احتمال درمان و بهبود کامل بیمار در بیماری کبد چرب بسیار بالاست؛ به‌شرطی که بیمار قصد اصلاح سبک زندگی‌اش را داشته باشد
یک کبد خیلی‌خیلی چرب
آمارها، خبرهای خوشایندی از بیماری‌های کبدی ندارند؛ نوعی بیماری که راه پیشگیری و حتی درمان آن ساده‌تر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنیم. اصلاح سبک زندگی و اجتناب از مصرف الکل! این را دکتر حسین خدمت، فوق‌تخصص گوارش و کبد به جام‌جم می‌گوید و معتقد است که امید برای بهبود و درمان کامل بیماری کبد چرب بسیار زیاد است؛ امیدوار تا آنجا که زیاده‌روی در مصرف فست‌فود و الکل، آن را به مرحله پایانی و سیروز کبدی نرسانده باشد.
روند مراجعان با بیماری کبد چرب الکلی، افزایش پیدا کرده است؟
نمی‌توان گفت افزایش داشته اما ما همیشه مراجعان ثابتی با بیماری کبد چرب هم الکلی وهم غیرالکلی داشته‌ایم؛ افرادی که سبک زندگی بسیار نادرستی در پیش گرفته‌اند که در نهایت به بیماری کبد چرب مبتلا شده‌اند. در واقع تفاوت فاحشی بین این دو نوع بیماری کبد چرب وجود ندارد و با بیمارانی مبتلا به هر دو نوع مواجه هستیم.
منظورتان از سبک زندگی نادرست، یعنی مصرف بیش از اندازه الکل است؟
واقعیت این است که بیماری کبد چرب، دو نوع الکلی و غیرالکلی دارد اما کبد چرب الکلی در کشورهایی که مصرف الکل در آن بسیار بالاست، چهره پررنگ‌تری دارد و درکشورما، کبدچرب غیرالکلی،بر آن غلبه دارد.یعنی چه؟ یعنی آن دسته از افرادی که با مصرف ناپرهیزانه از فست‌فود، کربوهیدرات، شکر و...، دچار بیماری کبد چرب شده‌اند.
اگر این سبک زندگی ناسالم ادامه پیدا کند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در بیماری کبد چرب، همه‌چیز مرحله به مرحله پیش می‌رود؛ یعنی ابتدا فرد مبتلا به کبد چرب می‌شود، سپس اگر این روند بیماری ادامه داشته باشد، به سمت هپاتیت والتهاب کبد پیشرفت می‌کند و درصورت تداوم بیماری و اصلاح‌نکردن هردو نوع کبد چرب الکلی و غیرالکلی، به سیروز کبد یا سخت‌شدن کبد و کاهش جدی عملکرد کبد ختم می‌شود.
در بیماری هپاتیت و سیروز، روند به چه شکلی ادامه پیدا می‌کند؟
هپاتیت مرتبط با الکل یک بیماری بالقوه جدی است که دراثرمصرف زیاد الکل درمدت طولانی ایجاد می‌شود. بین ۱۰تا ۳۵درصد از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب مرتبط با الکل که به مصرف زیاد الکل ادامه می‌دهند، به هپاتیت مرتبط با الکل مبتلا می‌شوند. البته هپاتیت قابل برگشت است و با اصلاح سبک زندگی، قطع کامل مصرف الکل، رژیم غذایی و تحرک می‌توان آن را درمان کرد. در واقع هپاتیت مرتبط با الکل معمولا پس از سال‌ها نوشیدن الکل رخ می‌دهد اما اگر این جریان همچنان ادامه داشته باشد؛ سیروز کبدی علل مختلفی دارد که یکی از آنها الکل است. در واقع مرحله سوم بیماری کبدی مرتبط با الکل، سیروز است؛ جایی که بافت سالم کبد به طور دائم با بافت اسکار جایگزین می‌شود و این پدیده نتیجه آسیب طولانی‌مدت و مداوم به کبد است.
اگر رعایت نشود؟
متاسفم که بگویم اگر رعایت نشود و روند در پیش گرفته‌شده، اصلاح نشود، موجب مرگ بیمار می‌شود. در واقع نارسایی کبد در مرحله سیروز، تطابقی با زندگی ندارد.
آیا تنها راه درمان آن قطع مصرف الکل است؟
بدیهی است که هرچه مصرف الکل کمتر، عوارض کمتر خواهد بود. چنانچه آخرین تحقیقات نشان می‌دهد که حتی یک سی‌سی و حتی کمترین میزان الکل هم می‌تواند نه‌فقط برای کبد که برای دیگر اعضای بدن انسان هم ضرر داشته باشد. در واقع از نظر علمی، حدی برای بی‌خطری و ایمنی برای الکل وجود ندارد.
