پیدا و پنهان هوش مصنوعی
بحث هوشمصنوعی با وجود تازه‌بودن برای برخی، هنوز هم آن‌طور که باید توسط مخاطبان عام جدی گرفته نشده است. در این میان، شبکه آموزش تلاش کرده با تولید و پخش برنامه‌های مختلف، آگاهی لازم را به مخاطبان ارائه کند.
ازجمله این‌برنامه‌ها،برنامه«هوشمصنوعی»به‌تهیه‌کنندگی وکارگردانی سعید بشیری وسروش نائینی است.برنامه هوشمصنوعی که پخش آن در شبکه آموزش آغاز شده، به بررسی وجوه مختلف مقوله هوشمصنوعی در زندگی امروز می‌پردازد.
آشنایی با تاریخچه و کاربرد هوش مصنوعی
سروش نائینی، از تهیه‌کنندگان برنامه هوشمصنوعی شبکه آموزش است که درباره جزئیات آن به جام‌جم می‌گوید: ما در هر قسمت از برنامه هوشمصنوعی، نسبت به موضوع برنامه، از یک کارشناس دعوت می‌کنیم تا درباره آن بحث و صحبت شود. درعین‌حال، آیتم‌های مرتبط برای آن تولید می‌کنیم که همه آنها مثل یک نخ تسبیح به هم مرتبط هستند.این را هم بگویم که یک تقسیم‌بندی انجام دادیم که در ابتدا مخاطب عام را با بیان مفاهیم پایه، جذب کنیم. شاید بیشتر مردم تصور کنند که هوشمصنوعی همان تغییر صدای خوانندگان و مواردی شبیه به آن است. ما از همین‌جا شروع کردیم و به‌مرور بحث‌هایمان را تخصصی‌تر خواهیم کرد. مخاطبی که از ابتدای برنامه با ما همراه باشد، مرحله به مرحله سواد آموزشی خود را در زمینه هوشمصنوعی ارتقا می‌دهد. درواقع مخاطب هم با تاریخچه هوشمصنوعی آشنا می‌شود و هم کاربردهای آن را می‌شناسد. درعین‌حال می‌تواند نسبت به نقاط مثبت یا منفی آن آشنایی پیدا کند. بنابراین لایه به لایه سراغ این مباحث می‌رویم تا مخاطب با ما همراه شود.
هوش مصنوعی انتها ندارد
وی در خصوص وجه تمایز این برنامه با برنامه‌های مشابه شبکه هم تصریح می‌کند: نکته‌ای که وجود دارد این است که به نظر من اگر ده‌ها برنامه ساخته شود، بازهم گنجایش تولید برنامه تازه را دارد. چون هر روز و هر لحظه این بستر پیشرفت می‌کند. از این رو برنامه هوشمصنوعی که در هر قسمت حدود 40 دقیقه است، تلاش کرده بخشی از این آگاهی باشد. درعین‌حال، قسمتی از اتفاقات هوشمصنوعی را برای مخاطب پوشش می‌دهیم. ما به‌صورت تخصصی در حوزه هوشمصنوعی محتوا تولید می‌کنیم و در کنارش، به اخبار این حوزه هم می‌پردازیم. بحث خبر و آموزش هم بخشی از آیتم‌های برنامه است و تلاش کردیم همه این موارد به شکل پیوسته در برنامه مطرح شود. بازهم تاکید می‌کنم که وجود یک برنامه کافی نیست و بحث هوشمصنوعی جای کار بسیاری دارد، چراکه جامعه باید نسبت به این مسأله آگاهی پیدا کند. ما تلاش کردیم حتی در حوزه اخلاق در هوش مصنوعی هم با حضور کارشناسان موافق و مخالف، به این مسأله بپردازیم، چراکه گاهی کارشناسان در پشت صحنه هم نسبت به این مسأله چالش دارند. بحث قانون‌گذاری در هوشمصنوعی هم جزو موضوعاتی است که در برنامه مطرح می‌کنیم. شاید بتوان در وجه تمایز برنامه هوشمصنوعی با دیگر برنامه‌ها گفت که برنامه‌های دیگر یک ابتدا و انتهایی دارند اما در برنامه هوش مصنوعی به‌صورت تخصصی و طبق یک سیر، به این موضوع می‌پردازیم. به نظرم مسأله هوشمصنوعی ابتدا دارد اما انتها ندارد. وی در خصوص پرداختن به مسأله سینما در این برنامه می‌گوید: آقای عاقلی‌زاده، کارشناس دو قسمت از برنامه ماست. درعین‌حال آقای بشیری، تهیه‌کننده