چالش‌های خرما از تولید تا صادرات
سطح زیر کشت خرما در ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵۰هزار هکتار بوده است که نسبت به سال ۱۹۶۱ رشد دوبرابری داشته است. بااین‌حال، عملکرد خرما در ایران به‌طور متوسط ۴/۵ تن در هکتار است که در مقایسه با کشورهایی مانند مصر که عملکردی حدود ۳۳تن در هکتار دارند، بسیار پایین است. این تفاوت نشان‌دهنده نیاز به بهبود روش‌های کشت و استفاده از فناوری‌های نوین در تولید خرماست.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های تولید خرما در ایران، خرده‌مالکی و مدیریت ناکارآمد هزینه‌های تولید است. بسیاری از باغات خرما در ایران به‌صورت سنتی و با مدیریت خرده‌مالکان اداره می‌شوند که این موضوع به افزایش قیمت تمام‌شده محصول و کاهش رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی منجر می‌شود.
استفاده از روش‌های سنتی و کمبود مکانیزاسیون در باغات از دیگر چالش‌های مهم این صنعت است. عدم استفاده از فناوری‌های نوین در تولید و فرآوری خرما، به کاهش کیفیت محصول و افزایش ضایعات منجر می‌شود.
آفات و بیماری‌هایی مانند زنجره و سوسک چوب‌خوار درخت خرما هم به مشکلات جدی نخلکاران اضافه می‌شود. این آفات نه‌تنها باعث کاهش کمی محصول می‌شوند، بلکه کیفیت خرما را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی همچون سم، کود و ادوات و تجهیزات کشاورزی ایران را از بازارهای جهانی دور می‌کند. وقتی قیمت نهاده‌ها طی سه سال به ۱۰برابر می‌رسد موجب می‌شود تولیدکنندگان دیگر نتوانند در کورس رقابت باقی بمانند. این درحالی‌است که در تمام دنیا به این بخش سوبسید داده می‌شود.
صنعت خرما از روند کند و تدریجی ورود صنایع تبدیلی و تکمیلی هم ضربه می‌خورد. هم‌اکنون تکنولوژی‌‌های نوین موجب بهره‌وری در فرآوری مطلوب و افزایش صادرات شده‌اند و در بحث حمل‌ونقل نیز هزینه صادراتی ایران دوبرابر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است و بار به‌صورت غیرمستقیم صادر می‌شود.
درحال‌حاضر در دنیا تمامی فرآیند تولید و صادرات خرما توسط مکانیزاسیون انجام می‌شود. این درحالی‌است که این فرآیند در ایران از مرحله گرده‌افشانی، هرس و برداشت محصول، سنتی و با دست انجام می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهند که یک درصد باغات کشور برای جمع‌آوری محصول خرما حتی بالابر خرما هم ندارند که این مسائل در افزایش هزینه تمام‌شده تولید اثرگذار است.با توجه به محدودیت کشت و برداشت این محصول در دنیا، تولید و عرضه صحیح آن می‌تواند نقش مهمی در ارزآوری و اقتصاد کشور داشته باشد، چراکه خرما میوه‌ای پرطرفدار و مورد تقاضای بازار است؛ ولی باید توجه کرد حجم تقاضا به‌تنهایی جهت صدور یک کالا کافی نیست، بلکه چگونگی عرضه آن‌هم اهمیت فراوانی دارد.
رضا نقیلو | کارشناس کشاورزی
یکی از مهم‌ترین چالش‌های تولید خرما در ایران، خرده‌مالکی و مدیریت ناکارآمد هزینه‌های تولید است. بسیاری از باغات خرما در ایران به‌صورت سنتی و با مدیریت خرده‌مالکان اداره می‌شوند که این موضوع به افزایش قیمت تمام‌شده محصول و کاهش رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی منجر می‌شود.
استفاده از روش‌های سنتی و کمبود مکانیزاسیون در باغات از دیگر چالش‌های مهم این صنعت است. عدم استفاده از فناوری‌های نوین در تولید و فرآوری خرما، به کاهش کیفیت محصول و افزایش ضایعات منجر می‌شود.
آفات و بیماری‌هایی مانند زنجره و سوسک چوب‌خوار درخت خرما هم به مشکلات جدی نخلکاران اضافه می‌شود. این آفات نه‌تنها باعث کاهش کمی محصول می‌شوند، بلکه کیفیت خرما را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی همچون سم، کود و ادوات و تجهیزات کشاورزی ایران را از بازارهای جهانی دور می‌کند. وقتی قیمت نهاده‌ها طی سه سال به ۱۰برابر می‌رسد موجب می‌شود تولیدکنندگان دیگر نتوانند در کورس رقابت باقی بمانند. این درحالی‌است که در تمام دنیا به این بخش سوبسید داده می‌شود.
صنعت خرما از روند کند و تدریجی ورود صنایع تبدیلی و تکمیلی هم ضربه می‌خورد. هم‌اکنون تکنولوژی‌‌های نوین موجب بهره‌وری در فرآوری مطلوب و افزایش صادرات شده‌اند و در بحث حمل‌ونقل نیز هزینه صادراتی ایران دوبرابر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است و بار به‌صورت غیرمستقیم صادر می‌شود.
درحال‌حاضر در دنیا تمامی فرآیند تولید و صادرات خرما توسط مکانیزاسیون انجام می‌شود. این درحالی‌است که این فرآیند در ایران از مرحله گرده‌افشانی، هرس و برداشت محصول، سنتی و با دست انجام می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهند که یک درصد باغات کشور برای جمع‌آوری محصول خرما حتی بالابر خرما هم ندارند که این مسائل در افزایش هزینه تمام‌شده تولید اثرگذار است.با توجه به محدودیت کشت و برداشت این محصول در دنیا، تولید و عرضه صحیح آن می‌تواند نقش مهمی در ارزآوری و اقتصاد کشور داشته باشد، چراکه خرما میوه‌ای پرطرفدار و مورد تقاضای بازار است؛ ولی باید توجه کرد حجم تقاضا به‌تنهایی جهت صدور یک کالا کافی نیست، بلکه چگونگی عرضه آن‌هم اهمیت فراوانی دارد.
رضا نقیلو | کارشناس کشاورزی
