقوق کارکنان بخش خصوصی و عمومی 12درصد از کل وصولی و رقم آن نزدیک به 61هزارمیلیارد تومان است.براساس آمار فوق از 512هزارمیلیارد تومان مجموع درآمدهای مالیاتی وصولی در نیمه نخست سال‌جاری، 254هزارمیلیارد آن از استان‌های سراسر کشور وصول شده است. در این بین استان اصفهان با وصول نزدیک به 33هزارمیلیارد تومان بیشترین درآمد مالیاتی و استان کهگیلویه‌وبویراحمد با وصول بیش از 858میلیارد تومان کمترین درآمد مالیاتی را به خود اختصاص داده‌اند. سهم وصولی اداره کل امور مالیاتی مؤدیان بزرگ در تهران نیز که وصول مالیات از بزرگ‌ترین اشخاص حقوقی را بر عهده دارد حدود 165هزار میلیارد تومان بوده است. دیگر ادارات کل امور مالیاتی در تهران نیز در مجموع نزدیک به 95هزارمیلیارد تومان مالیات وصول کرده‌اند.
شناسایی مودیان جدید
این میزان درآمدهای مالیاتی در نیمه نخست سال1403در حالی محقق شده است که هیچ نوع فشار و بار مالیاتی مضاعفی را بر مؤدیان تحمیل نکرده و عمدتا از طرقی همچون شناسایی مؤدیان جدید، کشف فرارهای مالیاتی بزرگ و قابل‌توجه در سراسر کشور و اجرای پایه‌های جدید مالیاتی همچون مالیات بر خانه‌ها و خودروهای لوکس و گران‌قیمت حاصل شده است.
به‌علاوه، می‌توان گفت که وصول این میزان درآمد مالیاتی در سال‌جاری همزمان با ارائه تسهیلاتی به مؤدیان صورت گرفته است. برخی از این تسهیلات برای نخستین بار در نظام مالیاتی کشور معرفی شده‌اند. به‌طور مثال، فرآیند صدور و ابلاغ اوراق قطعی برای صاحبان مشاغل در سال‌جاری ظرف یک ماه به پایان رسید، درحالی‌که در سال‌های گذشته این فرآیند معمولا دست‌کم شش ماه تا یک سال زمان می‌برد.
محمدهادی سبحانیان، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور در این رابطه می‌گوید: تسریع و تسهیل امور مالیاتی مؤدیان هم موجب اعتمادسازی و همراهی بیشتر آنان با نظام مالیاتی می‌شودوهم زمینه افزایش پیش‌بینی‌پذیری مالیاتی برای فعالان اقتصادی را فراهم می‌سازد.
امسال، ۷۲ درصد از اصناف مالیات مقطوع صفر و حدود ۱۵درصد از آنها مالیاتی کمتر از ۲۰میلیون تومان پرداخت کردند. همچنین در سال‌جاری، بیش از هشت‌میلیون نفر از صاحبان مشاغل از تسهیلات فراهم‌شده بر اساس تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم استفاده کردند که این اقدام، گامی مهم در راستای بهبود سیستم مالیات‌ستانی در کشور به‌شمار می‌آید. این افراد بر اساس تبصره مذکور می‌توانستند مالیات خود را به‌صورت مقطوع پرداخت کرده و نیازی به ارائه اظهارنامه، نگهداری اسناد و مدارک، و تکمیل جداول درآمد و هزینه نداشتند. علاوهبراین، با استفاده از این نوع تسهیلات، مالیات مؤدی بدون نیاز به رسیدگی مأموران مالیاتی قطعی و قابل پرداخت شد. شایان ذکر است که شرط برخورداری از این تسهیلات، مجموع فروش کالا و ارائه خدمات صاحبان مشاغل به میزان کمتر از۱۸میلیارد تومان در سال بود. برای نخستین بار در تاریخ نظام مالیاتی کشور، این سازمان مشوقی برای افرادی که بیش از 18میلیارد تومان درآمد دارند، ارائه کرد که امکان استفاده از اظهارنامه برآوردی یا پیش‌فرض را فراهم می‌کرد. بدین ترتیب، اصناف می‌توانستند در صورت انتخاب این نوع اظهارنامه مبتنی بر داده، به عنوان مؤدی کم‌ریسک شناخته شوند و اظهارنامه آنها بدون نیاز به رسیدگی توسط مأموران مالیاتی، مورد پذیرش قرار گیرد.
گذر از نظام سنتی
بدیهی است که علی‌رغم وجود مزایا، مشوق‌ها و تسهیلات فوق،نظام مالیاتی نیز مانند هرنظام دیگری که درحال گذار از ساختار سنتی به ساختار هوشمند و داده‌محور است، ایرادات و ضعف‌هایی نیز دارد.حل‌وفصل عمده این مشکلات در پیوند تنگاتنگ با اطلاعات و داده‌های سایر ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی است. بنابراین، ضروری است که با همکاری وتعامل نزدیک و مستمر این ارگان‌ها با سازمان امور مالیاتی، اطلاعات و داده‌های مذکور در اختیار این سازمان قرار گیرد.
به گفته رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور، اصلاح نظام مالیاتی و رفع گلوگاه‌های آن یک کار حاکمیتی است که انجام آن تنها بر عهده سازمان امور مالیاتی کشور نیست و لازم است سایر نهادها و دستگاه‌ها ازجمله اتاق اصناف، دیوان عدالت اداری، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، وزارت راه‌‌وشهرسازی و دیگر نهادها برای اصلاح آن پای کاربیایند و سازمان امور مالیاتی را از مسیرهای پرپیچ‌وخمی که دارد به سلامت عبور دهند تا همه از مزایای آن منتفع شوند.
امین محمودی - گروه اقتصاد