سینماست و خودم دانش‌آموخته رشته سینما هستم و اولین فیلم کوتاه هایپررئال ایران با هوش مصنوعی را تولید کرده‌ام. تیم ما به‌نوعی نگاه آرتیستیک به سینما و هوشمصنوعی دارد و تلاش شده نگاه هنرمندانه خودمان را داشته باشیم؛ آن‌هم با این موضوع که هم لطیف و هم خشن است. به همین خاطر قطعا بخش سینما برای همه‌مان جذاب است. ما در هر قسمت، دو آیتم ثابت داریم؛ یکی آیتم تاریخچه است که از قبل پیدایش هوشمصنوعی شروع کردیم. آیتم دیگر، واژه‌شناسی است که مخاطب را با واژه‌های تخصصی هوشمصنوعی آشنا می‌کند. نکته جالب این است که مجریان هر دو بخش، با هوشمصنوعی ساخته شده و کاملا هایپررئال هستند. اگر مخاطب ببیند، به‌سختی می‌تواند تشخیص دهد که این مجریان واقعی هستند یا خیر؛ به‌جز برخی اشتباهات در تلفظ زبان فارسی که به‌دلیل پیشرفت‌نکردن هوشمصنوعی در این زبان است. مخاطب با این مجریان بحث را دنبال می‌کند.
کاربرد هوش مصنوعی در زندگی روزمره
نائینی در خصوص مباحث مرتبط با هوشمصنوعی در زندگی روزمره هم این‌طور بیان می‌کند: در حوزه هوشمصنوعی در زندگی روزمره، کارشناسانی دعوت می‌کنیم تا درباره اینترنت اشیا صحبت کنند، چراکه نقش هوشمصنوعی در آن پررنگ است. این برای مخاطب جذابیت زیادی دارد. به‌عنوان‌مثال وقتی در خانه یا بیرون از خانه هستند، هوشمصنوعی می‌تواند تمام دستگاه‌های داخل منزل را کنترل کند. برخی آیتم‌ها کلا برای مخاطب جذاب است و حتی مخاطب عام را هم با خود همراه می‌کند. بااین‌حال، برخی آیتم‌ها ممکن است برای مخاطب عام تخصصی‌تر باشد.
عبور از مسیر آگاهی
وی در خصوص استفاده از زبان ساده یا قلاب‌های دیگری که می‌تواند مخاطب را با خود همراه کند، می‌گوید: ما یک تیم محتوا داریم که در ابتدا به زبان ساده موضوع را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی می‌کند و بعد به اتفاق مجری به چند مثال دم‌دستی می‌رسد و در نهایت با مثال‌ها و پیش‌زمینه‌ای که برای مخاطب ایجاد می‌گردد، گام به گام وارد مرحله تخصصی می‌شود. آنجایی سخت است که قدری مبحث را ساده‌سازی کنیم تا نخ تسبیح برای مخاطب پاره نشود و برای او سکته ایجاد نگردد. این وظیفه سخت بیشتر بر دوش مجری ــ کارشناس برنامه است.قسمت سخت دیگر،مربوط به اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی لازم برای کشاندن مردم پای برنامه است. شاید بتوان گفت ازدیگرچالش‌های برنامه نحوه تبلیغ برای جذب مخاطب به مباحث برنامه است. به‌هرحال مرحله ابتدایی کار ما ترجمه و بعد ساده‌سازی اخبار است که شاید در اینجا قدری کارمان سخت باشد. نکته دیگر این‌که، تا قبل از ورود به این برنامه نمی‌دانستم این‌قدر متخصص هوشمصنوعی در ایران داریم. برای خود من این مسأله جذاب بود که افرادی داریم که با دکترای هوشمصنوعی در دانشگاه تدریس می‌کنند. من به رسالت خودم درباره این برنامه این‌طور نگاه می‌کنم که شاید یک نوجوان با دیدن یک قسمت از برنامه، تصمیم بگیرد رشته هوشمصنوعی را برای آینده انتخاب کند. آن‌قدر سرعت رشد این مباحث زیاد است که باید گفت رفتن به سمت آن و آگاهی نسبت به آن، یک امر اجتناب‌ناپذیر است. از این منظر، بار مسئولیت ما خیلی سنگین است. باید بتوانیم مخاطب را آگاه کنیم تا بداند که راه آگاهی از این موضوع دور نیست.