اما مسیر درمان چطور پیش می‌رود؟
در کبد چرب الکلی، امید به دارو، رژیم و... وجود ندارد و تنها راه درمان قطعی آن، قطع کامل مصرف الکل است. در این بیماری، حتی با کم‌کردن مصرف هم ممکن است جواب مختصری بگیریم اما درمان کاملی اتفاق نمی‌افتد اما در نوع غیرالکلی، اساس درمان آن، بر پایه ورزش و رژیم سالم است که می‌تواند کمک قابل‌توجهی به درمان بیمار بکند.
منظورتان از رژیم یعنی وقوع کاهش وزن؟
طبیعتا باید وزن اصلاح شود، اما باید این را درنظر داشته باشیم که کاهش وزن باید تدریجی رخ دهد و به صورت دوپینگی و سریع، فایده‌ای ندارد. کاهش وزن تدریجی به این معناست که درهرماه، چیزی بین دو تا چهارکیلو اتفاق بیفتد که در کنار ورزش و تحرکات روزانه، می‌توان امید داشت که کبد چرب غیرالکلی به‌طور کامل بهبود پیدا کند.
این بهبود کامل در همان مرحله کبد چرب و هپاتیت ممکن است؛ درست است؟
اگر اصلاح سبک زندگی، به طور جدی پیگیری شود و ادامه داشته باشد، با درمان بسیار قابل‌قبولی روبه‌رو خواهیم بود اما اگر بعد از درمان به مصرف غذاهای ناسالم و الکل روی بیاوریم، با تکرار همان بیماری مواجه خواهیم بود و دوباره بیماری برخواهد گشت اما همان‌طور که پیش از این گفتم، در سیروز این‌طور نخواهد بود.
چه علائم و نشانه‌هایی می‌تواند خبر از کبد چرب بدهد؟
متاسفانه، ابتلای فرد به بیماری کبد چرب و حتی سیر پیشرفت آن، علائم مشخصی ندارد. بیماری کبدی مرتبط با الکل و غیرالکلی، معمولا هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند و فقط از طریق آزمایش خون قابل شناسایی است.حتی ممکن است درهپاتیت کبدی و با وجود بالا بودن آنزیم‌های کبدی هم علائم خاصی نداشته باشد؛ نهایتا یک خستگی مختصر وگاهی مزمن است که نمی‌توان آن را به‌طور قطعی از علائم کبد چرب دانست اما علائم زمانی خودشان را نشان می‌دهند که کبد نارسا می‌شود وبه سیروز می‌رسد و نشانه‌های خطرناکی مانند ضعف مفرط، بزرگ شدن شکم، تجمع مایع در شکم، ورم پاها، کاهش هوشیاری، مشکلات کلیوی و... رخ می‌دهد که با کم‌شدن طول عمر، رابطه بسیار مستقیمی دارند؛ بنابراین اگر سبک زندگی نادرستی داریم، بهتر است اصلاح این روند و آزمایش‌های تشخیصی را جدی بگیریم تا کار از کار نگذرد!
نرگس خانعلی‌زاده - گروه جامعه
نمی‌توان گفت افزایش داشته اما ما همیشه مراجعان ثابتی با بیماری کبد چرب هم الکلی وهم غیرالکلی داشته‌ایم؛ افرادی که سبک زندگی بسیار نادرستی در پیش گرفته‌اند که در نهایت به بیماری کبد چرب مبتلا شده‌اند. در واقع تفاوت فاحشی بین این دو نوع بیماری کبد چرب وجود ندارد و با بیمارانی مبتلا به هر دو نوع مواجه هستیم.
منظورتان از سبک زندگی نادرست، یعنی مصرف بیش از اندازه الکل است؟
واقعیت این است که بیماری کبد چرب، دو نوع الکلی و غیرالکلی دارد اما کبد چرب الکلی در کشورهایی که مصرف الکل در آن بسیار بالاست، چهره پررنگ‌تری دارد و درکشورما، کبدچرب غیرالکلی،بر آن غلبه دارد.یعنی چه؟ یعنی آن دسته از افرادی که با مصرف ناپرهیزانه از فست‌فود، کربوهیدرات، شکر و...، دچار بیماری کبد چرب شده‌اند.
اگر این سبک زندگی ناسالم ادامه پیدا کند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در بیماری کبد چرب، همه‌چیز مرحله به مرحله پیش می‌رود؛ یعنی ابتدا فرد مبتلا به کبد چرب می‌شود، سپس اگر این روند بیماری ادامه داشته باشد، به سمت هپاتیت والتهاب کبد پیشرفت می‌کند و درصورت تداوم بیماری و اصلاح‌نکردن هردو نوع کبد چرب الکلی و غیرالکلی، به سیروز کبد یا سخت‌شدن کبد و کاهش جدی عملکرد کبد ختم می‌شود.