آشنایی با تاریخچه و کاربرد هوش مصنوعی
سروش نائینی، از تهیه‌کنندگان برنامه هوشمصنوعی شبکه آموزش است که درباره جزئیات آن به جام‌جم می‌گوید: ما در هر قسمت از برنامه هوشمصنوعی، نسبت به موضوع برنامه، از یک کارشناس دعوت می‌کنیم تا درباره آن بحث و صحبت شود. درعین‌حال، آیتم‌های مرتبط برای آن تولید می‌کنیم که همه آنها مثل یک نخ تسبیح به هم مرتبط هستند.این را هم بگویم که یک تقسیم‌بندی انجام دادیم که در ابتدا مخاطب عام را با بیان مفاهیم پایه، جذب کنیم. شاید بیشتر مردم تصور کنند که هوشمصنوعی همان تغییر صدای خوانندگان و مواردی شبیه به آن است. ما از همین‌جا شروع کردیم و به‌مرور بحث‌هایمان را تخصصی‌تر خواهیم کرد. مخاطبی که از ابتدای برنامه با ما همراه باشد، مرحله به مرحله سواد آموزشی خود را در زمینه هوشمصنوعی ارتقا می‌دهد. درواقع مخاطب هم با تاریخچه هوشمصنوعی آشنا می‌شود و هم کاربردهای آن را می‌شناسد. درعین‌حال می‌تواند نسبت به نقاط مثبت یا منفی آن آشنایی پیدا کند. بنابراین لایه به لایه سراغ این مباحث می‌رویم تا مخاطب با ما همراه شود.
هوش مصنوعی انتها ندارد
وی در خصوص وجه تمایز این برنامه با برنامه‌های مشابه شبکه هم تصریح می‌کند: نکته‌ای که وجود دارد این است که به نظر من اگر ده‌ها برنامه ساخته شود، بازهم گنجایش تولید برنامه تازه را دارد. چون هر روز و هر لحظه این بستر پیشرفت می‌کند. از این رو برنامه هوشمصنوعی که در هر قسمت حدود 40 دقیقه است، تلاش کرده بخشی از این آگاهی باشد. درعین‌حال، قسمتی از اتفاقات هوشمصنوعی را برای مخاطب پوشش می‌دهیم. ما به‌صورت تخصصی در حوزه هوشمصنوعی محتوا تولید می‌کنیم و در کنارش، به اخبار این حوزه هم می‌پردازیم. بحث خبر و آموزش هم بخشی از آیتم‌های برنامه است و تلاش کردیم همه این موارد به شکل پیوسته در برنامه مطرح شود. بازهم تاکید می‌کنم که وجود یک برنامه کافی نیست و بحث هوشمصنوعی جای کار بسیاری دارد، چراکه جامعه باید نسبت به این مسأله آگاهی پیدا کند. ما تلاش کردیم حتی در حوزه اخلاق در هوش مصنوعی هم با حضور کارشناسان موافق و مخالف، به این مسأله بپردازیم، چراکه گاهی کارشناسان در پشت صحنه هم نسبت به این مسأله چالش دارند. بحث قانون‌گذاری در هوشمصنوعی هم جزو موضوعاتی است که در برنامه مطرح می‌کنیم. شاید بتوان در وجه تمایز برنامه هوشمصنوعی با دیگر برنامه‌ها گفت که برنامه‌های دیگر یک ابتدا و انتهایی دارند اما در برنامه هوش مصنوعی به‌صورت تخصصی و طبق یک سیر، به این موضوع می‌پردازیم. به نظرم مسأله هوشمصنوعی ابتدا دارد اما انتها ندارد. وی در خصوص پرداختن به مسأله سینما در این برنامه می‌گوید: آقای عاقلی‌زاده، کارشناس دو قسمت از برنامه ماست. درعین‌حال آقای بشیری، تهیه‌کننده سینماست و خودم دانش‌آموخته رشته سینما هستم و اولین فیلم کوتاه هایپررئال ایران با هوش مصنوعی را تولید کرده‌ام. تیم ما به‌نوعی نگاه آرتیستیک به سینما و هوشمصنوعی دارد و تلاش شده نگاه هنرمندانه خودمان را داشته باشیم؛ آن‌هم با این موضوع که هم لطیف و هم خشن است. به همین خاطر قطعا بخش سینما برای همه‌مان جذاب است. ما در هر قسمت، دو آیتم ثابت داریم؛ یکی آیتم تاریخچه است که از قبل پیدایش هوشمصنوعی شروع کردیم. آیتم دیگر، واژه‌شناسی است که مخاطب را با واژه‌های تخصصی هوشمصنوعی آشنا می‌کند. نکته جالب این است که مجریان هر دو بخش، با هوشمصنوعی ساخته شده و کاملا هایپررئال هستند. اگر مخاطب ببیند، به‌سختی می‌تواند تشخیص دهد که این مجریان واقعی هستند یا خیر؛ به‌جز برخی اشتباهات در تلفظ زبان فارسی که به‌دلیل پیشرفت‌نکردن هوشمصنوعی در این زبان است. مخاطب با این مجریان بحث را دنبال می‌کند.
کاربرد هوش مصنوعی در زندگی روزمره
نائینی در خصوص مباحث مرتبط با هوشمصنوعی در زندگی روزمره هم این‌طور بیان می‌کند: در حوزه هوشمصنوعی در زندگی روزمره، کارشناسانی دعوت می‌کنیم تا درباره اینترنت اشیا صحبت کنند، چراکه نقش هوشمصنوعی در آن پررنگ است. این برای مخاطب جذابیت زیادی دارد. به‌عنوان‌مثال وقتی در خانه یا بیرون از خانه هستند، هوشمصنوعی می‌تواند تمام دستگاه‌های داخل منزل را کنترل کند. برخی آیتم‌ها کلا برای مخاطب جذاب است و حتی مخاطب عام را هم با خود همراه می‌کند. بااین‌حال، برخی آیتم‌ها ممکن است برای مخاطب عام تخصصی‌تر باشد.
عبور از مسیر آگاهی
وی در خصوص استفاده از زبان ساده یا قلاب‌های دیگری که می‌تواند مخاطب را با خود همراه کند، می‌گوید: ما یک تیم محتوا داریم که در ابتدا به زبان ساده موضوع را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی می‌کند و بعد به اتفاق مجری به چند مثال دم‌دستی می‌رسد و در نهایت با مثال‌ها و پیش‌زمینه‌ای که برای مخاطب ایجاد می‌گردد، گام به گام وارد مرحله تخصصی می‌شود. آنجایی سخت است که قدری مبحث را ساده‌سازی کنیم تا نخ تسبیح برای مخاطب پاره نشود و برای او سکته ایجاد نگردد. این وظیفه سخت بیشتر بر دوش مجری ــ کارشناس برنامه است.قسمت سخت دیگر،مربوط به اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی لازم برای کشاندن مردم پای برنامه است. شاید بتوان گفت ازدیگرچالش‌های برنامه نحوه تبلیغ برای جذب مخاطب به مباحث برنامه است. به‌هرحال مرحله ابتدایی کار ما ترجمه و بعد ساده‌سازی اخبار است که شاید در اینجا قدری کارمان سخت باشد. نکته دیگر این‌که، تا قبل از ورود به این برنامه نمی‌دانستم این‌قدر متخصص هوشمصنوعی در ایران داریم. برای خود من این مسأله جذاب بود که افرادی داریم که با دکترای هوشمصنوعی در دانشگاه تدریس می‌کنند. من به رسالت خودم درباره این برنامه این‌طور نگاه می‌کنم که شاید یک نوجوان با دیدن یک قسمت از برنامه، تصمیم بگیرد رشته هوشمصنوعی را برای آینده انتخاب کند. آن‌قدر سرعت رشد این مباحث زیاد است که باید گفت رفتن به سمت آن و آگاهی نسبت به آن، یک امر اجتناب‌ناپذیر است. از این منظر، بار مسئولیت ما خیلی سنگین است. باید بتوانیم مخاطب را آگاه کنیم تا بداند که راه آگاهی از این موضوع دور نیست.