در بیماری هپاتیت و سیروز، روند به چه شکلی ادامه پیدا می‌کند؟
هپاتیت مرتبط با الکل یک بیماری بالقوه جدی است که دراثرمصرف زیاد الکل درمدت طولانی ایجاد می‌شود. بین ۱۰تا ۳۵درصد از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب مرتبط با الکل که به مصرف زیاد الکل ادامه می‌دهند، به هپاتیت مرتبط با الکل مبتلا می‌شوند. البته هپاتیت قابل برگشت است و با اصلاح سبک زندگی، قطع کامل مصرف الکل، رژیم غذایی و تحرک می‌توان آن را درمان کرد. در واقع هپاتیت مرتبط با الکل معمولا پس از سال‌ها نوشیدن الکل رخ می‌دهد اما اگر این جریان همچنان ادامه داشته باشد؛ سیروز کبدی علل مختلفی دارد که یکی از آنها الکل است. در واقع مرحله سوم بیماری کبدی مرتبط با الکل، سیروز است؛ جایی که بافت سالم کبد به طور دائم با بافت اسکار جایگزین می‌شود و این پدیده نتیجه آسیب طولانی‌مدت و مداوم به کبد است.
اگر رعایت نشود؟
متاسفم که بگویم اگر رعایت نشود و روند در پیش گرفته‌شده، اصلاح نشود، موجب مرگ بیمار می‌شود. در واقع نارسایی کبد در مرحله سیروز، تطابقی با زندگی ندارد.
آیا تنها راه درمان آن قطع مصرف الکل است؟
بدیهی است که هرچه مصرف الکل کمتر، عوارض کمتر خواهد بود. چنانچه آخرین تحقیقات نشان می‌دهد که حتی یک سی‌سی و حتی کمترین میزان الکل هم می‌تواند نه‌فقط برای کبد که برای دیگر اعضای بدن انسان هم ضرر داشته باشد. در واقع از نظر علمی، حدی برای بی‌خطری و ایمنی برای الکل وجود ندارد.
اما مسیر درمان چطور پیش می‌رود؟
در کبد چرب الکلی، امید به دارو، رژیم و... وجود ندارد و تنها راه درمان قطعی آن، قطع کامل مصرف الکل است. در این بیماری، حتی با کم‌کردن مصرف هم ممکن است جواب مختصری بگیریم اما درمان کاملی اتفاق نمی‌افتد اما در نوع غیرالکلی، اساس درمان آن، بر پایه ورزش و رژیم سالم است که می‌تواند کمک قابل‌توجهی به درمان بیمار بکند.
منظورتان از رژیم یعنی وقوع کاهش وزن؟
طبیعتا باید وزن اصلاح شود، اما باید این را درنظر داشته باشیم که کاهش وزن باید تدریجی رخ دهد و به صورت دوپینگی و سریع، فایده‌ای ندارد. کاهش وزن تدریجی به این معناست که درهرماه، چیزی بین دو تا چهارکیلو اتفاق بیفتد که در کنار ورزش و تحرکات روزانه، می‌توان امید داشت که کبد چرب غیرالکلی به‌طور کامل بهبود پیدا کند.
این بهبود کامل در همان مرحله کبد چرب و هپاتیت ممکن است؛ درست است؟
اگر اصلاح سبک زندگی، به طور جدی پیگیری شود و ادامه داشته باشد، با درمان بسیار قابل‌قبولی روبه‌رو خواهیم بود اما اگر بعد از درمان به مصرف غذاهای ناسالم و الکل روی بیاوریم، با تکرار همان بیماری مواجه خواهیم بود و دوباره بیماری برخواهد گشت اما همان‌طور که پیش از این گفتم، در سیروز این‌طور نخواهد بود.
چه علائم و نشانه‌هایی می‌تواند خبر از کبد چرب بدهد؟
متاسفانه، ابتلای فرد به بیماری کبد چرب و حتی سیر پیشرفت آن، علائم مشخصی ندارد. بیماری کبدی مرتبط با الکل و غیرالکلی، معمولا هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند و فقط از طریق آزمایش خون قابل شناسایی است.حتی ممکن است درهپاتیت کبدی و با وجود بالا بودن آنزیم‌های کبدی هم علائم خاصی نداشته باشد؛ نهایتا یک خستگی مختصر وگاهی مزمن است که نمی‌توان آن را به‌طور قطعی از علائم کبد چرب دانست اما علائم زمانی خودشان را نشان می‌دهند که کبد نارسا می‌شود وبه سیروز می‌رسد و نشانه‌های خطرناکی مانند ضعف مفرط، بزرگ شدن شکم، تجمع مایع در شکم، ورم پاها، کاهش هوشیاری، مشکلات کلیوی و... رخ می‌دهد که با کم‌شدن طول عمر، رابطه بسیار مستقیمی دارند؛ بنابراین اگر سبک زندگی نادرستی داریم، بهتر است اصلاح این روند و آزمایش‌های تشخیصی را جدی بگیریم تا کار از کار نگذرد!
نرگس خانعلی‌زاده - گروه جامعه