همه زوایای هوش مصنوعی را بیان کنیم
وقتی صحبت از هوشمصنوعی می‌شود، بحث درباره کاربردهای مثبت و منفی آن هم اهمیت پیدا می‌کند. نائینی در خصوص پرداختن به همه زوایای هوشمصنوعی، این‌طور عنوان می‌کند: ما تلاش می‌کنیم در هر قسمت و با توجه به موضوع آن، به همه زوایا توجه کنیم. یعنی اگر درباره قانون‌گذاری یا اخلاق صحبت می‌کنیم، همه زوایای مثبت و منفی آن را بیان نماییم. از این بگوییم که چه جاهایی هوشمصنوعی به کمک انسان می‌آید و کجا به ضرر انسان است. مبحثی که وجود دارد، این است که هوشمصنوعی در بحث هنر، خلاقیت هنرمند را بیشتر می‌کند یا به آن آسیب می‌زند؟ همین موضوع، کلی نقطه‌نظر موافق و مخالف دارد. در تمام موضوعات به همین شکل است. برای بررسی همه‌جانبه، تلاش می‌کنیم یک کارشناس موافق و یک مخالف دربرنامه داشته‌باشیم تادرنهایت مخاطب تصمیم‌گیری کند.یک نکته دیگر این است که درآینده خیلی ازکارهاتوسط هوشمصنوعی انجام می‌شود و در این صورت، آیا عنوانی که آدم‌ها به واسطه بهره‌بردن از هوش مصنوعی می‌گیرند، شایسته است؟ یعنی اگر یک پسر جوان بتواند با استفاده از هوشمصنوعی فیلم بسازد، آیا عنوان فیلمساز شایسته اوست؟ تعامل انسان با هوشمصنوعی و عنوان آن الان محل بحث است. به‌دلیل همین گستردگی بحث، ممکن است گاهی برنامه به سمتی برود که در ابتدا نبود. ممکن است با سینما شروع کنیم و در پایان به یک مبحث دیگر برسیم. درواقع مثل یک دومینوست. بااین‌حال، تلاش می‌کنیم ابتدا یک سیر طرح مسأله عمومی داشته باشیم و در نهایت به شکل تخصصی به مسائل بپردازیم.
سپیده اشرفی - گروه رسانهوقتی صحبت از هوشمصنوعی می‌شود، بحث درباره کاربردهای مثبت و منفی آن هم اهمیت پیدا می‌کند. نائینی در خصوص پرداختن به همه زوایای هوشمصنوعی، این‌طور عنوان می‌کند: ما تلاش می‌کنیم در هر قسمت و با توجه به موضوع آن، به همه زوایا توجه کنیم. یعنی اگر درباره قانون‌گذاری یا اخلاق صحبت می‌کنیم، همه زوایای مثبت و منفی آن را بیان نماییم. از این بگوییم که چه جاهایی هوشمصنوعی به کمک انسان می‌آید و کجا به ضرر انسان است. مبحثی که وجود دارد، این است که هوشمصنوعی در بحث هنر، خلاقیت هنرمند را بیشتر می‌کند یا به آن آسیب می‌زند؟ همین موضوع، کلی نقطه‌نظر موافق و مخالف دارد. در تمام موضوعات به همین شکل است. برای بررسی همه‌جانبه، تلاش می‌کنیم یک کارشناس موافق و یک مخالف دربرنامه داشته‌باشیم تادرنهایت مخاطب تصمیم‌گیری کند.یک نکته دیگر این است که درآینده خیلی ازکارهاتوسط هوشمصنوعی انجام می‌شود و در این صورت، آیا عنوانی که آدم‌ها به واسطه بهره‌بردن از هوش مصنوعی می‌گیرند، شایسته است؟ یعنی اگر یک پسر جوان بتواند با استفاده از هوشمصنوعی فیلم بسازد، آیا عنوان فیلمساز شایسته اوست؟ تعامل انسان با هوشمصنوعی و عنوان آن الان محل بحث است. به‌دلیل همین گستردگی بحث، ممکن است گاهی برنامه به سمتی برود که در ابتدا نبود. ممکن است با سینما شروع کنیم و در پایان به یک مبحث دیگر برسیم. درواقع مثل یک دومینوست. بااین‌حال، تلاش می‌کنیم ابتدا یک سیر طرح مسأله عمومی داشته باشیم و در نهایت به شکل تخصصی به مسائل بپردازیم.
